ასტრომეტრია

ვიკიპედიაშე

ასტრომეტრიაასტრონომიაშ დისციპლინა ნამუთ გურაფულენს დო ირკვიენს მურიცხეფიშ დო შხვა ასტრონომიული ობიექტეფიშ ლოკაციეფს დო ჸარაფის.

ისტორია[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ასტრომეტრიული რკვიებეფი იჭყაფჷ მურიცხული კატალოგეფით, ნამუეფსჷთ ასტრონომეფი აკმადგინანდეს ანტიკური პერიოდეფიშე. პირველი ასტრონომეფი ნამუეფქჷთ ჸათე კატალოგეფი აკადგინეს რდეს ტიმოქარისი, არისტილუსი დო ჰიპარქე. ჰიპარკეშ კატალოგი იკათუანდჷ 850 მურიცხის. უკულიანი პერიოდიშ ასტრონომიშ პტოლემეშ კატალოგი იკათუანდჷ 1,022 მურიცხის, თინეფიშ ლოკაციას დო კორდინატეფს.

X ოშწანურას, სპარსალ ასტრონომქ აბდ ალ-რაჰმან ალ-სუფიქ გიმირკვიუ მურიცხეფიშ ლოკაციეფი, სიდიდა დო ფერეფი. მუში "ფიქსირებული მურიცხეფიშ წინგი"-ს მოჩამილი რე შხვადოშხვა მურიცხბუნეფიშ ნახანტეფი ხოლო.

იბნ იუნუსი რდჷ ეგვიპტარი ასტრონომი, ნამუთ ასტროლაბიშ გიმორინაფათ ბჟაშ ლოკაციეფს ოკვირუდჷ. იუნუსიქ გიმირკვიუ გეუკუმელაფა, პლანეტეფიშ ჸარაფი დო შხვა.

XV ოშწანურაშ ასტრონომქ დო მათემატიკოსიქ ულუღ ბეგიქ აკადგინჷ კატალოგი, სოდეთ მიშულირიე 1,019 მურიცხი.

XVI ოშწანურას, ტიხო ბრაჰე ატარენდჷ ასტრონომიულ ობზერვაციეფს გაუჯგუშებული ინსტრუმენტეფიშ გიმორინაფათ.

ჯეიმს ბრედლი, 1729 წანას ოცადუდჷ მურიცხეფიშ პარალაქსიშ ზიმუას, მარა თიხანური ტელესკოპეფით თის ჸათე საქმექ ვეშიალებუ. მარა ბრედლიქ მიოგორუ სინთეშ აბერაციას დო დიხაუჩაშ ღერზიშ ნუტაციას. ბრედლიქ აკადგინჷ კატალოგი ხოლო, სოდეთ მიშულირი რე 3222 მურიცხი.

პირველი მენცარი ნამუქჷთ მურიცხიშ პარალაქსი ზიმუ რდჷ გერმანალი ასტრონომი ფრიდრიხ ვილჰელმ ბესელი.

მავითოჩხორა ოშწანურაშ ბოლოშახ, მენცარეფს შეიალებეს მურიცხეფიშ ხვალე 60 პარალაქსიშ ზიმუაქ. თინეფიშ უმენტაშობაქ მეღებულქ იჸუ პოზიციური მიკრომეტრით. მაეჩა ოშწანურაშე მენცარეფქ დიჭყეს ასტროგრაფეფიშ გიმორინაფა. ჸათე ასტროგრაფეფი ფოტოპლასტიკაშ მეთოდის ირინუანდჷ.

1960-იან წანეფიშე მურიცხეფიშ კატალოგეფიშ აკოდგინუაშ შხვა, უმოს ეფექტურ მეთოდეფქ გიჭყჷ. კომპიუტერული ტექნოლოგიეფიშ გოვითარაფას უღუდჷ დიდი შანულობა ჸათე საქმეშო.

ასტრომეტრიაშ გოვითარაფაშო დიდი შანულობა უღუდჷ ევროპული კოსმოსური სააგენტოშ მენცარულ სატელიტის Hipparcos-ის, ნამუთ ოპერირებადი რდჷ 1989 წანაშე 1993 წანაშახ. ჸათე პერიოდის Hipparcos-იქ შელებუ 118,218 მურიცხიშ ლოკაციაშ, პარალაქსიშ დო ჸარაფიშ დიდი სიზუსტათ რკვიება.

2013 წანაშე ოპერირებადი რე კოსმოსური ტელესკოპი Gaia. თიში ართ-ართი მისია რე ასტრონომიული ობიექტეფიშ 3D კატალოგეფიშ შედგინა.

ქოძირით თაშნეშე[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ლიტერატურა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

  • Kovalevsky, Jean; Seidelman, P. Kenneth (2004). Fundamentals of Astrometry. Cambridge University Press. ISBN 0-521-64216-7.

რესურსეფი ინტერნეტის[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ვიკიოწკარუეს? რე ხასჷლა თემაშენ: