ბელიზი

ბელიზი Bileez (ბელიზური კრეოლი) ესპ. Belice (ესნანური) B'eleze (მაიური კიჩე) Belice (იუკატანური მაიური) ბელიზი
დევიზი:  "Sub Umbra Floreo" „ოროშ თუდო გითმობპეულანქ“
ჰიმნი: Land of the Free„დუდიშულაშ დიხა“
ბელიზიშ ორენი
ნანანოღა		ბელმოპანი
უკაბეტაში ნოღა		ბელიზ-სიტი
ოფიციალური ნინა(ეფი)		ინგლისური
რელიგია		61.9% ქირსიანობა 31.8% ვა რელიგიური 6.3% შხვა (2022)
თარობა		უნიტარული, საპარლამენტო, კონსტიტუციური მონარქიული სახენწჷფო
-	მონარქი	ჩარლზ III
-	გენერალ-გუბერნატორი	ფროილა ცალამი
-	პრემიერ-მინისტრი	ჯონი ბრიცენიო
ფართობი
-	გვალო	22,966 კმ2 (147-ა)
-	წყარი (%)	0.8
მახორობა
-	2022 ფასებათ	397,483 (170-ა)
-	მეჭედალა	17.31 ად/კმ2
ედპ (ჸუპ)		2025 ფასებათ
-	გვალო	$6.414 მილიარდი (180-ა)
-	ართ მახორუშე	$15,363
აგი (2022)		0.700 (მაღალი) (118-ო)
ვალუტა		ბელიზური დოლარი (BZD)
ბორჯიშ ორტყაფუ		UTC-6
ქიანაშ კოდი		BZ
Internet TLD		.bz
ოტელეფონე კოდი		+501

ბელიზი — სახენწჷფო ცენტრალური ამერიკაშ ოორუე-ბჟაეიოლი წყარპიჯის. ოორუეშე უხურგანს მექსიკა, ბჟადალშე დო ობჟათეშე — გვატემალა, ბჟაეიოლშე ომძღჷ — კარიბიშ ზუღა. ობჟათე-ბჟაეიოლშე ოზუღე ხურგი უღჷ ჰონდურასწკჷმა. ქიანა რე კარიბეფიშ რეგიონიშ ნორთი, ოკათჷ კარიბეფიშ ჯარალუას (CARICOM) დო კარიბეფიშ წორომაჸალობას, იუსტორიული ბრიტანეთიშ უესტ ინდოეთი.

ჯვ. წ. 1500 დო ახ. წ. 300 წანეფს შქას ბელიზიშ ტერიტორიას მოდვალირი რდჷ მაიაშ ცივილიზაცია დო გოპეულწეი რდჷ დოხოლაფირო 1200 წანაშ განწეობას. 1502–1504 წანეფს კონტაქტიქ დიჭყჷ, მუჟანსჷთ ქრისტეფორე კოლუმბიქ მუკონჩურჷ ჰონდურასიშ ჸუჯინ. 1638 წანას, ევროპული გითორკუეფქ დიჭყჷ ინგლისარეფშე. ესპანეთი დო ბრიტანეთი პრეტენზიას აცხადენდეს თე დიხაშენ, საბოლათ ბრიტანალეფქ გიორჯგინეს ესპანარეფს სენტ-ჯორჯ ქეიშ ბურჯაფის (1798). 1840 წანას ბრიტანეთიშ კოლონიათ გჷნირთუ, 1862წანას — ომაფე გურგინიშ კოლონიათ. 1981 წანაშ 21 ეკენიას, ბელიზიქ ზოხორინალა მიპალჷ გოართოიანაფილი ომაფეშე . აკა ქიანა რე ცენტრალური ამერიკაშ მატერიკიშე, ნამუთ ერეფიშ წორომაჸალობაშ მაკათური რენ, სახენწჷფოშ მადუდე დო მონარქი რე მაფა ჩარლზ III, ნამუთ წჷმორინაფილი რე გენერალ-გუბერნატორით.

ბელიზის ოსქირონე დო ოზუღე ჩანარეფიშ დო ჩხოლაფერიშ სიბრელა, თაშნეშე ეკოსისტემაშ ანდაკორობუამობა, თინეფს შქას ფართო მარჯანიშ რაქეფი, შანულამ აბანს არზენს გლობალურო მესოამერიკულ ბიოლოგიურ მაქდორს. იკოროცხჷ ცენტრალური ამერიკაშ დო კარიბეფიშ სახენწჷფოთ, ნამუსთ ჸონიერი რსხუეფი უღჷ მუჭოთ ამერიკაშ, თეშ კარიბიშ ზუღაშ რეგიონეფწკჷმა.

ქიანაშ ფართობი რე 22 970 კვადრატული კილომეტრი (8 867 კვადრატული მილი), მახორობა — 397 483 ადამიერი (2022). ქიანაშ მატერიკული ნორთიშ სიგჷნძა რე დოხოლაფირო 290 კმ, სიგანა — 110 კმ. არძაშე თხითხას დო არძაშე მერჩხას დოხორელი ქიანა რე ცენტრალურ ამერიკას. წანმოწანას მახორობაშ ძინა აკმადგინანს 1,87%-ის (2018 წანაშ ფასებათ) დო თე მაძირაფალით რეგიონს მაჟირა ქიანა რე დო ართ-ართი არძაშე უმაღალაში რე ბჯადალი გვერდოსფეროს. ნანანოღა რე ბელმოპანი, უკაბეტაში ნოღა — ბელიზ-სიტი. ქიანას ანდაკორობამი ჯარალუა რე, ნამუთ აკმოდირთუ ანდა კულტურაშე დო ნინაშე. ბელისური კრეოლი დო ესპანური ფართოთ მოდვალირი რე, ნამუწფსჷთ ეკოჸუნა მაიური ნინეფი დო გარიფუნა. ნინაშობური ანდაკორობამობაშ გეშა ქიანაშ მახორობაშ გვერდშე უმოსი რაგადანს ანდა ნინაშა. ბელიზი ჩინებული რე მუში ეკენიაშ დღახუეფით დო პუნტაშ მუსიკათ.

გეოგრაფია

ქიანაშ ტერიტორიაშ უმენტაშ ნორთის აბან-აბანო ჭყენჭყამი რზენეფს იკენს, ანდა ტობათ დო ლაგუნათ. ქიანაშ ობჟათეშე იფაჩუ მაიაშ გვალეფი, ნამუშ სიმაღალა 1122 მეტრიშა რე. თე აბანი, ბელიზიშ არძაშე მერკეთ დოხორინელი აბანი რე.

ბელიზიშ კლიმატი — ტროპიკული პასატური. თუთაშ ოშქაშე ტემპერატურა დოხოლაფირო 26°-შა რე. ჭოროფაშ სეზონი მესიშე კვირკვეშა იგჷნძორებუ, გოლოფაშ პერიოდი ღურთუთაშე მესიშა. კარიბიშ ზუღაშე ქარბორიეფს, გემანტირე ჭვემეფი დო წყარალეფი გეჸუნს, ნამუეფსჷთ ქიანაშო სერიოზული უბედრობა მოუღუ.

ქიანაშ დოხოლაფირო გვერდი ტერიტორია ლამე ტროპიკულ ტერიტორიეფს უკებჷ. ბელიზიშ ობჟათე-ბჟადალი ფართოფურცელამი დო წიწუამი ტყალეფი იდვალუაფუ. ქიანაშ კარიბიშ ზუღაშ წყარპიჯი ღოზის მანგოშ ჩანარეფი ჩანს. ქიანაშ ტყალეფი დინდარიე რე ანდაღებული ჯიშიანი ჯალეფით, ნამუშეთ არძაშე უმოსი ფართოთ იხვარებჷ მაკაგონი დო ფიჭვი.

ბელიზიშ ჩხოლარეფიშ ორენი ძალამი ანდანერი რე. ფართას რე გოფაჩილი ფართოჩხვინდამი ქია, იაგუარი, კაჟანამეფი, დიდი იგუანა დო შხვა ჩხოლარეფი. ძალამი ბრელი რე მაფურინჯეეფი, თენეფს შქას თუთიყუშეფი დო კოლიბრი. ქიანაშ წყარპიჯიშ ზუღაშ წყარეფი დინდარიე რე ჩხომეფით, კიბოიაშნერეფით დო კუეფით.

ადმინისტრაციული გორთუალა დო ნოღეფი

ბელიზიშ აანეფი

ბელიზიშ ტერიტორია ადმინისტრაციულო 6 აკანო ირთუ:

1. ბელიზი
2. კაიო
3. კოროსალი
4. ორინჯ-უოლკი
5. სტან-კრიკი
6. ტოლედო

მახორობა

მახორობაშ მუდანობა — 338 597 ვითო. (2010 წანაშ ფასებათ).

ონოღე ძინა — 2,1 %

მახორბაშ თელარაშ ოშქაშე მუდანობა — 68 წანა

ნოღაშ მახორობა — 52 % (2008 წანას)

იმუნოდეფიციტური ვირუსით დალახება (აივ) — 2,1 % (2007 წანაშ ფასებათ).

ეთნო-რასობური ეკოდგინალუა (2000 წანაშ ეჭარუათ):

• მეტისი (ესპანურ-ინდიარი გამნარყი) — 48,7 %,
• კრეოლი (ანგლო-აფრიკული გამნარყი) — 24,9 %,
• ინდიარი მაია — 10,6 %,
• გარიფუნა (აფრიკულ-ინდიარი გამნარყი) — 6,1 %,
• შხვეფი (ჩეკანამეფი, ინდოარეფი, ჩინარეფი დო შხვ.) — 9,7 %

რელიგიეფი: კათოლიკეფი 49,6 %, პროტესტანტეფი 27 % (ღორონთიშ ანსამბლეაშე ჟარნეჩდოვითიანარეფი 7,4 %, ანგლიკანეფი 5,3 %, მაშკვითა დღაშ ადვენტისტეფი 5,2 %, მენონიტეფი 4,1 %, მეთოდისტეფი 3,5 %, იეჰოვაშ მოწამეეფი 1,5 %), შხვეფი 14 %, ათეისტეფი 9,4 % (2000 წანაშ ეჭარუათ). 2011 წანაშ სტატისტიკათ იეჰოვაშ მოწამეეფი მახორობაშ 2,7 %-ს აკმადგინანს.

რესურსეფი ინტერნეტის

• ბელიზიშ თარობაშ ოფიციალური ვებ-ხასჷლა Archived 2011-02-08 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
• ბელიზი Archived 2013-05-13 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. — CIA World Factbook-შე
• ბელიზი, ბრიტანეთიშ ჰონდურასი. ფოტორეპორტაჟი
• ბელიზიშ კონსტიტუცია (1981) (ინგლისური)