ნეო-ასურული იმპერია
|
ნეო-ასურული იმპერია | ||||
| ||||
|---|---|---|---|---|
 ნეო-ასურული იმპერია ტერიტორიული ექსპანსიაშ პიკის | ||||
| ნანანოღა | აშური (ჯვ.წ. 911-ჯვ. წ. 879) ქალხუ (ჯვ. წ. 879-ჯვ. წ. 706) დურ-შარუქინი (ჯვ. წ. 706-ჯვ. წ. 705) ნინევია (ჯვ. წ. 705-ჯვ. წ. 612) ჰარანი (ჯვ. წ. 612-ჯვ. წ. 609) | |||
| ნინა | ოფიციალური: აქადური არამეული | |||
| რელიგია | ჯვეში მესოპოტამიაშ რელიგია | |||
| დუდალაშ ფორმა | მონარქია | |||
| მაფა | ||||
| - ჯვ. წ. 911-ჯვ. წ. 891 | ადად-ნირარი II (მაართა) | |||
| - ჯვ. წ. 612-ჯვ. წ. 609 | აშურუბალიტ II (ეკონია) | |||
ნეო-ასურული იმპერია — ჯვეში მესოპოტამიური სახენწჷფოშ, ასურეთიშ ჸოფაშ მაანთხა დო ეკონია პერიოდი, ნამუთ იჭყაფჷ ჯვ. წ. 911 წანას, ადად-ნირარი II-შ ხვისტაშა ეშულათჷ. ჯვ. წ. მაჩხორა-მაშკვითა ოშწანურეფიშ გოძვენას, იმპერიაქ მიოჭირინუ შანულამი ტერიტორიული ექსპანსიას. ჸათე ბორჯიშო თინა წჷმარინუანდჷ უდიდაში იმპერიას მოსოფელიშ მასშტაბით. ნამთინე მენცარი ნეო-ასურული იმპერიას მითმირჩქინანს მაართა იმპერიათ ისტორიას. ნეო-ასურული იმპერიაქ კაბეტი კულტურული, ადმინისტრაციული დო ოურდუმე გოლინა იღვენუ უკულიანი შხვა დიდი იმპერიეფიშა, სამანგათ: ახალი ბაბილონიშ ომაფეშა, აქემენიანეფიშ იმპერიაშა დო სელევკიდეფიშ სახენწჷფოშა. ტერიტორიული ექსპანსიაშ ზენიტის, ნეო-ასურული იმპერიას ჸუნდჷ უნძალიერაში აკოანჯარაფილი ნძალეფი დო აკონტროლენდჷ შქაწყარმალონას, ლევანტის, ეგვიპტეს, თაშნეშე ანატოლიაშ, არაბეთიშ ჩქონიშ დო თეხანური ირანიშ დო სომხეთიშ შანულამი ნორთეფს.
ნეო-ასურული იმპერიაშ ორდოიანი მაფეფი ოცადუდეს მესოპოტამიაშ, ბჟაეიოლი ანატოლიაშ დო ლევანტიშ ჸეთი ტერიტორიეფიშ დორთინაფას, ნამუეფით ჯვ. წ. XI ოშწანურას მიოდინუ იმპერიაქ. ასურნასირფალ II-შ მართუალაშ ბორჯის (ჯვ. წ. 883-ჯვ. წ. 859) ასურეთიქ გინირთჷ დომინანტური სახენწჷფოთ არხო ბჟაეიოლს. ასურნასირფალქ მუში ოურდუმე ექსპედიციეფით გეგშართჷ სქირონაშქა ზუღაშპიჯეთიშა. თიქ ნანანოღა აშურიშე ქალხუშა გეგნიღჷ. იმპერიაქ ხოლო უმოსო გედიდჷ დო გეფართინუ ასურნასირფალ II-შ მონძეშ დო გეჸვენჯი მაფაშ სალმანასარ III-შ მართუალათ. სალმანასარიშ ღურაშ უკულ ქიდიჭყჷ სტაგნაციაშ პერიოდიქ, ნამუსჷთ "დიდებუანეფიშ ხანას"-ს უძახჷნა. ჸათე ბორჯის რეალური ხეშუულება უკინებუდეს ოურდუმე დო პოლიტიკური მოღალეეფს, დედაღარჷ ცენტრალური მართუალაქ. ჸათე ხანაქ გესურჷ ტიგლათფილესერ III-შ (ჯვ. წ. 745-ჯვ. წ. 727) ბორჯის, ნამუქჷთ კინ განძალიერჷ ცენტრალიზაფილი მართუალა, დო შხვადოშხვა ოურდუმე კამპანიეფიშ შედეგო დახე ჟირშა გადიდჷ იმპერიაშ ტერიტორია. თიქ ქიდიჸუნუ ბაბილონეთი დო ლევანტიშ კაბეტი ნორთი. სარგონიდეფიშ დინასტიაშ წჷმმარინაფალი სინახერიბიქ (ჯვ. წ. 705-ჯვ. წ. 681) ნანანოღა ნინევიაშა გეგნიღჷ. გეჸვენჯი მამართალქ ასარხადონქ (ჯვ. წ. 681-ჯვ. წ. 669) ეგვიპტე ქიდეკინჷ დო ასურეთიშ იმპერიაქ მიოჭირინუ ექსპანსიაშ ზენიტის. მარა გომორძგუეფიშ დო წჷმოძინეფიშ პერიოდი ბრელს ხანს ვაგაგინძორებე. ჯვ. წ. VII ოშწანურაშ დათებუს, ნეო-ასურული იმპერიაქ უცბას მიჯალაგჷ ბაბილონარეფიშ არყებათ დო მიდიარეფიშ მიშაჭკირუათ. ასურეთიშ იმპერიაშ ჸათაშ, უცბაშიანი დონთხაფაშ ბაძაძეფი ასე ხოლო დებატეფიშ საგანი რე თეხანური მენცარეფს შქას.
ლიტერატურა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- Frahm, Eckart (2023). Assyria: The Rise and Fall of the World's First Empire. Bloomsbury.