აბასიანეფი
აბასიანეფი, აბასიდეფი — არაბეფიშ ოხალიფეშ დინასტია, ნამუთ ქიანას მართუნდჷ 750-1258 წანეფს. უწმოხმორაგადე მაჰმადიშ მუმაჯიშ, ალ-აბასიშ გამნარყეფი (თაურეშე მოურს დინასტიაშ ჯოხოდვალა).
750 წანაშე არაბეფს დო თინეფიშ დოჸუნაფილ კათაშ შქას აკორთაქ ქჷდიჭყჷ. ომაიანეფი გეგთარაგჷ აბასიდეფიშ დინასტიაქ, ნამუთ ისლამურ ოქიანუს 500 წანაშ გოძვენას დუდენდჷ. აბასიდეფი მუჰამედიშ მუმაჯიშ, აბასიშ გამნარყეფი რდეს. პირველი ხალიფაშ, ალ-მანსურიშ ბო4ჯის, ნანანოღა გეგნიღეს ბაღდადშა დო ანდა სპარსული დო ბერძენული ტრადიცია გეგნიღეს. თინეფიშ არძაშე ჯოხოგოლაფირი მამართალი რდჷ მახუთა ხალიფა, ჰარუნ არ-რაშიდი. თინა ქიანახანს ობურჯუდჷ ბიზანტიაშ იმპერიას (791-806) დო საბოლათ ქოთ გიმორძგჷ. იმპერიაშ კანკალე რეგიონს ზოხორინალა ოკოდჷ, მარა ჰარუნ ალ-რაშიდიქ თე რეღმაშ გაჩემება შილებჷ. შხირი ლჷმეფიშ უმკუჯინალო, თინა ირო ხეს უნწყუნდჷ მუჭოთ გონათუას დო ხელუანობას, თაშნეშე, სპარუსლი, ბერძენული, არაბული დო ინდური კულტურეფიშ გოფაჩუას. ბაღდადი ასტრონომიაშ, მათემატიკაშ, გეოგრაფიაშ, მედიცინაშ, სამართალმორჩქინალაშ დო ფილსოფიაშ მოსოფელიშ ცენტრო გჷნირთჷ. „ვითოშ ართი სერიშ“ არიკეფიშ მხატვრულ ფონო გჷნირთჷ ბაღდადიშ ომაფე კარქ, ნამუშ კითხირი ასე ხოლო სასიამნე რე. გეჸვენჯი ხალიფეფიშ ბორჯის კანკალე პროვინციაქ ზოხორინალა მიპალჷ, მარა თინეფი ისლამიშ, თიში კანონეფიშ დო კულტურაშ ართგურო სქიდუდეს. აბასიდეფიშ ხალიფეფი ჭიე-ჭიეთ ოდინუანდეს ხემანჭუაფას დო ნომინალურ მამართალეფო გჷმირთიდეს. მუსლიმური იმპერიაქ აკოცჷ საამიროეფო, ნამუეფიშ ჭარა მათირუ რდჷ. მუსლიმურ ოქიანუ წჷმარინუანდჷ ანდა გინორთელი კულტურაშ მოღვრენ ართამ ცივილიზაციას.
აბასიანი ხალიფეფი[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
- 750-754 – აბუ ლ-აბას ალ-საფაჰი
- 754-775 – ალ-მანსური
- 775-785 – ალ-მაჰდი
- 785-786 – ალ-ჰადი
- 786-809 – ჰარუნ ალ-რაშიდი
- 809-813 – ალ-ამინი
- 813-833 – ალ-მამუნი
- 833-842 – ალ-მუთასიმი
- 842-847 – ალ-ვასიკი
- 847-861 – ალ-მუთავაქილი
- 861-862 – ალ-მუნთასირი
- 862-866 – ალ-მუსთაინი
- 866-869 – ალ-მუთაზი
- 869-870 – ალ-მუჰთადი
- 870-892 – ალ-მუთამიდი
- 892-902 – ალ-მუთადიდი
- 902-908 – ალ-მუქთაფი
- 908-932 – ალ-მუკთადირი
- 932-934 – ალ-კაჰირი
- 934-940 – არ-რადი
- 940-944 – ალ-მუთაქი
- 944-946 – ალ-მუსთაქფი
- 946-974 – ალ-მუტი
- 974-991 – ატ-ტაი
- 991-1031 – ალ-კადირი
- 1031-1075 – ალ-კაიმი
- 1075-1094 – ალ-მუკთადი
- 1094-1118 – ალ-მუსთაზჰირი
- 1118-1135 – ალ-მუსთარშიდი
- 1135-1136 – არ-რაშიდი
- 1136-1160 – ალ-მუკთაფი
- 1160-1170 – ალ-მუსთანჯიდი
- 1170-1180 – ალ-მუსთადი
- 1180-1225 – ალ-ნასირი
- 1225-1226 – აზ-ზაჰირი
- 1226-1242 – ალ-მუსთანსირი
- 1242-1258 – ალ-მუსთასიმი
ლიტერატურა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
- Босворт К. Э., Мусульманские династии. М., 1971
- ქორთული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია, ტ. 1, ხს. 15, ქართი, 1975 წანა.
- ენციკლოპედია „საქორთუო“, ტ. 1, ხს. 16, ქთ., 1997 წანა.
- მსოფლიოს ისტორიის ენციკლოპედია, 2009, 2010, გამ. ელფი, ISBN-13 978-99940-44-08-5