მოსოფელიშ მონძალა
მოსოფელიშ მონძალა (ინგლ. World Heritage, ფრანგ. Patrimoine Mondial, ესპ. Patrimonio Mundial) — ორთაშობური ვარა ადამიერიშ გოჭყაფილი ობიექტეფი, ნამუეფიშ გჷშაკერძაფილი ისტორიული ვარა ეკოლოგიური ფასეულობაშ გეშა, პრიორიტეტული ღანკო თინეფიშ თხილუა დო პოპულარიზაცია იკოროცხუ.
კრიტერიუმეფი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]მოსოფელიშ მონძალაშ ერკებულს მუთმოხვადუნა ხვალე თი ობიექტეფი, ნამუეფსჷთ კომისიაშ არზით უნივერსალური შანულობა უღუნა ისტორიაშ, ხელუანობაშ დო მენცარეფიშ თოლწონუათ. გიშაგორუაშ გინოჭყვადუაწკჷმა გოთოლწონაფილი იჸუაფუ ობიექტიშ ორიგინალურობა, აუთენტურობა (ისტორიული თახმობუა) დო თიში ართოიანალა. თეშ გალე ობიექტი ოკო ობაღინუანდას იუნესკოშ ართ ვარა მუსხირენ კრიტერიუმს ვითიშე. 2005 წანაშ დოჭყაფუშახ კულტურული დო ორთაშ ობიექტეფშო კრიტერიუმეფი ზოხო–ზოხო რდჷ, 2005 წანაშ უკული არძა ობიექტიშო ოართე კრიტერიუმეფქ აკომუშებულქ იჸუ. თეშ გურშენიე, ნამუდა გიშაგორილი ობიექტეფიშ უმენტაშობა ობაღინუანს ხვალე ვარა მაართა 6 კრიტერიუმს (i –vi) ვარა ხვალე ეკონია ოთხის (vii–x). მარა, 26 ობიექტი რე თიცალი (აკოწყორილი ტიპიშ), ნამუთ ობაღინუანს კრიტერიუმეფს ჟირხოლო ნორთიშე.
კულტურული კრიტერიუმეფი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- i - ობიექტი წჷმარინუანს კოჩიშ აკოქიმინჯალური გენიაშ შედევრის.
- ii -
- iii - ობიექტი წჷმარინუანს რინელ ვარა გინოლაფირ კულტურაშ ორიგინალურ ვარა მინიმუმ გიშაკერძაფილ მინუშის.
- iv - ობიექტი წჷმარინუანს ნოდგჷმეფიშ გარკვიულ ტიპიშ, არქიტექტურულ ვარა ტექნოლოგიურ ანსამბლიშ ვარა ლანდშაფტიშ უგუმაჟირაფუ, არძაშე უჯგუში მინუშის, ნამუთ კოჩიშობაშ ისტორიაშ ართი ვარა მუსხირენი შანულამ ისტორიულ მოლინას არსხუაფჷ.
- v - ობიექტი წჷმარინუანს ადამიერიშ დოხორინიშ გარკვიულ ტიპიშ, დიხაშ ვარა ზუღაშ გჷმორინაფაშ გჷშაკერძაფილი, არძაშე უჯგუში მინუშის, ნამუთ ართი ვარა მუსხირენი ჩინებული კულტურეფშო ტიპურიე. ვარა კოჩიში დო აკანიშ ურთიართქიმინჯალას, გჷშაკერძაფილო თი შვანს მუჟამცჷთ უგუჩერებუ თირაფეფიშ გეშა ობიექტის დინაფა მელჷ.
- vi - ობიექტი უოშკარეთ რე მერსხილი მოლინეფწკჷმა ვარა ტრადიციული რინაშ წესიწკჷმა, იდეეფწკჷმა ვარა რელიგიური რწუმეფწკჷმა, ხელუანობა დო ლიტერატურული ნახანდეფწკჷმა, ნამუეფსჷთ გჷშაკერძაფილი, უნივერსალური შანულობა უღუნა (კომიტეტი იპიჯანს, ნამუდა თე კრიტერიუმი ქიმინჯალენს ხვალე თიწკჷმა, მუჟამსჷთ ობიექტი შხვა ნამდგარენი კრიტერიუმს ხოლო ობაღინუანსჷნ).
ორთაშობური კრიტერიუმეფი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- vii - ობიექტი წჷმარინუანს ორთაშ მორსებას, ვარა ტერიტორიას, ნამუსჷთ უღუ გჷშაგორილი სისკვამე დო ესთეტიური შანულობა.
- viii - ობიექტი წჷმარინუანს მოსოფელიშ ისტორიაშ თარი ეტაპიშ გიშაგორილი სამანგის, თინეფ შქას ულირბორჯიშ ობიექტეფი, ნამუეფუთ წჷმარინუანა სიმბოლოს გეოლოგიური პროცესეფიშ დო რელიეფიშ გოვითარაფაშ ვარა გეომორფოლოგიური დო ფიზიოგეოგრაფიული მუშობურალას.
- ix - ობიექტი წჷმარინუანს სქირონაშ, ლიგე წყარიშ, ჸუჯეფიშ დო ზუღეფიშ ეკოსისტემას, თაშნეშიშე ფლორაში დო ფაუნაშ გოვითარაფაშ დო ევოლუციაშ გიშაგორილი დო შანულამი სამანგის გარკვიულ ეკოლოგიური დო ბიოლოგიური პროცესეფს.
- x - ობიექტი წჷმარინუანს მოსოფელს რინელ შანულამ ტიპური ოხორინალი ტერიტორიას, თინეფ შქას თიცალეფს, ნამუეფით იკათუანა გინოლაფაშ პიჯის გერინელ ნერობეფს, ნამუეფუთ მენცარულ ოსხირეფიშ დო თინეფიშ ასქილიდაფაშ უციოობაშ გეშა ძივთუანეფი რენა.
სტატისტიკა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ედომუშამო 936 მოსოფელიშ მონძალაშ ობიექტიე 148 ქიანას. თაჸურეშე: 704 კულტურულიე, 181 ორთაშობური, ოდო 26 აკოწყორილი ტიპიშ. მოსოფელიშ მონძალა გორთილიე ხუთი გეოგრაფიული ზონათ: აფრიკა, არაბეთიშ ქიანეფი (წჷმმორინაფილი ოორუე აფრიკა დო შქა ელახი), აზია-ოკიანია (წჷმორინაფილი ავსტრალია დო ოკიანია), ევროპა & ოორუე ამერიკა, დო ლათინური ამერიკა & კარიბეფი.
რუსეთი დო კავკაცია იკლასიფიცირებუ მუჭოთ ევროპა, თიწჷკმა მუჟამცჷთ მექსიკა მიშმურს ლათინური ამერიკაშ დო კარიბიშ ზონაშა. თუდო მოჸონაფილი რცხუ წჷმარინუანს ზონეფით დო კლასიფიკაციეფით გორთილ სქემას: Stats
| ზონა | ორთაშობური | კულტურული | აკოწყორილი | ედომუშამო |
|---|---|---|---|---|
| აფრიკა | 33 | 42 | 3 | 78 |
| არაბული ქიანეფი | 4 | 61 | 1 | 66 |
| აზია-ოკიანია | 52 | 138 | 9 | 199 |
| ევროპა & ოორუე ამერიკა | 57 | 377 | 10 | 444 |
| ლათინური ამერიკა & კარიბეფი | 35 | 86 | 3 | 124 |
| გვალო | 181 | 704 | 26 | 911 |
მოსოფელიშ მონძალაშ ერკებული
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- მოსოფელიშ მონძალაშ ობიექტეფიშ ერკებული აფრიკას
- მოსოფელიშ მონძალაშ ობიექტეფიშ ერკებული ამერიკას
- მოსოფელიშ მონძალაშ ობიექტეფიშ ერკებული არაბულ ქიანეფს
- მოსოფელიშ მონძალაშ ობიექტეფიშ ერკებული აზიას დო ოკიანეთის
- მოსოფელიშ მონძალაშ ობიექტეფიშ ერკებული ევროპას
- მოსოფელიშ მონძალაშ ობიექტეფი საფრთხეშ თუდო
- მოსოფელიშ მონძალაშ ჸოფილი ობიექტეფიშ ერკებული
- მოსოფელიშ მონძალაშ ობიექტეფიშ ერკებული ქიანეფიშ მეჯინათ
რესურსეფი ინტერნეტის
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- UNESCO World Heritage portal — Official website (ინგლ.) and (ფრანგული)
- The World Heritage List — Official searchable list of all Inscribed Properties
- KML file of the World Heritage List — Official KML version of the list for Google Earth and NASA Worldwind
- Official overview of the World Heritage Forest Program
- Convention Concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage — Official 1972 Convention Text in 7 languages
- The 1972 Convention at Law-Ref.org — Fully indexed and crosslinked with other documents
- World Heritage Site – Smithsonian Ocean Portal
- TIME magazine. The Oscars of the Environment – UNESCO World Heritage Site Archived 2013-08-24 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- World Heritage Institute of Training and Research Archived 2012-03-05 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. – UNESCO category 2 institute devoting to World Heritage in Asia-Pacific region
- Patrimonium-mundi.org Archived 2018-12-26 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. — World Heritage sites in panophotographies – immersive and interactive spherical images
- WorldHeritageProject.org — Photography, film, music and other artistic expressions.
- Friends of World Heritage — An non-profit organization that works with UNESCO to identify projects that support local tourism enterprises that can help alleviate poverty and conserve World Heritage sites.
- Organization of World Heritage Cities — UNESCO-affiliated organization dealing with urban sites only
- VRheritage.org — Documentation of World Heritage Sites (inactive since 2002)
- A-Z of Areas of Biodiversity Importance: World Heritage Sites