მარგალეფი

მარგალეფი
დოხოლ. 1000 000 ადამიერი
რეგიონეფი შანულამი მახორობათ
საქორთუო	დოხოლ. 600 000
რუსეთი	600
ნინეფი	მარგალური, ქორთული
რელიგიეფი	ქირსიანობა

მარგალეფი — საქორთუოს მახორუ ქორთუეფიში ეთნოგრაფიული ბუნა. კინოხ თინეფს უკებჷდეს ისტორიული კოლხეთიშ ცენტრალური რაიონეფი დო გვალაშოწჷმოხონი, თეჟამს — რიონიშ, ხობწყარიშ დო ინგირიშ ძგალეფი, კომპაქტურ ბუნეფო ოხორანდეს აფხაზეთიშ ავტონომიურ რესპუბლიკაშ გეჸვენჯი რაიონეფს (გალი, ოჩამჩირე, სოხუმი). კინოხ ქორთუეფწკუმა, შონეფწკჷმა დო შხვეფწკჷმა ართო მარგალურ ტომეფქ აკადგინეს თეხანური საქორთუოშ ფორმირაფაშ ოსხირი. მარგალეფიშ დიდი ნორთი ჟირნინამი რე, თინეფი იჩიებუნა ქორთულ ნინაშა დო ირდღაშიან ჸოფა-რინას — თაშნეშე მარგალურ ნინაშა, ნამუთ ქართველური ნინეფიშ ბუნას ორხველჷ. მარგალეფს ამდღარ დღაშა აფუნა ასქილადირი კულტურაშ დო ჸოფაშ ლოკალური მუშობურობეფი. თეჟამს საქორთუოშ 3 600 000 მახორუშე, მეხოლაფირო 800 000 მარგალ ეთნოსიშ წჷმმარინაფალიე.

ნინა

მარგალეფს გარჩქუნა მუში ორაგადე ნინა - მარგალური ნინა. საქორთუოშ სახენწჷფო მარგალურ ნინას ვაჩინებულენს ნინათ დო ამდღა სახენწჷფოს ვა რე შიოლებერ მარგალურო საქვარუა. თიშ უმკუჯინუო, ნამდა მენცარობას მარგალურ მერჩქინელ რე ნინათ დო მარგალეფშკას ნანა ნინათ (mother tongue). იუნესკოშე მარგალურ რე მეკოროცხილ მადინაფუ ნინეფშა. მარგალეფშაკას XXI ოშწანურას ვამთმოხვადუ ვარა ჭირს თაობეფ შკას ნინაშ გინოჩამა. სახენწჷფოს დიოდღარო დომინირენს ქორთულ ნაციონალისტურ იდეაშ ნარატივეფ მარგალურ ნინაშ საკითხიშ გეშა. შხვადოშხვანერ, მარა არძა ართო აკმირაგადანს, ნამდა საბოლათ მარგალეფქ დუდი შიკინან ოკო მარგალურ ნინაშ სტატუსიშ დო რინაშ გარკვიებულ დონეშ იშო გამაღალება გავითარებაშე. მაგალითო: მერჩქინელ რე ნამდა მარგალურიშ რინა ქიანაშო მოღე რე, მარა მარგალს ვაუღუდას ოკო უფლება მარგალურო საქვარუაშ. ვარდა: ოკო იგურუაფუდას სკოლას მარგალურ, მარა ვაგურუან მარგალურო დო თაშ.

საბზადი

ტრადიციული მარგალური ოჭკომალეფი ნწარე დო ხვეიანი ოკაზმალით გიშმეგორუ. თეშ ბაძაძი თინა რე, ნამდა ჯვეშო, ლიბუ სუბტროპიკული ჰავაშ გეშა, მალარია უდიდაშ საფრთხეს მუწმარინუანდჷ სამარგალოშო დო თე რეგიონიშ მახორუეფქ დუდშენო ქიმიოგორეს, ნამდა დიდი მუდანობათ ზაფანაშ ხვარება ოშქურანჯი ლახარაშ გოვითარაფას მუდგაზმათიენ ხეს უჩალუნდჷ. საბოლოთ, ნწარე სუნელეფქ მარგალური საბზადიშ ტრადიციულ ატრიბუტო გინირთჷ.

მარგალური საბზადი მუდგაზმარენ ტიპიშ ოკაზმალს ირინუანს, ოსხირაშო, წაწიბელიშ სახეთ. ტრადიციული კერძეფს ორხველჷ ღუმუ (ხაშილი ლაიტიშ ნოცერი), სელეგინი (ციმუამი ჸვალი) დო ჭვილი ხორცი წარე სუნელწკჷმა (მაგალთო, აჯიკაწკჷმა) ართო. ჟირი გჷშაკერძაფილი კერძი - ელარჯი დო საცივი დღახუეფშო დო საპატიო სუმარეფშო იღოლამინუაფჷ. თე კერძეფი თელ საქორთუოს მარგალური საბზადიშ ტატალუათ იკოროცხუ.

ღვინეფი

საქორთუოს 500–შე მეტი ბინეხიშ ჯიში ხარენს, ოდო 60 თინიფიშე სამარგალოს ირდუ. თინეფშე არძაშე უმოს ჩინებულიე ოჯალეშიშ ჯიშიშ ჸურზენი, ნამუშეთ არძაშ უჯგუში ღვინი იბზადებაფუაფჷ; თენა რე გვერდო ჰამო ჭითა ღვინი ნამუსჷთ ტყარი ვარდიშ დაღარი შური დო ოშარშალაია ჭითა ფერი ახასიათენს.

XIX ოშწანურაშ მაჟირა გვერდის ოჯალეშიქ დახე ედომუშამო გეშალჷ. თი ბორჯიშახ ჸურზენი ბინეხის ვერდუდჷ, მუჭოთ ევროპას, ვარინ ჯაშ ჸალეფს, ტყარი ლიანეფიშ სახეთ; მოგვიანაფათ, თე ღვინშე მოთხუალაშ რდუალაქ ოჯალეშიშ ეშალაფა გჷშეჭანუ (მარგალურო ზიტყვა „ოჯალეში“ „ჯაშ გჷმარდილს შანენს). საბედინეროთ, XIX ოშწანურაშ შქა პერიოდის, ფრანგი აშილ მიურატიქ, სამარგალოშ ეკონია თარიშ დაშ, სალომე დადიანიშ ქომონჯიქ, ქჷდიჭყჷ ოჯალეშიშ კულტურაშ ევროპული წესით დოჭყანაფა, მუთ მუშ გეშა ღვინიშ წარმებაშ დო გოსაღაფაშ გეგმაშ ნორთის მუწმარინუანდჷ. თაშნე ოჯალეშიქ მეჭყოლიდაფას გინასქიდჷ დო თე ღვინი სამარგალოშ ცაგერიშ დო მარტვილიშ მუნიციპალიტეტეფს იბზადებაფუაფჷ. თე ღვინიშ წარმებაქ საქორთუოშ შხვა კუნთხუეფსჷთ გიფაჩჷ.

მუსიკა

ჩონგური

მარგალური ფოლკლორული მუსიკა მიარეხონარამი რე, დო თიში ზიტყვეფი მარგალური ნინაშა ისჷმაფუაფუ. ბირეფს მელანქოლიური ტემპი და სერდა ახასიათენს; მარგალეფს მიორჩქჷნა, ნამდა მუნეფიშ მუსიკა ირდოიანი ლჷმეფით ეჸვილირი დო გოღარტაკაფილი სამარგალოშ ტრაგიკულ ისტორიას ესახჷნს. მარგალური რომანტიკული ბირეფი შხირას ჩონგურიშ (ჯაშ ოთხსიმამი მიოგამალიშ) აკომპანიმენტით ირსულებაფუაფჷ.

ფოტოგალერეა

• 
  მარგალეფი ტრადიციულ მუკაქუნალს.
• 
  მარგალი (1845-1847), Mercier.
• 
  მარგალი ჟინოსქუა გ. გაგარინიშ ნახანტა.

ლიტერატურა

• ჯომიდავა, ნიკოლოზ:3000 მეგრული გვარსახელი / [რედ.: ნაპოლეონ ლემონჯავა, ბადრი ცხადაძე] ; აფხაზ. რეგიონ. მეცნ. აკადემია - თბ., 2000.
• ჯოლოხავა, თამაზ:მეგრული ადათ-წესები, დღესასწაულები, სალოცავები : (ეთნოგრაფია ეკონ. ჭრილში) - თბ. : მეცნიერება, 2004.
• ლობჟანიძე, რაჟდენ:მეგრული სამზარეულო / [რედ.: ტარიელ ქუთელია] - თბ. : რაეო, 2004.
• თენგიზ ვერულავა – “სამეგრელოს ეტიმოლოგია”

რესურსეფი ინტერნეტის

ვიკიოწკარუეს^? რე ხასჷლა თემაშენ:

მარგალეფი

• სამეგრელო