ბიოსფერო
ბიოსფერო (ინგ. biosphere, ბერძ. bios - რინა დო sphaira - სფერო) — დიხაუჩაშ თხითხჷ ფა, სოდეთ რე დო ივითარებჷ რინა. ტერმინი „ბიოსფერო“ მაართათ გჷმორჩქინელ ფრანგ ნატურალისტიქ ჟან ბატისტ ლამარკიქ გჷმირინჷ, ენწყილი გურაფაქ ბიოსფეროშ გამაშ გეშა ხვალე მა-XX ოშწანურაშ დაჭყაფურს იღოლუ. თიში ავტორი რე რუსი მენცარი ვლადიმერ ვერდანსკი.
თეხანური ბიოსფერო იკათუანს ლითოსფეროშ, ანუ დიხაუჩაშ ქორქაშ; ჰიდროსფეროშ ანუ დიხაუჩაშ წყარამ დაცხის დო ატმოსფეროშ ანუ პლანეტაშ აირამ დაცხის.
ბიოსფეროშ ჟილენი ხურგი ზუღაშ დონეშე დოხოლაფათ 6 კილომეტრის ანჭუ. ათე სიმაღალაშე დიო ხოლო შეულებჷნა რინა ქლოროფილიშ მაკათურ ჩანარეფს. ბიოსფეროშ თუდოლენი ხურგი იფაჩუ 2-3 კმ სიტომბაშა სქირონაშ პიჯალას დო 1-2 კმ-იშ სიტომბაშა ოკიანეეფიშ ქვინჯიშე.
ბიოსფეროშ ართ-ართი მუშობურობა რე ნიფთიარაფაშ ქართას რთუაფა თიში თელი დო ღურელ ნორთეფს შქას. ათე პროცესი ენერგიას ოხვილჷ. ათე პროცესიშ წყუ რე ბჟა.
ბჟაშ ენერგია ნიფთიარაფეფიშ ჟირ ქართას რთუაფას ეიჯუმანს - კაბეტის, ანუ გეოლოგიურს დო აკაბუცხას, ანუ ბიოლოგიურს. კაბეტი ქართაშ რთუაფაშ სამანგა რე წყარიშ მორთა, ნამუთ გურიშხონარენს დიხაუჩაშ ჟინპიჯიშე წყარიშ ორქებას დო თიში დიხაუჩას დორთინას ნოლექიშ სახეთ. ოკიანეშე უმოსი წყარი ეორქებუ, ვინემ ირთუ. სქირონას პიჯიშო, უმოსი ნოლექი გიშერთჷ, ნამუშ ნორთი წყარმალუეფშა, თეჸურეშე ოკეანეეფშა ალურს.
თელი ორგანიზმიშ გორჩქინაწკჷმა ართო, დიდი ანუ გეოლოგიური ქართაშ რთუაფაშ დინოხის ინისახუ აკაბუცხა, ანუ ბიოლოგიური ქართაშ რთუაფა. ბიოლოგიურ ქართაშ რთუაფაშო დჷმახასიათაფალი რე ორგანული ნიფთიარაფეფიშ წჷმოქიმინუა დო აკოცჷმა. ათე პროცესი იხორციელებჷ ქიმიური ელემენტეფიშ მიმოთირუათ თელი ორგანიზმეფშქას.
ადამიერი ბიოსფეროშ გოვითარაფაშ გორკვიაფილ ეტაპის წჷმიქიმინჷ დო თის ნოოსფერო ანუ გინაფაშ სფერო ჯოხო.
ქოძირით თაშნეშე
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]რესურსეფი ინტერნეტის
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- Article on the Biosphere at Encyclopedia of Earth
- GLOBIO.info, an ongoing programme to map the past, current and future impacts of human activities on the biosphere
- Paul Crutzen Interview Freeview video of Paul Crutzen Nobel Laureate for his work on decomposition of ozone talking to Harry Kroto Nobel Laureate by the Vega Science Trust.
- Atlas of the Biosphere
ლიტერატურა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- ქორთული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია, ტ. 2, ხს. 393, ქართი, 1977 წანა.
- Вернадский В. И., Избр. соч., т. 5, М., 1960; его же, Химическое строение биосферы Земли и её окружения, М., 1965;
- Хильми Г. Ф., Основы физики биосферы, Л., 1966;
- Дювиньо П. и Танг М., Биосфера и место в ней человека, пер. с франц., М., 1968.
| |||||||||||||||||