ნოე ჟორდანია
| ნოე ჟორდანია | |
 | |
| საქორთუოშ დემოკრატიული რესპუბლიკაშ თარობაშ დუდმახვენჯი | |
| დუდალ. დაჭყაფუ: | 24 კვირკვე, 1918 |
|---|---|
| დუდალ. დათებუ: | 18 მელახი, 1921 |
| კორონაცია: | 24 კვირკვე 1918 |
| პარტია: | საქორთუოშ სოციალ-დემოკრატიული პარტია |
| წიმოხონი: | ნოე რამიშვილი |
| დაბ. თარიღი: | 14 ღურთუთა 1868 |
| დაბ. აბანი: | ლანჩხუთი |
| ღურ. თარიღი: | 11 ღურთუთა, 1953 |
| ღურ. აბანი: | პარიზი |
| მუმა: | ნიკოლოზ ჟორდანია |
| ხეშმოჭარუა: |  |
ნოე ჟორდანია (ფსევდონიმეფი: კოსტროვი, ანი, ნარი, ნარიძე დო შხვა ) (დ. 2 ღურთუთა/14 ღურთუთა, 1868, ლანჩხუთი – ღ. 11 ღურთუთა, 1953, პარიზი) — სოციალ-დემოკრატი, მენშევიკეფიშ ართ-ართი ლიდერი, პუბლიცისტი. ჟორდანია რდჷ საქორთუოშ დემოკრატიული რესპუბლიკაშ თარობაშ დუდმახვენჯი 1918 წანაშ 24 კვირკვეშე 1921 წანაშ 18 მელახიშახ, გჷნოხორაფილი თარობაშ დუდმახვენჯი — 1954 წანაშახ.
ბიოგრაფია
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ნოე ჟორდანიაქ დებადჷ 1869 წანაშ 9 მელახის, უღვენჯი ყაზახიშ ფანიას, გურიაშ ოფუტე ლანჩხუთის, თი ბორჯიშო ქუთეშიშ გუბერნიაშ ოზურგეთიშ მაზრას. ქართიშ ოშურიელე სემინარიაშ თებაშ უკული 1891 წანას იშარჷ ვარშავაშ ვეტერინარულ ინსტიტუტშა. წორას თაქ გეჩინებაფუ თიქ მარქსიზმიშ იდეეფი.
მენშევიკი ოპოზიციონერი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]პოლიტიკური მოღალობა ნოე ჟორდანიაქ დიჭყჷ 90-იან წანეფს. მაართათ პოლიტიკურ ასპარეზშა გიშართჷ თიწკჷმა, მუჟამც ლახალაშ (ფიჟვეფიშ ენტება) გეშა ართი წანათ ოდაბადეშა რდჷ დორთინელინ. თიქ ქომოხვადჷ მარქსისტეფიშ I აკოკათუას ყვირილას, ეგნატე ნინოშვილიშ ჸუდეს.
საქორთუოშა საბოლათ დორთელქ ნიკოლოზ ჩხეიძეწკჷმა დო გიორგი წერეთელწკჷმა ართო ქჷდარსხუ მაართა სოციალისტური პარტია საქორთუოს ”მასუმა დასი”. დუდენდჷ თიშ ოპორტუნისტულ ფსუას.
”საქორთუოშ დუდიშალაშ ლიგას” მოღალობაშ გეშა ჟორდანიას ელჷდჷ გასამართება, მუსჷთ დუდი 1893-1897 წანეფს ხურგაშგალე ნტინათ აღჷ. ხურგაშგალე რინაბორჯის ლიბერალური გაზეთ „კვალიშ“ კორესპოდენტი რდჷ. 1898 წანს დიირთჷ საქორთუოშა დო გჷნირთჷ რსდმპ-შ მაკათურო დო ქჷდარსხუ ჟურნალი ”სოციალ-დემოკრატია”. უკულნეშის წორომოხანდენდჷ ლეგალურ მენშევიკურ გაზეთეფს: „ელვა“, „ერთობა“ დო შხვა.
1903 წანას რსდმპ II კათუას ლონდონს ხუჯი მეჩჷ მენშევიკეფს. კათუაშ უკული გჷნირთჷ კავკაციაშ მენშევიკეფიშ ლიდერო. ”საქორთუოშ სოციალ-დემოკრატიულ მუშეფიშ პარტიაქ” თინა დუდმახვენჯო გეგშაგორჷ. 1905 წანას რევოლუციაშ ბორჯის რუსეთიშ სოციალ-დემოკრატეფ შქას ტაქტიკური უაპიჯაფუობა ბორჯის ჟორდანია აკოანჯარაფილი არყებაშ დო რევოლუციური თარობაშ დორსხუაფაშ მეხჷ გჷშმეშჷ დო პარლამენტის პოლიტიკური ლჷმაშ აკა ფორმათ მირჩქინანდჷ. 1906 წანას თინა ქართიშ ოგიშაგორაშე ოლქიშე გეგშაგორეს რუსეთიშ იმპერიაშ სახენწჷფო სხუნუშ (დუმა) მაკათურო. დუმას ჟორდანიაქ სოციალ-დემოკრატიული ფრაქციაშ დუდმახვენჯო გჷნირთჷ.
რსდმპ IV (გჷმაართოიანაფალი) კათუას (1906) გიორგი პლეხანოვწკჷმა ართო ხუჯის არზენდჷ „დიხაშ მუნიციპალიზაციაშ“ პროგრამას. რსდმპ V (ლონდონიშ) კათუას (1907) ჟორდანია გეგშაგორეს პარტიაშ ცენტრალური კომიტეტიშ მაკათურო მენშევიკეფიშ განშე. კჷნე თი წანას ვიბორგიშ წესაშა ხეშმოჭარუაშ გეშა 3 თუთათ დოღინჩეს. ჟორდანია კომიტეტიშ მაკათური რდჷ 1912 წანაშახ. 1912 წანას ბაქოს ხემანჯღვერენდჷ მენშევიკურ გაზეთის ”ჩვენი სიტყვა”, ოდო 1914 წანას წორომოხანდენდჷ ტროცკიშ ჟურნალ ”ბრძოლა”-წკჷმა.
ჟორდანია „კულტურულ-ერუანული ავტონომიაშ“ დორსხუაფაშ იდეას არზენდჷ ხუც დო თიშ ინოხ ორწყედჷ ერუანული ოკითხუშ გჷნოჭკირუაშ შარას. ვა ჩინებულენდჷ ერეფიშ მუშითგჷმორკვიაშ დო ერუანული სახენწჷფოშ დორსხუაფაშ ნებას. ნეგატიურ მერინას ირჩქინანდჷ ქორთული ერუანულ-გჷმადუდიშალაფარ ყარაფიშ, თე ყარაფიშ მადუდეეფიშ დო საქორთუოშ ისტორიაშ ულირიშ მეხჷ.
I მოსოფელიშ ლჷმაშ ბორჯის გიორგი პლეხანოვწკჷმა ართო „ობორონცულ“ პოზიციეფს გერდჷ, ანუ ხუც არზენდჷ ლჷმას. 1917 წანას ფურთუთაშ რევოლუციაშ უკული ჟორდანია ქართიშ მუშეფიშ დო ჯარიშკოჩეფიშ დეპუტატეფიშ სხუნუშ დუდმახვენჯო გეგშაგორეს. თინა რდჷ კავკაციაშ მუშეფიშ დეპუტატეფიშ სხუნუეფიშ ოურდუმე ცენტრიშ დუდმახვენჯი. თე პერიოდის კვათირას ლჷმენდჷ ბოლშევისტური ტენდენციეფიშ მეხჷ. 1917 წანაშ ეკენიას მიდეშარჷ მოსკოვშა, დოუთხილუდჷკო მენშევიკეფიშ პოზიციეფი რუსეთიშ პარლამენტისჷნ, მარა გჷმათუთაშ რევოლუციაშ უკული მენდწაულირქ დირთჷ ქართიშა.
საქორთუოშ რესპუბლიკაშ თარობაშ დუდმახვენჯი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ჟორდანიაქ, თიშ გეშა ნამუდა თინა ნეგატირუო მითმირჩქინანდჷ გჷმათუთაშ რევოლუციასჷნ, ქჷდიჭყჷ ნაციონალიზმიჸურე გჷნოკინა. 1917 წანაშ 3 ქირსეთუთას საქორთუოშ ერუანულ კათუას მითხუ საქორთუოშ ედომუშამი სუვერენიტეტი, თაშნეშე ხუც არზენდჷ მოლენკავკაციაშ ფედერაციაშ დორსხუაფას. 9 ქირსეთუთაშე დუდენდჷ საქორთუოშ დჷმარსხუაფალ კათუას. 1918 წანაშ 9 პირელს გაგმაცხადჷ მოლენკავკაციაშ რესპუბლიკაშ ზოხორინალა.
1918 წანას მოლენკავკაციაშ რესპუბლიკაშ დო მოლენკავკაციაშ სეიმიშ აკოფაჩუაშ უკული ჟორდანიაქ ფაქტობურო იჸუ საქორთუოშ რესპუბლიკაშ კუნტახანური პარლამენტიშ დუდმახვენჯიქ. კჷნე თი წანაშ 26 მესის თიქ საქორთუოშ დემოკრატიული რესპუბლიკაშ ზოხორინალა გაგმაცხადჷ.
24 კვირკვეშე გჷნირთჷ საქორთუოშ კუნტახანური თარობაშ დუდმახვენჯო ნოე რამიშვილიშ გამათ. 1918-1921 წანეფს რდჷ დემოკრატიული საქორთუოშ თარობაშ დუდმახვენჯი. გამუკიჸონჷ აგრარული რეფორმა, გეჭოფჷ ფირჩა კანონდვალა, გამუშიღჷ 8 სათამი ომუშებელი დღა, აწმუდირთუდჷ ბოლშევიკურ დო სეპარატისტულ ტენდენციეფს. ოცადუდჷ, ქჷმეუჭირინუაფუდჷკო საქორთუოშ ოერეფოშქაშე აღიარაფაშან.
საქორთუოშა თურქეთიშ ჯარეფიშ მუშაჭკირუაშ გეშა გჷნირთჷ გერმანიაშ მორსხუეთ. თეშ გეშა, საქორთუოშა მუშილეს გერმანიაშ ჯარეფქ, ნამუთ გერმანიაშ დო მუში მორსხუეეფიშ მარცხებაშ უკული ინგლისიშ ჯარქ ქენათირუ. ჟორდანიაქ ქომიპალუ ანტანტაშ ლიდერეფიშ ნდება ანტიბოლშევიკური მეჯინალაშ გეშა, მუთ დადასურჷ 1919 წანას ბოლშევიკეფიშ მეხჷ ართოიანი ლჷმაშ გეშა დენიკინწკჷმა გოფორმაფილ ხეკირილით. რუსეთიშ ომენოღალურ ლჷმას დენიკინიშ მარცხებაშ უკული 1920 წანაშ 7 მესის ხე მაჭარჷ ხეკირილს რუსეთიშ სხუნუეფიშ ფედერაციული სოციალისტური რესპუბლიკაწკჷმა [1]. თე ხეკირილით ქოდირსხუ დიპლომატიურ რსხუქ საქორთუო დო რუსეთ შქას, თაშნეშე, საქორთუოქ ქომიოჭირინუ ოერეფოშქაშე-სამართალობურ აღიარაფას.
ემიგრაცია დო ღურა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]1921 წანაშ 25 ფურთუთას ჭითა არმიაშით ქართიშ დაკებაშ უკული ჟორდანიაქ დო თიშ თარობაქ დუდი ქომიკაფორუეს დიო ქუთეშის, ოდო უკული ბათუმს. კჷნე თი წანაშ 18 მელახის ჟორდანიაქ დო თარობაშ შხვა მაკათურეფქ მიდართეს საფრანგეთშა პოლიტკურ ემიგრაციაშა.
დუდშენო ჟორდანია ოხორანდჷ პარიზის, ოდო უკული ლევილს, სოჸურეშეთ ოხოლჷდჷ საქორთუოს 1924 წანაშ არყებაშ მოხაზირაფას. ჟორდანია ჭარუდნჷ წინგეფს, სოდეთ აკრიტიკენდჷ სხუნუეფიშ რსხუს, მუჭოთ ”იმპერიალიზმის რევოლუციაშ ნიღაბთუდო”. 1968 წანას ინგლისურ დო რუსულ ნინეფშა გჷმიბჟინუ მუში წინგიქ ”ჩქიმი ულირი (გოშინუეფი)”.
ჟორდანია ნთხორეს ლევილიშ თემიშ საფულას. საქორთუოშ პრეზიდენტიქ მიხეილ სააკაშვილქ 2004 წანაშ 10 მელახის პატიშ გჷნოგაფაშ შანო გურგინით განწყუ თიში საფულა, ოდო ფანიას ქოგიწარზუ საქორთუოშა გჷნოსვანჯაფა.
პარიზის რინელი ”ნოე ჟორდანიაშ ინსტიტუტი” გურაფულენს ჟორდანიაშ მონძალას დო სოციალ-დემოკრატიაშ ისტორიას საქორთუოს.
ინტერესუანი ფაქტეფი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- ჟორდანიაშ მოჯგირე, ნინა თეიმურაზიხე გეგეჭკორი, რდჷ ლავრენტი ბერიაშ ალმასქუ.
რესურსეფი ინტერნეტის
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
ვიკიოწკარუეს რე ხასჷლა თემაშე: ნოე ჟორდანია- ოშწანურაშ პორტრეტეფი - ნოე ჟორდანია. დოკუმენტური ფილმი, გადაცემეფიშ ციკლიშე „ოშწანურაშ პორტრეტეფი“ (2009).
- ნოე ჟორდანია. შუხუთიშ ფოტო გალერა, ჟორდანიაშ ბიუსტი შუხუთის.
- საქორთუოშ დემოკრატიული რესპუბლიკა, 1918-1921. ფოტოგრაფიაშ ქორთული მუზეუმი.
ლიტერატურა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- ჟორდანია, ნოე [პარიზი, 1953] (1990). ჩქიმი ულირი (გოშინუეფი), მაართა გჷშაშქუმალა, ქორთული მემუარული ლიტერატურა, ქართი: „სარანგი“.