უილიამ ედვარდ ბერგჰარდტ დიუბოისი
| უილიამ ედვარდ ბერგჰარდტ დიუბოისი | |
| ინგლ. William Edward Burghardt Du Bois | |
.jpg) | |
| დაბადებაშ თარიღი: | |
|---|---|
| დაბადებაშ აბანი: | |
| ღურაშ თარიღი: |
მარაშინათუთა 27, 1963 (95 წანერი) |
| ღურაშ აბანი: | |
| მენოღალობა: | |
| ომენცარე სფერო: | |
| სამუშაშ აბანი : | |
| ალმა-მატერი: |
ფისკიშ უნივერსიტეტი |
| ომენცარე ხემანჯღვერი: | |
| ჯილდოეფი დო პრემიეფი: |
სპინგარნიშ მენდალი (1920) |
| ხეშმოჭარუა: |
|
უილიამ ედვარდ ბერგჰარდტ დიუბოისი (ინგლ. William Edward Burghardt Du Bois; დ. 23 ფურთუთა, 1868, გრეით-ბარინგტონი, მასაჩუსეტსი, ააშ — ღ. 27 მარაშინათუთა, 1963, აკრა, განა) — ამერიკალი სოციოლოგი, ისტორიკოსი, ჭარუ დო ადამიერიშ ნებეფიშ აქტივისტი, NAACP-იშ დუმარსხუაფალი.
დებადჷ მასაჩუსეტსიშ ნოღა გრეით-ბარინგტონის, ტოლერანტულ ფანიას. გურაფულენდჷ ფრისკიშ უნივერსიტეტის, სოდეთ მიპალუ ბაკალავრიშ ხარისხი. უკულ გურაფა გაგინძორჷ ჰარვარდიშ კოლეჯის, სოდეთ თიში მაგურაფალი უილიამ ჯეიმსი რდჷ. ჯეიმსიქ დიდი გოლინა იღვენუ დიუბოისიშ არზუანობაშა. 1892 წანას დიუბოისიქ მიპალუ გრანტი ჯონ სლეიტერიშ ფონდიშე დო ოგურაფუშა ფრიდრიხ ვილჰელმიშ უნივერსიტეტიშა მიდართჷ. ბერლინს რინაშ ბორჯის დიუბოისიქ გეჩინებაფუ გიშარჩქინელი გერმანალი ინტელექტუალეფი: გუსტავ ფონ შმოლერი, ადოლფ ვაგნერი, ჰენრიხ ფონ ტრეიჩკე დო მაქს ვებერი. ევროპაშე დორთინაშ უკულ დიუბოისიქ თხილუ ოდოქტორე დისერტაცია ჰარვარდის. დიუბოისი რდჷ მაართა აფროამერიკალი ნამუქჷთ მიპალუ ფილოსოფიაშ დოქტორიშ ხარისხი ჰარვარდიშ უნივერსიტეტის.
დიუბოისი დუდშე მუშენდჷ უილბერფორსიშ უნივერსიტეტის (ოჰაიო). 1896 წანას ომუშებუშა გინილჷ პენსილვანიაშ უნივერსიტეტიშა, ნამუთ მალას ქიდიტუ დო ომენცარე კარიერა გაგინძორჷ ატლანტაშ უნივერსიტეტის, სოდეთ რდჷ ისტორიაშ, სოციოლოგიაშ დო ეკონომიკაშ პროფესორი.
დიუბოისი რდჷ აფროამერიკალეფიშ ომენოღალე ნებეფიშ ორგანიზაციაშ ნიაგარაშ ჸარაფიშ ლიდერი-მაკათური. დიუბოისი დო თიში მაჸალეეფი ოპონირენდეს ატლანტაშ კომპრომისის, ნამუშ ინიციატორი ბუკერ ვაშინგტონი რდჷ. ჸათე აპიჯალაშ მეჯინათ ობჟათეშ უჩაკანამეფს ოკო უმუშებდესკო დო ოკო ემორჩილესკო ჩეკენამეფიშ პოლიტიკურ წესეფს, მუჟამსჷთ ჩეკანამეფი უჩაკანამეფს არძენდეს საბაზისო გონათაფაშ დო ეკონომიკური შელებაშ გარანტიას. დიუბოისი დო თიში მაჸალეეფი აფროამერიკალეფიშო თხულენდეს რსული ომენოღალე ნებეფს დო რსული გონათაფაშ ნებას.
დიუბოისი მუში ნაჭარეფს, აკრიტიკენდჷ რასიზმის, ლინჩიშ წესის, ჯიმი ქროუშ კანონეფს დო დისკრიმინაციას. თინა რდჷ პანაფრიკანიზმიშ ადვოკატი დო აფრიკული კოლონიეფიშ დუდიშალაშ დო ზოხორინელობაშ პროპონენტი. დიუბოისიქ ბრელშა იშარალჷ ევროპას, აზიას, აფრიკას დო ბრელშა მანწყუ პანაფრიკანული კონგრესეფი.
დიუბოისი რე ავტორი სტატიეფიშ, ესეეფიშ, ავტობიოგრაფიეფიშ დო ნოველეფიშ. ესეეფიშ კათელი "უჩა კათაშ შურეფი" აფროამერიკული ლიტერატურაშ შანულამი ნახანდი რე. დიუბოისიშ შედევრო მერჩქინელი რე "უჩა რეკონსტრუქცია ამერიკას", ნამუქჷთ 1935 წანას გიშართჷ. შხვა ნახანდეფიშე ეიოშინალი რე ავტობიოგრაფია "გოთანაშ ოკორუმუა".
დიუბოისი რდჷ NAACP-იშ ოფიციალური ჟურნალიშ The Crisis-იშ რედაქტორი. ჸათაქ თიქ გჷმაბჟინუ მუში ბრელი შანულამი სტატია. დიუბოისის რასიზმიშ ბაძაძო კაპიტალიზმი მიოჩქუდჷ დო ჸათეშ გეშა თინა კაპიტალიზმის ფშხირას აკრიტიკენდჷ დო პოზიტიურო უჯინედჷ სოციალიზმის.
ომენოღალე ნებეფიშ აქტი, ნამუთ ამერიკაქ მიღუ დიუბოისიშ ღურაშ ართი წანაშ უკული, იკათუანს ბრელი ჸეთი იდეეფს დო რეფორმეფს, ნამუეფსჷთ დიუბოისი მუში რინაშ გოძვენას ოინალუდჷ.
რესურსეფი ინტერნეტის[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
- დიუბოისი ენციკლოპედია ბრიტანიკას
- დიუბოისი ფილოსოფიაშ ინტერნეტ ენციკლოპედიას
- დიუბოისიშ ნახანდეფი Standard Ebooks-ის
- დიუბოისიშ ნახანდეფი პროექტი გუტენბერგის
- დიუბოისიშ ნახანდეფი LibriVox-ის (აუდიოწინგეფიშ ოჯარალე დომეინი)
- დიუბოისიშ ნახანდეფი FRASER-ის
- დიუბოისი კონგრესიშ ბიბლიოთეკას