ინდოევროპული ნინეფი

██ ქიანეფი, ნამუშ მახორობაშ უმენტაშობა რაგადანს ინდოევროპულ ნინეფშა

██ ქიანეფი, ნამუშ მახორობაშ უჭიჭაშობა რაგადანს ინდოევროპულ ნინეფშა, მარა უღჷ ოფიციალური სტატუსი

ინდოევროპული ნინეფი — მოსოფელს ართ-ართი არძოშე გოფაჩილი ნინეფიშ ფანია. ინდოევროპული ნინეფი წჷმორინაფილი რე დიხაუჩაშ არძო კონტინენტის. თე ნინეფშა მორაგადეეფიშ მუდანობა 2,5 მილიარდიშ უმოსი რე.

საართოთ, ინდოევროპულ ნინეფს მიორხველანა 400-შე უმოს ნინას, ნამუშეთ გიმე გჷმოკოროცხილი 9 ნინა 100 მილიონშე უმოს მორაგადეს იკათუანს.
თენეფი რე:

ბენგალური, გერმანული, ესპანური, ინგლისური, პორტუგალიური, რუსული, სპარსული, ფრანგული, ჰინდი.

ინდოევროპული ნინეფიშ თეჯგურა გოფაჩუა, რე შედეგი ართჸურე მიარე ოშწანურაშ გოძვენას მიმალი კათეფიშ დიდი გინოხორუაშ, მაჟირაჸურე - XV ოშწანურაშე დოჭყაფილი ევროპაშ ქიანეფიშ წიმიულათ დო თინეფიშ (ინგლისიშ, ნიდერლანდეფიშ, საფრანგეთიშ, ესპანეთიშ, პორტუგალიაშ, იტალიაშ, რუსეთიშ ) ჸურე მოსოფელიშ მასშტაბით წარმაფილი ფართო ექსპანსიაშ შედეგო.

ინდოევროპული ფანიაშ ნინეფი გჷმალინუანა ძალამ დიდ აკოხვალამას ლექსიკას, ფლექსიას, გრამატიკულ კატეგორიეფს (რიცხუ, სქესი, აბლაუტი).

ისტორია

საეგებიოთ, ინდოევროპული ნინეფი წჷმოდირთუნა ართი საართო კინოხიან ნინაშე, ნამუშათ მორაგადეეფიშ 8-10 ვითოში წანაშ კინოხ ოხორანდესკო ოკო. არსებენს მუსხირენ ჰიპოთეზა თე ნინაშ წჷმულაშ აკანიშენი - ასახელენა ბჟაეიოლ ევროპას, წიმი აზიას, ევროპაშ დო აზიაშ აკართაფწკჷმა არსებულ შხვა რეგიონეფს. ართ-ართი ჰიპოთეზაშ მეჯინათ, კინოხიანი ინდოევროპული ნინა დოხოლაფირო 8 ვითოში წანაშ კინოხ გჷშერთჷკო ოკო თიმ ბორჯიშო მორჩილ აზიას გოფაჩილ ხეთურ ნინას.

სტრუქტურა

ევროპას დო აზია ინდოევროპული ნინეფიშ ალმახანური დოხოლაფირი გჷნორთუალა :

██ ბერძენული ნინეფიშ ბუნა

██ ინდოირანული ნინეფი

██ იტალიკური ნინეფი

██ კელტური ნინეფი

██ გერმანიკული ნინეფი

██ სომეხური ნინა

██ ბალტო-სლავური ნინეფი (ბალტიკური)

██ ბალტო-სლავური ნინეფი (სლავური)

██ ალბანური ნინა

██ ვაინდოევროპული ნინეფი

ამერიკაშ კონტინენტეფს ინდოევროპული ნინეფიშ სავარაუდო გჷნორთუალა:
რომანული:

██ ესპანური

██ პორტუგალიური

██ ფრანგული

გერმანიკული:

██ ინგლისური

██ ნიდერლანდური

ინდოევროპულ ნინეფს ტრადიციულო 10 დიდ ბუნათ რთუნა. თაქ წჷმორინაფილი რე თე ბუნეფი ისტორიული რანწკით, თინეფიშ მაართა დომოწმაფაშ მეჯინათ:

• ანატოლიური ნინეფი — დომოწმაფილი რე ჯვეში წანაეჭარუაშ XVIII ოშწანურაშე. ასე ხვალე ეშალაფირ ნინეფს აკმაშქვანს, ნამუშეთ ეიოშინალი რე ხეთური ნინა.
• ინდოირანული ნინეფი — წჷმოდირთჷნა საართო პროტო-ინდოირანული ნინაშე.

ინდოირანული ნინეფი ირთუ ჟირ ბუნათ:

1. ინდოარიულ დო

2. ირანულ ნინეფო.

• ბერძენული ნინა — ფრაგმენტული დინნაჭარეფი მიკენური პერიოდიშო მუთმოფხვადჷნა ჯვეშ წანაეჭარუაშ XIV ოშწანურაშე. ჰომეროსი ითარიღებუ ჯვეში წანაეჭარუაშ VIII ოშწანურათ. ასე წჷმორინაფილი რე ართი ნინათ.
• იტალიკური ნინეფი — დოდასურაფილი რე ჯვეში წანაეჭარუაშ I ვითოშწანურაშე.

ირთუ სუმ გიმენბუნათ:

1. ოსკო-უმბრიულ,

2. ლათინურ-ფალისკურ

3. რომანულ ნინეფო.

• კელტური ნინეფი — მიკნაჭარეფი გალურ ნინაშა დოდასურაფილი რე ჯვ. წე. VI ოშწანურა, ჯვეშ ირლანდიურ ნინაშა - ახ. წე. VI ოშწანურათ.
• გერმანული ნინეფი — ტექსტეფი რუნული ჭარალუათ რჩქინელი რე II ოშწანურაშე, გოთურით IV ოშწანურაშე.

გერმანული ნინეფი ირთუნა სუმ ბუნათ:

1. ოორუეგერმანული,

2. ბჟაეიოლგერმანული დო

3. ბჟადალგერმანულო.

• სომხური ნინა — დომოწმაფილი რე V ოშწანურაშე. წჷმორინაფილი რე ართი ნინათ.
• ტოქარული ნინეფი — დომოწმაფილი რე VI ოშწანურაშე, ტოქარალეფიშ ნინა ჟირ დიალექტით. ასე ეშალაფირი ნინა რე.
• ბალტო-სლავური ნინეფი:

ირთუ ჟირ გიმენბუნათ:

1. სლავური

2. ბალტიური.

თინეფშე მაართა IX ოშწანურაშე დომოწმაფილი რე ჯვეშ ოხვამურ სლავურ ტექსტეფს, მაჟირა - XIV ოშწანურას.

• ალბანური ნინა — დომოწმაფილი რე XVI ოშწანურას. სავარაუდო რე თიში რსხუეფი ილირიულწკჷმა, დაკურწკჷმა დო თრაკიულწკჷმა.

თაქ გჷმოკოროცხილი ნინეფიშ მოხ, ინდოევროპულ ნინეფო მირჩქინუაფუ რანწკი ეშალაფირი ნინეფი, ნამუთ მერკეთ რე დოგურაფილი. თინეფიშ რიცხუს ორხველჷ: ილირიული, მესაპური, ფრიგიული, თრაკიული, ჯვეში მაკედონური, დაკური დო შხვა.

თაშნეშე ქოძირით

• ნინეფიშ ფანიეფი

ლიტერატურა

• Robert S. P. Beekes: Comparative Indo-European Linguistics. An Introduction. Benjamins, Amsterdam 1995, ISBN 1-55619-505-2
• Michael Meier-Brügger, Hans Krahe: Indogermanische Sprachwissenschaft. Walter de Gruyter, Berlin 2002 (8. Aufl.), ISBN 3-11-017243-7
• Warren Cowgill: Indogermanische Grammatik. Bd I: Einleitung; Bd II: Lautlehre. Begr. v. Jerzy Kuryłowicz, Hrsg.: Manfred Mayrhofer. Indogermanische Bibliothek, Reihe 1, Lehr- und Handbücher. Winter, Heidelberg 1986.
• Bertold Delbrück: Einleitung in das Studium der indogermanischen Sprachen. Ein Beitrag zur Geschichte und Methodik der vergleichenden Sprachforschung. Bibliothek indogermanischer Grammatiken. Bd 4. Breitkopf & Härtel, Leipzig 1919 (6. Aufl.).
• August Schleicher: Compendium der vergleichenden Grammatik der indogermanischen Sprachen. Böhlau, Weimar 1861/62, Olms, Hildesheim 1974 (Nachdr.), ISBN 3-487-05382-9
• Oswald Szemerényi: Einführung in die vergleichende Sprachwissenschaft. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 1990 (4. Aufl.), ISBN 3-534-04216-6
• Eva Tichy: Indogermanistisches Grundwissen. Hempen, Bremen 2000, ISBN 3-934106-14-5.
• Harald Wiese: Eine Zeitreise zu den Ursprüngen unserer Sprache. Wie die Indogermanistik unsere Wörter erklärt, Logos Verlag, Berlin 2010, 2. Auflage, ISBN 978-3-8325-1601-7.