ირანული ნინეფი

ირანული ნინეფი ორხველჷ ინდოევროპული ნინეფიშ ფანიაშ ინდოირანული ნოჸელაშ ნინეფს. ედომუშამი მოსოფელს 150 მლნ. ადამიერშე დოხოლაფირო 50 მილიონი ართ-ართი თე ნინას ნანაშ ნინათ მირჩქინანს, დოსქილადირი - 30-50 მლნ. ართ-ართ ირანულ ნინას მაჟირა, ვარდა მასუმა ნინათ გჷმირინუანს.

ჩინება „ირანული ნინა“

ელაზჷმაფონ ნინეფიშმენცარობას ჯოხოდვალა „ირანული ნინეფი“ წჷმარინუანს ინდოეთიშ სუბკონტინენტის გოფაჩილი ართიანწკჷმა გეოგრაფიულო არხოს მარენჯი, მარა თაშნეშე ნინაშობურო მოჯგირე კათეფიშ ბუნას. თე ირანული ნინეფიშ ბუნა, მუშჸურე, ინდოირანულ, ვარდა არიულ ნინეფიშ ნოჸელას აკმოქიმინჷნს ინდოევროპულ ნინეფიშ, ანუ კინე ინდოგერმანულ ნინეფიშ ფანიას. ეშანილი ზიტყვაკონჭაფა, მუჭოთ ირკუაფუ, 1840 წანას, მაართათ გჷმურინუაფუ აუგუსტ ფრიდრიხ პოტის (August Friedrich Pott) დო კრისტიან ლასენს (Christian Lassen) დო თიშ უკული გიჭყჷ ონინეფიშმენცარე ჩინება-ტერმინო.

ირანული ნინეფიშ გოფაჩუაშ არეალი

გეჸვენჯ ირანულ ნინეფშა მორაგადეეფიშ რიცხუ ვარე 1 მილიონ ადამიერშე მერკე:

• სპარსული (ფართო გაგებათ); 55-შე 70 მილიონი, მაჟირახარისხამი დოხოლ. 110 მილიონი (ირანი, ავღანეთი, ტაჯიკეთი, პაკისტანი, უზბეკეთი)
  • ბჟადალსპარსული; 35-შე 40 მილიონი, მაჟირახარისხამიშ დინოკოროცხუათ 50 მილიონშე უმოსი კოჩი. (ირანი)
    • ფარსი; 50 მილიონი (ირანი)
    • თათური ნინა; 130 000 (დაღესტანი, აზერბაიჯანი, რუსეთი)
  • ბჟაეიოლსპარსული; 20-შე 30 მილიონშახ.
    • დარი; 15 მილიონი. (ავღანეთი)
    • ტაჯიკური ნინა; 4,5 მილიონი. (ტაჯიკეთი)
    • ჰაზარა; 2,5 მილიონი. (ავღანეთი 2,2 მილიონი, ირანი 300 000)
    • აიმაყი; 650 000 (ავღანეთი)
    • იუდეო-სპარსული; 110 000 (უზბეკეთი: ბუხარა, ირანი, ისრაელი)
• თალიშური ნინა; 1 მლნ. (ირანი, აზერბაიჯანი, დიალექტური კლასტერი)
• თათური ნინა; 220 000 (ირანი)
• პუშტუ (ავღანური ნინა); 35 მილიონი. (22,5 მლნ. პაკისტანს, 12 მლნ. ავღანეთის)
• ქურთული ნინა; 4 მლნ. (ირანი, თურქეთი, ერაყი, სირია)
  • კურმანჯი; 10 მილიონი. (თურქეთი, ოორუე ერაყი, ოორუე სირია, ოორუე ირანი, ხორასანი დო ჸოფილი სსრრ)
  • სორანი; 4 მლნ. (ერაყი, ირანი)
  • ობჟათექურთული ბინა; 4 მლნ. (ირანი)
• ზაზა-გორანი
  • ზაზაკი; 2-3 მლნ. (თურქეთი)
  • გორანი; 500 000 (ერაყი, ირანი)
• ვანეცი   100 000 (პაკისტანი, ავღანეთი)
• ბელუჯური ნინა; 9 მილიონი. (7,5 მლნ. პაკისტანს, 1,4 მლნ. ირანს, 0,2 მლნ. ავღანეთის)
• ლური; 3,5 მლნ. (ირანი, დიალექტური კლასტერი)
• მაზენდერანი; 3 მლნ. (ირანი, კასპიაშ წყარპიჯი)
• გილაკი; 2,6 მლნ. (ირანი, კასპიაშ ზუღა)
• ოსური; 600 000 (კავკაცია: საქორთუო, ოორუე ოსეთი, რუსეთი)

წყუეფი მორაგადეეფიშ მუდანობაშენ: ეთნოლოგი (Ethnologue), ფიშერიშ წანმოწანაფონი მოსოფელიშ ალმანახი, ენციკლოპედია ბრიტანიკა (Encyclopedia Britannica).

ლიტერატურა

• Windfuhr, Gernot Ludwig [გამომც.]: The Iranian languages. London [დო შხვ.] : Routledge, 2009. ISBN 978-0-7007-1131-4
• Schmitt, Rüdiger: Die iranischen Sprachen in Geschichte und Gegenwart. Wiesbaden: Reichert, 2000. ISBN 3-89500-150-3
• Oranskii, Iosif: Les langues iraniennes. Paris : Klincksieck, 1977. ISBN 2-252-01991-3
• Расторгуева, Вера С.: Иранские Языки. Том 1. Юго-западные иранские языки, Москва, изд. Индрик, 1997. ISBN 5-85759-048-5
• Расторгуева, Вера С.: Иранские Языки. Том 2. Северо-западные иранские языки, Москва, изд. Индрик, 1999. ISBN 5-85759-099-X
• Расторгуева, Вера С.: Иранские языки. Москва, изд. Индрик, 1997.

რესურსეფი ინტერნეტის

• Kümmel, Martin Joachim. "Areal developments in the history of Iranic: West vs. East." BOOK OF ABSTRACTS.
• ქართიშ ივანე ჯავახიშვილიშ ჯოხოდვალაშ სახენწჷფო უნივერსიტეტი ირანისტიკაშ საბაკალავრო პროგრამა (მორჩილი დოხასიათაფა)^{[ღურელი რსხილი]}