ბორჯღალა
ბორჯღალა — სვასტიკაშ კვარკვალიაკილეამი ვარიანტი. ართ-ართი არძაშე უმოს ჯვეში დო გოფაჩილი ორნამენტული სიმბოლო რე მოსოფელს. აფხვადუნა უჯვეშაში კულტურაშ კერეფს: შქაწყარმალონა, ირანი, ინდოეთი, კავკაციას. თინეფშე უჯვეშაში კავკაციური ართმურთეფიე (ტკვარ-არაქსიშ კულტურა, თაშნეშე შუმერული, ინდო დო ირანული-არიული, თრიალეთიშ კულტურა, ელამი დო შხვა).
ეტიმოლოგია
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]“ბორჯღალი” რე ქართველური გოჭყაფაშ დო თიში მანგი რე მარგალური “ბარჩხალი”. ამდღანერი ოჩიებელ მარგალურს “ბჟა ბარჩხალია” – ს თქუანა გოვარვალერი, ჩხორიეფგეფინილი ბჟაშენ, საართოთ მაფალუეფშენ. ნამთინე კილმაგორუ “ბორჯღალ”-იშ გოშხვანერაფილი ინტერპრეტაციას ირზენს: “ბორჯ” მარგალურო “დრო”-ს, “ჟამს” შანენც, ოდო “ღალ” (ა) მარგალურო ღალას, ულას შანენს. თე ინტერპრეტაციათ, თელობას, “ბორჯღალ” ბორჯიშ ულას, ჟამიშ მაღალარს, ირიათონს შანენც. ბორჯი ირთუ თეშ მუჭოთ დიხაუჩა ბჟაშ მუკი-მუკი დო თე წირერთაფათ ბორჯი მეურს უგუთებუო. ირიათონიშ გოსახიარაფა რე. თაქნე ორაგადე რე, ნამდა “ღალ” (ი) მარგალურო წყარმალუსჷთ ეთმოშანჷნს, ანუ მალუ რე, ნამუთ იროიან რთაფას რე...
ნამთინე კილმაგორუშ მეჯინათ ბორჯღი ჯვეში ქორთული ზიტყვა რე დო შანენც “ფოსვის, ორსხუს”, თაჸურეშე რე გიშულირი თიში ცხადინელი ფორმა “ბურჯი”. ზიტყვა “ღალ” შანენც „წკონდა (ჯანსაღ) ნაყოფის”, „მუნაწიის“, ფენდას, „ხვეს“. თაშნე ბორჯღალო ზიტყვა-კომპოზიტიე დო შანენც — ბურჯის (ბორჯი), იგივე ფოსვის — გამოსავალს, „წიმინდე ნაყოფის“, ბარაქას. იკითხირუაფჷ, მუჭოთ ბურჯიშე (ბორჯი), იგივე წიმინდე ფოსვიშე ეშაფალირი „წკონდა“ (ჯანსაღი) ნაყოფი. თეწკუმა ართო „ბორჯღალი“ ჯოხო ირემიშ ქას დო ჯაშ თიშნერ შხუ ჸას, ნამუთ დინდარიე შედარებათ ჭიფე ჸალეფით. ირემიშ ქა ოდოშენ მირჩქინუაფუდ შურდგუმაშ ჯაშ სიმბოლოთ, ოდო თიში თირაფა ქორთულ მითოლოგიას უღურალაფაშ მეშანაფა რდჷ.
ბორჯღალა საქორთუოს
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ბორჯღალა საქორთუოშ ტერიტორიას ოდოშენ წიმინდე ჩუქურთმათ იკოროცხჷდ დო ართ-ართი არძაშე უმოს საკრალური ლოგოგრამა რდჷ. თის აქტიურო გჷმირინუანდეს ჯვეში ჸუდეეფიშ,ჸებურეფიშ დო დარბაზეფიშ მოჩუქურთმაფაშ ბორჯის. თინა რე უთარაში დო ცენტრალური სიმბოლო ნანაძეკვენიშ ხატოვანი დოჭარილაფაშ, ნამუშ შინეფს ქორთული არქიტექტურა ტკვარ-არაქსიშ კულტურაშე იჩინენს. თეშ გალე, ბორჯღალაშ ორნამენტის ფხშირას შეფხვადუთ ჯვეში ქორთული ჸუდეეფიშ აბარწეფს, კარიბჭეს, ხანდაშ დო ოლიმუ ანჯარეფს. ბორჯღალას ურცხუანა ბჟას, ბარბალს.
ქორთული 7 ჩხორიამი ბორჯღალა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ბორჯღალა იშხვანერებჷ წკვენტეფიშ მუდანაფათ, საქორთუოს არძაშე უმოსო გოფაჩილი 7 წკვენტიანი ბორჯღალა რდჷ, ნამუთ სიმბოლურო განასახიერენდ კოსმოსის დო კინომუშ ქორთულ პანთეონს რსაფილი შკვითი წკონდა მაფალუშ ხატოვანი ნიმუში რდჷ. კონცენტრაციაშ ცენტრი, ანუ „ბურჯი“, სოჸურეშეთ თითოკაკალია „ღალა“ (სქვისქვირი) გიშმურს, ღორონთიშ სავანეშ სიმბოლოთ მირჩქინუაფუდ, მიდგათ თიშვანსჷთ ირი ძირაფადი დო უძირაფუშ შემოქმენდო მირჩქინუაფჷდ.
7 წკონდა მაფალუშ ქორთული ჯოხოეფიე:
- მთოვარე (იგივე ყამარ) — თუთა
- ჯუმა (იგივე ერმი დო ოტარდი) — მერკური
- მთიები (იგივე ცაშკარიშ მურიცხი) — მორღა, აფროდიტე, იშტარი
- მარიხი (იგივე არიან, თახა) — მოროხი
- დია (იგივე მუშთარი) — იუპიტერი
- ზუალი — სატურნი
- ჰელიო(იგივე არდი) —ბჟა
ბორჯღალა ამდღა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ბორჯღალა კინე შიბულენს საქორთუოს დიდ გჷმორნაფას.
თინა გჷმოსახაფილიე საქორთუოშ ნაციონალურ ვალუტა — ქორთული ლარს დო პასპორტის.
-
1 ლარი -
2 ლარი -
5 ლარი -
10 ლარი -
50 ლარი -
100 ლარი -
თეთრი
თაშნეშე გჷმოსახაფილიე ქორთული პასპორტიშ კაბრას.
საქორთუოშ მორაგბეეფიშ ნაციონალურ ნაკორობას ზედმეტ ჯოხოთ ბორჯღალამეფს უძახუნა.
საქორთუოშ რაგბიშ რსხუშ ლოგოს გჷმოსახაფილი რე თაშნეშე ბორჯღალა.
გჷმორინაფილი ლიტერატურა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- ივ. ჯავახიშვილი „ქართველი ერის ისტორია“ ტომი I თბ., 1960
- კახა ხიმშიაშვილი „საქართველოს ხუროთმოძღვრება ანტიკურ პერიოდამდე“ თბ., 1996
- რატი იონათამიშვილი „ბორჯღალასა და სვასტიკის გენეზისისთვის“ თბ., 2006
- სულხან-საბა ორბელიანი „სიტყვის კონა“ თბ., 1993
- ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი თბ., 1986
- T. Wilson „The swastika, the earlist known symbol and its migrations“ Wosh. 1990
- Тресиддер Джек, «Словарь символов» М. 1992