გვატემალა
| გვატემალაშ რესპუბლიკა República de Guatemala გვატემალა |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| დევიზი: "Libre Crezca Fecundo" "El País de la Eterna Primavera" |
||||||
| ჰიმნი: Himno Nacional de Guatemala გვატემალაშ ნაციონალური ჰიმნი |
||||||
.svg) |
||||||
| ნანანოღა (დო უკაბეტაში ნოღა) | გვატემალა / | |||||
| ოფიციალური ნინა(ეფი) | ესპანური | |||||
| თარობა | უნიტარული საპრეზიდენტო რესპუბლიკა | |||||
| - | პრეზიდენტი | ოტო პერეს მოლინა | ||||
| - | ვიცე-პრეზიდენტი | ალეხანდრო მალდონადო აგირე | ||||
| ფართობი | ||||||
| - | გვალო | 108,889 კმ2 (107-ა) | ||||
| - | წყარი (%) | 0.4 | ||||
| მახორობა | ||||||
| - | 2014 ფასებათ | 15,806,675 (66-ა) | ||||
| - | მეჭედალა | 129 ად/კმ2 (85-ა) | ||||
| ედპ (ჸუპ) | 2012 ფასებათ | |||||
| - | გვალო | $78.681 მილიარდი | ||||
| - | ართ მახორუშე | $5,208 | ||||
| აგი (2013) | 0.628 (ოშქაშე) (125-ა) | |||||
| ვალუტა | ქეთცალი (GTQ) |
|||||
| ბორჯიშ ორტყაფუ | CST (UTC-6) | |||||
| ქიანაშ კოდი | GT | |||||
| Internet TLD | .gt | |||||
| ოტელეფონე კოდი | +502 | |||||
გვატემალა, ოფიციალური ედომუშამი ჯოხოდვალა - გვატემალაშ რესპუბლიკა (ესპ. República de Guatemala) — სახენწჷფო ცენტრალურ ამერიკას. ქიანას ოორუეშე დო ბჟადალშე უხურგანს - მექსიკა, ობჟათე-ბჟადალშე — რჩქალი ოკიანე, ოორუე-ბჟაეიოლშე — ბელიზი, ბჟაეიოლშე — კარიბიშ ღანჩო, ობჟათე-ბჟაეიოლშე — ჰონდურასი დო სალვადორი . ქიანაშ ფართობი - 108 890 კმ², მახორობა — 15,806,675 ადამიერი.
გვატემალა წჷმორინაფონი დემოკრატიაშ ქიანა რე. ქიანაშ ნანანოღა რე გვატემალა-დელ-ვალე-დე-ლა-ასუნსიონი ვარდა მერკეთ გვატემალა. ქიანა ბიოლოგიურო ძალამი მიარეფერუამი რე, გიშეგორუაფუ უნიკალური ეკოსისტემეფით.[1] ესპანარეფიშ მოულაშახ, გვატემალაშ ტერიტორიას პეულანდჷ მაიაშ ცივილიზაცია. მაიაშ გამნარყეფი ამდღა ხოლო ოხორანა გვატამელას, ჰონდურასის, ბელიზის, მექსიკაშ ობჟათე ნორთის დო სალვადორიშ ბჟაეიოლ ნორთის.
გვატემალაქ ესპანეთშე ზოხორინალა 1821 წანას მიღჷ. თიშ უკული ქიანას მართუენდჷ დიქტატორეფიშ ნთელი რანწკი, ნამუსჷთ ააშ–იშ კომპანია United Fruit Company ოხვარუდჷ. XX ოშწანურაშ ბოლოს გვატემალას 36 წანამი ომენოღალი ლჷმა მიშჷ. ლჷმაშ თებაშ უკული, ქიანას ეკონომიკური წიმიულაქ ქიდიჭყჷ დო ჩეტარჷ დემოკრატიული გიშაგორუეფქ. ბოლო, 2011 წანაშ გიშაგორუეფს, ქიანაშ პრეზიდენტო პატრიოტული პარტიაშ კანდიდატი ოტო პერეს მოლინა გეგშაგორეს.
ეტიმოლოგია
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ჯოხო გვატემალა მოურს ნაჰუატლიშ ზიტყვა გუაუჰტემალანიშე, მუთ „ბრელი ჯალეფიშ აკანს“ შანენს.[2][3] თე ჯოხო ქიანას ტლასკალარი ჯარიშკოჩეფქ გიოდვეს, ნამუთ ესპანარ კონკისტადორ პედრო დე ალვარადოშ მორსხუეფი რდეს თე ტერიტორიაშ დოკაფაშ ბორჯის.
ისტორია
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ალმახანური გვატემალაშ ტერიტორიას მაართა მახორუეფი მაიაშ ტომიშ ინდიარეფი რდეს, ნამუეფით თაქ ჯვ. წ. I ვითოშწანურაშე რენა.
ახ. წ. II-IX ოშწანურეფი მაიაშ კულტურაშ გოპეულუაშ ხანა რე, უკული იჭყაფუ დონთხაფაშ პერიოდი. X-XI ოშწანურეფს ტაბასკოშე გვატემალაშა ქუმორთეს ტოლტეკეფქ დო კიჩეშ ტომქ, ნამუქჷთ გეჭოფეს გვატემალაშ ცენტრალური გვალონა ნანანოღა კუმარკახიშამო. XV ოშწანურას კიჩეშ კათაშე გეგშირთჷ კაკჩიკელიშ კათაქ, ნამუქჷთ მუში სახენწჷფო ქუდარსხუ. XV ოშწანურას მორჩილ სახენწჷფოეფს შქას იროიანი ლჷმეფი მიშჷ.
კოლონიალური პერიოდი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]1523 წანას ესპანარეფქ პედრო დე ალვარადოშ დუდალათ ქიდიჭყეს ქიანაშ კოლონიზაცია. XVI ოშწანურაშ შქა წანეფს ესპანარეფქ ქუდარსხუეს პლანტციეფი დო გიოგორუანდეს ორქოს დო ვარჩხილს. 1564 წანას, გვატემალაშ საგენერალ-კაპიტანოქ ქიდირსხუ.
უჩა ჭკორეფიშ იმპორტი გვატემალაშა ძალამი ნარკებო რდჷ. პრაქტიკულო არძო ჭკორ-უჩაკანამქ ქაკათჷ აბანობურ მახორობას. 1773 წანაშახ ნანანოღათ იკოროცხუდჷ ანტიგუა-გვატემალა, სოიშა ნოღა დიხაშნწალუაქ ვამოჯალაგუნ. ნანანოღა გეგნიღეს ალმახანურ ნოღა გვატემალაშა.
ზოხორინალაშ პერიოდი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]XIX ოშწანურაშ დაჭყაფუს ამერიკაშ ესპანურ კოლონიეფს ზოხორინალაშო ლჷმაქ ქიდიჭყჷ. 1821 წანას, ზოხორინალა გჷმაცხადჷ მექსიკაშ იმპერიაქ, ნამუშ აკოდგინალუაშა გემშართჷ გვატემალაქ. 1823 წანას მექსიკაშ იმპერიაქ აკოციუ დო თის გეგშერთჷ კოსტა-რიკაქ, სალვადორქ, ნიკარაგუაქ, ჰონდურასიქ დო გვატემალაქ, ნამუქჷთ აკოქიმინეს ცენტრალური ამერიკაშ გოართოიანაფილი პროვინციეფი. ფედერაციაქ 1839 წანას აკოციუ. აიქიმინჷ ზოხორინელი გვატემალაშ რესპუბლიკაქ, ნამუშ მაართა პრეზიდენტი რდჷ მარიანო რივერა პასი. ქიანას თარო მიშჷ ლიბერალური დო კონსერვატიული პარტიეფიშ კანდიდატეფიშ ლჷმა პრეზიდენტალაშო. 1873-1885 წანეფს ქიანას ლიბერალი ხუსტო რუფინო ბარიოსიშ დიქტატურა რდჷ, თაშნეშე ლიბერალეფი მართუნდეს ქიანას 1898-1920 წანეფს მანუელ ხოსე ესტრადა კაბრერაშ დუდალათ.
ლიბერალეფიშ დო კონსერვატორეფიშ ტრადიციულ ლჷმაქ 1944 წანას გეთუ, მუჟამსჷთ ქიანას სახენწჷფო გჷნორთაქ მოხვადუნ. დიქტატორ ხორხე უბიკო კასტანიედაშ სააწმარენჯოთ ნთელი ქიანაშ ოფიცერეფი, სტუდენტეფი დო მარწაფალეფი გიშმეშეს. 1945 წანაშე პრეზიდენტი რდჷ ხუან ხოსე არევალო, ნამუთ ააშ-შე ზოხორინელ პოლიტიკას ატარენდჷ. 1951 წანას გიშაგორუეფს გიმორძგუ ხაკობო არბენს გურსმანქ. თინა გეგმაჸათეს ააშ-იშ თარობაშ დო ცენტრალური სადაზვერვო სააგენტოშეხ მონწყილი სახენწჷფო გჷნორთაშით, სახენიჷფოშ ოდუდეშა ოურდუმე ხუნტაქ ქუმორთჷ გენერალ კარლოს კასტილიო არმასიშ ხემანჯღვერალათ, ნამუთ 1957 წანას დოჸვილეს. მალას პრეზიდენტო გჷნმირთუ ხოსე მიგელ რამონ იდიგორას ფუენტესი დო ქიანას იჭყაფუ ომენოღალი ლჷმა, ნამუთ 1996 წანაშახ იგჷნძორებუდჷ. საშვიდობო აპიჯალას ხე ქუმაჭარჷ პრეზიდენტ ალვარო ენრიკე არსუ ორიგოიენქ.
2012 წანაშე, ქიანაშ პრეზიდენტი რე ოტო პერეს მოლინა.
რესურსეფი ინტერნეტის
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- Guatemala Memory of Silence Tx'inil Na'tab'al Report of the (United Nations) Commission for Historical Clarification: Conclusions and Recommendations Archived 2007-02-02 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- Guatemala Map Search with Longitude and Latitude
- Government of Guatemala (ესპანური)
- Chief of State and Cabinet Members Archived 2008-12-10 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- Guatemala Archived 2008-06-07 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. at UCB Libraries GovPubs
- Guatemala in Pictures
- 360° Panoramic Photos of Guatemala
სქოლიო
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- ↑ Biodiversity Hotspots-Mesoamerica-Overview. Conservation International. კითხირიშ თარიღი: February 1, 2007.
- ↑ Campbell, Lyle. (1997). American Indian languages: The historical linguistics of Native America. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-509427-1.
- ↑ www.ccidinc.org. Archived 2012-11-07 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. Retrieved June 26, 2012.