ენციკლოპედია
ენციკლოპედია (ბერძენ. ἐγκύκλιος παιδεία enkyklios paideia — რჩქინაშ წირე), მენცარული გჷშაშქუმალა (რჩქვანელობური ლერსიკონიშ სახეთ), ნამუთ ეთმოსახუნს ადამიერიშ რჩქინაშ დო პრაქტიკული საქვარუაშ ირი ჯინჯიერი სფეროს (უნივერსალური ენციკლოპედია) ვარა ნამდგაინი ზოხოშიან დარგის (დარგობური ენციკლოპედია). ტერმინი „ენციკლოპედიაშ“ შანულობა ისტორიულო ითირუდჷ. ანტიკური ხანას „ენციკლოპედია“ ეთმოშანუნდჷ თ.გ. შქვითი დუდიშული ხელუანობას (გრამატიკა, რიტორიკა, დიალექტიკა ვარა ლოგიკა, გეომეტრია, არითმეტიკა, მუსიკა დო ასტრონომია). XVI ოშწანურას ბჟადალ ევროპას „ენციკლოპედია“ მეხოლაფირო შანენდჷ „შხვადოშხვა დინორეშ კორობილც“. უკულნეშის ჭიი-ჭიეთ ქიმირსხუ რჩქინეფიშ კლასიფიკაციაშ შანულობა დო მოგვიანაფილო გეგშეარგამჷ თიში ამდღანერი სახექ. სტრუქტურაშ მეჯინათ ენციკლოპედია შილებე რდასჷნ სისტემური (მუჟმაც მოღე გონწკარილიე დარგობურო) დო ანბანური (მუჟამც მოღე გონწკარილიე ანბანშა).
ორდოშიანი ნახანდეფი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ენციკლოპედიური ხასიათიშ ნახანდეფი აფხვადუნა დიო ხოლო ჯვ. წ. II ვითოშწანურაშ II ნანთხალც ეგვიპტეს, ჯვ. წ. XII–X ოშწანურეფც ჩინეთის მუშობური ტერმინოლოგიური ლერსიკონეფიშ სახეთ; ჯვ. საბერძნეთის მუში მიარეჸურეიანობათ ენციკლოპედიური რდჷ დემოკრიტეშ (ჯვ. წ. 460 — ჯვ. წ. 370) დო არისტოტელეშ (ჯვ. წ. 384 — ჯვ. წ. 322) ნახანდეფი; ჯვ. რომც ართ-ართი მაართა ენციკლოპედია რდჷ მარკუს ტერენციუს ვარონიშ (ჯვ. წ. 116 — ჯვ. წ. 27) 9 წიგნიშე აკნადგინა აკნარსხი „დისციპლინეფი“.
არძაშე ორდოშიანი არაბულნინამი ენციკლოპედია რე უზბეკური გოჭყაფაშ ფილოსოფოსიშ ალ-ფარაბიშ (მეხოლაფირო 870-950) „მენცარობეფიშ ერკებული“; ტაჯიკი მენცარქ იბნ სინაქ დოჭარჷ ენციკლოპედიური ტრაქტატი „დონიშნომა“ („რჩქინაშ წიგნი“), XV ოშწანურაშ დოჭყაფუს ჩინეთის გჷშეშქჷ დიდი ენციკლოპედიური ლერსიკონქ „იუნ-ლე დო დიანიქ“; შქა ოშწანურეფიშ ბჟადალ ევროპაშე ჩქინდა მაჭირინუ ბრელი შხვადოშხვა სისტემური ენციკლოპედიაქ. უდიდაში რდჷ თ. გ. „დიდი სარკე“, აკნადგინა დომინიკარი ბერიშ ვინცენტო ბოველიშით (1190 — მეხოლაფირო 1264); XIV-XVI ოშწანურეფც აკიქიმინჷ სისტემური ენციკლოპედიეფქ მუჭოთ ლათინური, თეში შხვა ნინეფშათ.
თეხანური ენციკლოპედიეფი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]XVII-XVIII ოშწანურეფც პოპულარული რდჷ პ. ბეილიშ „ისტორიული დო კრიტიკული ლერსიკონი“. 1704 წანას ჯ. ჰერისიქ გჷშაშქჷ „ტექნიკური ლერსიკონი ვარა ხელუანობაშ დო მენცარობაშ ოირკოჩე ინგლისური ლერსიკონი“. პოპულარობათ რგებაფულენდჷ XVIII ოშწანურაშ ფრანგ გჷმმანათლებერი-ფილოსოფოსეფიშ გოსოფური ძეგლი „ენციკლოპედია ვარა მენცარობაშ, ხელუანობაშ დო ხელობაშ ემანწყუმალი ლერსიკონი“, მუდგაშ აკოქიმინუას დიდი თია მეუჯღუნც დ. დიდროს, ოკათუდეს თაშნეშე შ. მონტესკიე, ვოლტერი, ჟ. ჟ. რუსო დო ლ. დ’ალამბერი. 1768 — 1771 წანეფც შოტლანდიარ მესტამბექ უ. სმელიქ გჷშაშქჷ ინგლისიშ უდიდაში ნაციონალურ ენციკლოპედიაშ „ბრიტანიკაშ“ სუმტომამი. ფართას გიფაჩჷ ბროკჰაუზიშ „ოჩიებელი ლერსიკონქ“, ნამუქუთ გჷშართჷ გერმანიას XIX ოშწანურაშ დოჭყაფუს. პოპულარული რდჷ თაშნეშე მაიერიშ ენციკლოპედიური ლერსიკონი. საფრანგეთის მოწონათ რგებაფულენც „XIX ოშწნაურაშ დიდი ოირქიანე ლერსიკონი“, ნამუშ რედოქტორი-გჷშმაშქუმალარი რდჷ პ. ლარუსი; 1885 — 1901 წანეფც გჷშართჷ „დიდი ენციკლოპედიაქ“ (31 ტ. პარიზი). 1929 — 1939 წანეფც იტალიური ენციკლოპედია „იტალიანაქ“, 1905 — 1930 წანეფც — „ესპანური ენციკლოპედიაქ“ დო შხვა. XIX ოშწანურაშ II გვერდის ააშ-ის გჷშაშქვეს „ახალი ამერიკული ენციკლოპედია“; 1903 — 1904 წანეფც გჷშართჷ ენციკლოპედია „ამერიკანაქ“. საფრანგეთის 1933 წანაშე გჷშმურც სისტემური „ფრანგული ენციკლოპედია“ (21 ტომო) დო ართტომამი „ჭიჭე ლარუსი“. ენციკლოპედიეფი გჷშმურც ბულგარეთის, უნგრეთის, პოლონეთის დო რუმინეთის.
რუსეთის XIII ოშწანურაშე რდჷ „უგუგებუ“ ზიტყვეფიშ ლერსიკონეფი. XVIII ოშწანურას გჷშმეშჷ თ. გ. რეალური, გეოგრაფიული, ისტორიული დო შხვა ლერსიკონეფი. 1835 — 1841 წანეფც გჷშართჷ „ენციკლოპედიური ლერსიკონქ“ (17 ტ., გჷშაშქუმალაქ ვა გათებეს). 1847 — 1855 წანეფც გჷშეშქჷ „ჩინებეფიშ ენციკლოპედიური ლერსიკონქ“ (12 ტომო), 1899 — ფ. პავლენკოვიშ ართტომამი „ენციკლოპედიური ლერსიკონქ“. 1890 — 1907 წანეფც პეტერბურგის გჷშართჷ ბროკჰაუზიშ დო ეფრონიშ ენციკლოპედიური ლერსიკონქ. ოთოჸუჯე რე თაშნეშე გრანატიშ ენციკლოპედიური ლერსიკონი. 1926 — 1947 წანეფც სსრრ-ს გჷშეშქჷ „დიდი სხუნუეფიშ ენციკლოპედიაქ“ (I გჷშაშქუმალა, 66 ტომო), ოდო 1969 — 1978 წანეფც თიში III გჷშაშქუმალაქ (30 ტომო). 1953 — 1955 წანეფც გჷშეშქჷ „ენციკლოპედიური ლერსიკონქ“ 3 ტომო, II გჷშაშქუმალაქ 2 ტომო — 1963 — 1964 წანეფც. სუმშა — „მორჩილი სხუნუეფიშ ენციკლოპედიაქ“; გჷშართჷ დარგობურ ენციკლოპედიეფქ: „ტექნიკურ ენციკლოპედიაქ“ (26 ტომო, გეძინელი ტომით, 1927 — 1936), „ალმახანური ტექნიკაშ ენციკლოპედიაქ“ (კიდანჯუა (1964 — 1965, 3 ტომო), „წარმებაშ ავტომატიზაცია დო ორეწუალე ელექტრონიკაქ“ (1962 — 1965, 4 ტომო), „ფიზიკაშ ენციკლოპედიური ლერსიკონქ“ (5 ტომო, 1960 — 1966), „კუნტა ქომიური ენციკლოპედიაქ“ (5 ტომო, 1961 — 1967), „ოოფუტუ-ომეურნულ ენციკლოპედიაქ“ (IV გჷშაშქუმალა, 6 ტომო, 1969 — 1975), „დიდი ომედიცინე ენციკლოპედიაქ“ (35 ტომო, 1928 — 1936, II გჷშაშქუმალა 36 ტომო, 1956 — 1964), „ლიტერატურული ენციკლოპედიაქ“ (10 ტომო, 1929 — 1939,უთებუ), „კუნტა ლიტერატურული ენციკლოპედიაქ“ 1 – 9 ტ. (1962 — 1978), „ფილოსოფიური ენციკლოპედიაქ“ (5 ტომო, 1960 — 1970), „სხუნუეფიშ ისტორიული ენციკლოპედიაქ“ (16 ტომო, 1961 — 1976), „პედოგოგიური ენციკლოპედიაქ“ (4 ტომო, 1964 — 1968), „თეატრალური ენციკლოპედიაქ“ (5 ტომო, 1961 — 1967), „მუსიკალური ენციკლოპედიაქ“ (4 ტომო, 1973 — 1978), „ობაღანე ენციკლოპედიაქ“ (III გჷშაშქუმალა, 12 ტომო, 1971 — 1978; რე თიში II გჷშაშქუმალაშ ქორთული ნოთანგი ქორთული მოღეშ გერთელო) დო შხვა.
XX ოშწანურაშ 60 — 70-ამი წანეფც სსრრ-შ ზოხოშიან რესლპუბლიკეფქ გჷშაშქვეს ენციკლოპედიეფი: „უკრაინული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია“ (1959-1965, 17 ტომო), „ბელორუსული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია“ (1969 — 1975, 12 ტომო), „ლიტვური მორჩილი სხუნუეფიშ ენციკლოპედია“ (1966 — 1975, 2 ტომო), ლატვიაშ მორჩილი ენციკლოპედია (1967 — 1972, 3 ტომო), „ესტონური სხუნუეფიშ ენციკლოპედია“ (1968 — 1976, 8 ტომო), „სომხური სხუნუეფიშ ენციკლოპედია“ , „მოლდოვური სხუნუეფიშ ენციკლოპედია“, „ყაზახური სხუნუეფიშ ენციკლოპედია“, „ლიტვური სხუნუეფიშ ენციკლოპედია“, „აზერბაიჯანული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია“ დო შხვა.
ქორთულნინამი ენციკლოპედიეფი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]1975 წანაშე გჷშულა დიჭყჷ „ქორთული სხუნუეფიშ ენციკლოპედიაშ“ 12–ტომამქ. გჷშაშქუმალირი რე თაშნეშე ენციკლოპედიეფი: „საქორთუო“ (1997 წანას გჷშართჷ 1 ტომქ), „თბილისი“, „ობაღანე ენციკლოპედია“, 8–ტომამი, ნამუთ წჷმარინუანც კინ თე ჯოხოდვალაშ მაღვენჯი რუსულნინამი ენციკლოპედიაშ ქორთული ნოთანგის. ეკონია წანეფც საქორთუოს ბრელი ენციკლოპედიური ნახანდიქ აკიქიმინჷ, ნამუეფუთ ჯინჯიერო ურცხო ნინეფშე რე თანგილი.
ქორთულნინამი ელექტრონული ენციკლოპედიეფც არძაშე მასშტაბური რე ქორთული ვიკიპედია, ნამუთ ამუდღარშო 62,549 სტატიას იკათუანს.
ინტერნეტ-ენციკლოპედიეფი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ინტერნეტიშ ფართას გოფაჩუაქ სტიმული ქიმეჩჷ ენციკლოპედიური ნახანდეფიშ ვირტუალური ვერსიეფიშ დორსხუაფას, თინფ შქას რე მუჭოთ ფასამი, თაშნეშე უფასე ენციკლოპედიეფი. ეკონია წანეფიშ უშანულამაშ პროექტიე ვიკიპედია, დუდიშული ენციკლოპედია, ნამუსუთ მუსხირენი ვითოში მოხალისე აკმოქიმინუნც მუსხირენი ვითური ნინაშა.
ჭიი-ჭიეთ უმოსო დო უმოსო პოპულარულო გჷნმირთუ „ქორთული ელექტრონული ომედიცინე ენციკლოპედია“ (ლალი დოთეშიძეშ პროექტი Archived 2008-09-08 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. ). თინა იკათუანს 30 000 ხასჷლას დო 6 000 სურათის, დო ოწაწჷ მედიცინაშ დახე არძა სფეროს.
პოპულარული ენციკლოპედიური გჷშაშქუმალეფი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- Neues Weltlexikon – ავსტრია
- Grand Larousse encyclopedique – საფრანგეთი
- Dictionnaire encyclopedique Quillet – საფრანგეთი
- Meyers Neues Lexikon – გერმანია
- Der Gross Brockhaus – გერმანია
- Wielka Encyklopedia Powszechna – პოლონეთი
- The Columbia Encyclopedia – ააშ
- Collier’s Encyclopedia - ააშ
- Chamber’s Encyclopedia – დიდი ბრიტანეთი
- Encyclopedia Britannica (ენციკლოპედია ბრიტანიკა)– დიდი ბრიტანეთი
- Enciclopedia Italiana – იტალია
- Большая Советская Энциклопедия (დიდი სხუნუეფიშ ენციკლოპედია) – რუსეთი
- Малая Советская Энциклопедия – რუსეთი
- Энциклопедический Словарь Эфронна и Брокгауза – რუსეთი
ქოძირით თაშნეშე
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- ენციკლოპედიეფი ნინეფიშ მეჯინათ
- ლერსიკონი
- ლერსიკოგრაფია
- ლიტერატურა
- ენციკლოპედისტეფი
- ენციკლოპედიური ლერსიკონი
რესურსეფი ინტერნეტის
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- Hindupedia, encyclopedia of Hindu Dharma
- CNET's encyclopedia meta-search (includes Wikipedia)
- Encyclopaedia and Hypertext
- Internet Accuracy Project – Biographical errors in encyclopedias and almanacs
- Encyclopedia – Diderot's article on the Encyclopedia from the original Encyclopédie.
- What makes a scholarly encyclopedia? Archived 2007-07-01 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- De expetendis et fugiendis rebus Archived 2008-06-15 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. – First Renaissance encyclopedia
- Science Dictionary Archived 2013-01-05 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. – Online Comprehensive Science Encyclopedia
- Errors and inconsistencies in several printed reference books and encyclopedias Archived 2001-07-18 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- Digital encyclopedias put the world at your fingertips – CNET article
- Encyclopedias online University of Wisconsin – Stout listing by category
- Chambers' Cyclopaedia, 1728, with the 1753 supplement
- Encyclopædia Americana, 1851, Francis Lieber ed. (Boston: Mussey & Co.) at the University of Michigan Making of America site
- Encyclopædia Britannica, articles and illustrations from 9th ed., 1875–89, and 10th ed., 1902–03.
- Encyclopædia Britannica, 11th ed., 1911, at the LoveToKnow site.
- Encyclopedia Sites list Archived 2015-11-04 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.