ეპიროსი (ჯვეში სახენწჷფო)
|
ეპიროსი | ||||
| ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| ნანანოღა | პასარონი (ჯვ.წ. 330-295) ამბრაკია (ჯვ.წ. 295-224) ფოინიკე (ჯვ.წ. 224-167) | |||
| ნინა | ბერძენული | |||
| რელიგია | ჯვეშბერძენული რელიგია | |||
| ფარაშ ართური | დრაქმა | |||
| დუდალაშ ფორმა | მონარქია (ჯვ.წ. 330-231) ფედერალური რესპუბლიკა (ჯვ.წ. 231-167) | |||
| მაფა | ||||
| - ჯვ.წ. 330-313 | ეაკიდე | |||
| - ჯვ.წ. 307-302 | პიროსი ეპიროსალი | |||
| - ჯვ.წ. 302-297 | ნეოპტოლემე II | |||
| - ჯვ.წ. 297-272 | პიროსი ეპიროსალი | |||
| - ჯვ.წ. 231-167 | ეპიროსიშ რსხუ | |||
ეპიროსი (ეპირული ბერძ. Ἄπειρος, ატიკური ბერძ. Ἤπειρος) — ჯვეში ბერძენული ომაფე დო უკულ რესპუბლიკა, ნამუთ იდვალუაფუდჷ ეპიროსიშ ისტორიულ-გეოგრაფიულ რეგიონს, თეხანური ოორუე-ბჟადალი საბერძნეთიშ დო ობჟათე ალბანეთიშ ტერიტორიას. ობჟათეშე ეპიროსის უხურგანდჷ ეტოლიაშ რსხუ, ბჟაეიოლშე ჯვეში თესალია დო ჯვეში მაკედონია, ოორუეშე ილირია.
ისტორია
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ეპიროსიშ ტერიტორიას უჯვეშაში კათა ოხორანდჷ ნეოლითიშ პერიოდიშე. არქეოლოგიური გონთხორუეფით რჩქინელი რე ნამდა ჸათაქ მახორუ კათას ბრელი საართო უღუდჷ მიკენაშ ცივილიზაციაწკჷმა. ეპიროსიშ მახორუეფს ხოლო ურთიართალა ნოღვე მაკედონიაწკჷმა, თესალიაწკჷმა, ეტოლიაწკჷმა დო აკარნანიაწკჷმა. ჯვ. წ. I ვითოშწანურაშ დაჭყაფუშე, ეპიროსის ოხორანდჷ ბერძენული ნინაშა მაჩიებელი კათაშ სუმი ნორთი: ქაონიარეფი - ოხორანდეს ეპიროსიშ ოორუე-ბჟადალს (ქაონია), მოლოსიანარეფი, ნამუეფით ოხორანდეს ეპიროსიშ ცენტრალური აბანს (მოლოსია) დო თესპროტიანარეფი, ნამუეფსჷთ უკინებუდეს ეპიროსიშ ობჟათე ნორთი (თესპროტია). რეგიონს, სოდეთ ჸათე ბერძენული ტომეფი ოხორანდჷ, ართოიანი, საართო ჯოხოდვალა ვაუღუდჷ. ბერძენული ტოპონიმს Ήπειρος (ეპიროსი, ნამუთ შანენს კონტინენტის, მატერიკის) მაართათ შეთმოფხვადუთჷ ჯვ. წ. მაამშვა ოშწანურაშ ბერძენი ისტორიკოსიშ დო გეოგრაფიშ ჰეკატეოს მილეტარიშ ნაჭარეფს.
ეპიროსიშ ტერიტორიას, მაართა ცენტრალიზაფილი სახენწჷფოქ გორჩქინდჷ ჯვ. წ. 370 წანაშე დო თინა გაჭყეს მოლოსიანარი ეაკიდეფიშ დინასტიაშ წჷმმარინაფალეფქ. თინეფქ ძალამს გენძალიერეს დო შხვა ტომეფიშ ხარჯიშა გაფართინეს მუნეფიშ ტერიტორია. ეაკიდეფიშ მორსხუეეფი რდეს მაკედონარეფი დო თინეფწკჷმა ართო ლჷმენდეს ილირიალეფიშ მეხჷ. ჯვ. წ. 359 წანას მოლოსიანარი პრინცესაქ ოლიმპიადაქ ოსურო მიდაჸუნჷ მაკედონიაშ მაფა ფილიპე II-ს. თინეფიშ სქუაქ ალექსანდრექ მაკედონია მოსოფელიშ უნძალიერაში სახენწჷფოთ გინართინუ.
ჯვ. წ. 330 წანაშე ეპიროსი უკვე ართი პოლიტიკური ართული რე. მოლოსიანარეფქ შელებეს რეგიონიშ მუნეფიშ ხეშულობაშ თუდო გოართოიანაფა. ეპიროსიქ შანულამი პოლიტიკური დო ოურდუმე წჷმოძინეფს მიოჭირინუ პიროსიშ მართუალაშ ბორჯის. პიროსი რდჷ ნიჭიერი ოურდუმე მოღალე. თიქ დიო ბერძენული ნოღა ტარენტუმს ქალუდირთჷ, უკულ აპენინიშ ჩქონიშა დო სიცილიაშა გემშეჭკირჷ. ჯვ. წ. 280 წანას, ჰერაკლიუმიშ ლჷმას პიროსიქ დამარცხჷ რომალეფი. უკულ ლესქერობა გაგინძორჷ დო რომიშ გალეგანობას დახე ქიმიოჭირინუ, მარა უკულ უკახალე დიკინჷ. ართი წანაშ უკულ, პიროსიქ აპულიაშა გემშეჭკირჷ დო ასკულუმიშ ლჷმას ხოლო ართიშა დამარცხჷ რომიშ აკოანჯარაფილი ნძალეფი. ჯვ. წ. 277 წანას პიროსიქ გეჭოფუ კართაგენალეფიშ ჯიხაზურგა სიცილიას - ერიქსი. სიცილიაშ ნოღეფქ, ნამუეფსჷთ კართაგენალეფი აკონტროლენდეს, პიროსის ქალუდირთეს. მარა პიროსიქ სიცილიარი ბერძენეფიშ მართუა დესპოტური მეთოდეფით ქიდიჭყჷ. მალას პიროსის სიცილიაქ დატებელქ აჸუ. ჯვ. წ. 275 წანაშ ბენევენტუმიშ ლჷმას რომალეფქ ორჯგინეს პიროსის. ჸათე ბურჯაფის პიროსიქ არმიაშ უმენტაშობა მიოდინუ დო დაკინებული ტერიტორიეფი დათმუ. შედეგო პიროსიშ იტალიური კამპანიაქ მარცხით გეთუ.
ჯვ. წ. 233 წანას დოჸვილეს ეაკიდეფიშ ეკონია წჷმმარინაფალი დეიდამია. ჸათაშ გესურჷ მონარქიაშ პერიოდიქ დო გიჭყჷ ფედერაციული რესპუბლიკაქ. ბორჯიშ გოძვენას ეპიროსიქ მიოდინუ ტერიტორიეფი: აკარნანიაქ ზოხორინელობა მიპალუ, ეტოლიარეფქ ქიდეკინეს ამბრაკია, ამფილოქია დო ამვრაკიკოსიშ ოორუეშე მადვალუ ტერიტორიეფი. მარა ეპიროსი იშენ სქიდუდჷ შანულამი სახენწჷფოთ. დოსქილადირი ტერიტორიეფი რდჷ აკოართაფილი ეპიროსიშ რსხუშ მართუალაშ თუდო. ეპიროსიშ რსხუ წჷმარინუანდჷ ეპიროსიშ ბერძენული ტომეფიშ კოალიციას. ფედერაციული სახენწჷფოს უღუდჷ მუში პარლამენტი. უკულიანი პერიოდის, ეპიროსიშ უშქურანჯობაშო სერიოზული საფრთხე რდჷ ექსპანსიონისტური რომიშ რესპუბლიკა, ნამუთ ჯვ. წ. 214 წანაშე, ლჷმეფს აწარმენდჷ მაკედონიაწკჷმა. მაართა ჟირი მაკედონიური ლჷმეფიშ მიმალობას ეპიროსის ნეიტრალური პოზიცია უკინებუდჷ. მარა მასუმა მაკედონიური ლჷმაშ ბორჯის ეპიროსიშ პოლიტიკური პოზიციეფქ გირთჷ: მოლოსიანარეფქ მაკედონარეფს ქალუდირთეს, ქაონიარეფქ დო თესპროტიანარეფქ რომს. მაკედონიური ლჷმეფქ რომიშ გომორძგუათ გეთუ. ჯვ. წ. 167 წანას ეპიროსი რომქ ქიდეკინჷ დო თიქ რომიშ აკოდგინალუაშა მიშელჷ. მოლოსიაშ მახორუეფი ჭკორეფო გინაშქვეს.