თადა გოგუა

თადა მაშარიაშ სქი გოგუა დ. 1859 ჩხოროწყუშ მუნიციპალიტეტიშ ოფუტე ხაბუმე; ღ. 1963 104 წანაშ ხანს) — ჩინებური ქორთუ ლოტბარი დო მობირე.

ბიოგრაფია

თადა გოგუაქ დებადჷ 1859 წანას ჩხოროწყუს, ჭკადუშ ფანიას . თის ოშქარ განათლება ვა მეუღებუ (სკოლაშა შურო ვეგლეშჷ). 8 წანერქ, მუმაშ ოჭკადირეს შეგირდობაშ ბორჯის, ჭარუა-კითხირი ოფუტეშ სკოლაშ მაგურაფუეფშე დიგურუ. 15 წანერი თადა უკვე მუშით ეთმიჯუმანდჷ დუც მუშ ხელუათ. ჭკადუობას თინა შურდგჷმაშ ლიაშა ვადათხიებუ. თადა გოგუაქ ბაღანობაშე ქიჸოროფუ ქორთული ფოლკლორული ბირა. „მუდგაინ ბირეფით დებინტერესებუდინ, ხანდას იბტენდი, მიფში თი ბირაშ მარჩქენჯიშა დო დიბგურუანდი, უკული ჩქიმცალო დაინტერესებული მაჸალეფს ქუდუოგურუანდი“, – იშინანდჷ თადა. ფოლკლორული ბირეფიშ ქვერსემი ინტერესიქ დო ჸოროფაქ ჭიეჭიეთ ბუნაშ დორცხუაფაშ კორინშა გეგნირდჷ, მუდგაშათ დიდი ხანიშ განწხანს ვა მიაჭირინუ. 1919 წანას გვალო თე ღანკით აკოხვადჷ თიქ ქორთული ფოლკლორული ბირეფიშ ორსანტის, ჩინებულ ლოტბარს — ძუკუ ლოლუას, ზუგდიდც. მიარე ბირა დიგურუ თიშე. ძუკუქჷთ, მუშ ჸურე, „გაგწოტყურუ“ მუშო უჩინებუ ჯვეში ქორთული ფოლკლორული ბირეფი დო გადიდარჷ მუში ბუნაშ რეპერტუარი. თადას, მუჭოთ მუმალი ბუნაშ ხემანჯღვერს, ქიმეჩჷ ოსქვებური ელაჩამა-ზუკოლუა ქორთული ფოლკლორული ბირეფიშ უმკუწიკუო, სალუქო თხილუაშ დო თეშნერინე სახეთ გინოჩამაშ დინოხოლე. თადაქ ძუკუშე შიტყუ ჩინებული გურიალი მობირეეფიშ – სამუელ ჩავლეიშვილიშ დო ვარლამ სიმონიშვილიშენ დო კორინქ გურჩქინდჷ თინეფწკჷმა აკოხვამილაფაშ, მუშ გაბრაქჷთ მალას ქიმიაჩჷ. 1922 წანას ნ. ზუგდიდც ბირაშ მაგურაფალო მუჭანუაფუნა სამუელ ჩავლეიშვილი დო ვარლამ სიმონიშვილი. თენა ქუგუგებუ დო ვარ თადასჷნ, აწა-უწაიათ მიდურთუმუ თინეფიშ გაჩინებაფუშა დო ბირეფიშ დაგურაფუშა. „თინეფწკჷმა მუკოფრთი ართი თუთა დო გვერდი დო ქიდიბგურე ვითოჟირშახ გურული ბირა“, – იშინანდჷ თინა. მართალიე, თენა ობაღინაფალო მორჩილი შვანი რე თესხი ბირეფიშ დაგურაფალო, მარა თეს თადა დო, თიწკჷმა ართო შხვეფით, ეფას ახერხენდეს. მუ რაგადი ოკო, თენა ხვალე თინეფიშ ვარინ, გოსოფური მობირეფიშ დო გომორსაფილ მაგურაფალეფიშ ჭყოლოფუა ხოლო რდჷ. მუჭოთ რჩქჷ, თინა ხეშე ვა უტენდჷ ქორთული ფოლკლორული ბირეფიშ დოგურაფაშ ვართი ართი შვანს. თადა გინაფულენს, ნამდა ანწი ბორჯი რე, გეიჸუნას მუში დიდი ხანიშ ნარტი ბუნაშ დორცხუალაშენ. 1928 წანას 70 წანაშა მეხოლაფირი რჩინჷ დაბა ჩხოროწყუს ორცხუანს მაბირეფიშ ბუნას, ნამუშ მაკათურეფით რენა: დათიკო ფაცაცია, ძუკუ აფშილავა, სამსონ დო კალისტრატე შენგელიეფი, ერა პაპავა, ლუბა წურწუმია, ჩიტო ჩხარჩხალია დო შხვეფი. ბუნაშ გოწაფუაშ უკული თადა გოგუა ატარენს კონცერტეფს რაიონიშ შხვადოშხვა ოფუტეეფს. თადაშ ჩუნატარებუ კონცერტეფქ თი აკანს ფოლკლორული ბირეფიშ ჸურე ინტერესი გაკურცხინუ. ოფუტეეფს მინ დიხას ჭიჭე ოკოლმეურნეო მუშითმოქმენდი ანსამბლეფქ ქჷდირცხუ. „წოხოლე კათას ბირეფი ხვალე ჭანდაშ ობირალო მიორჩქუდ დო შხვათ მუთუნით ვარი, ასე, თადა გოგუაშ ბუნაშ ჩუნატარებუ კონცერტეფიშ უკული, თინეფქ თე ბირეფი ქიჸოროფუეს, კათაშქიმერონიშ არხამა გოფუცხონეს დო ბრელი მუდგარენ ოინტერესე გეკლაგორეს“, – ჭარჷნს ლადო გეგეჭკორი. თადას დღას ვა გუჭყოლიდუაფ ძუკუშ ზუკოლუა. თიშ ბუნა ირო გიშმეგორუდუ ბირეფიშ თინჷ, ორთაშობური შერსულებაშ თი მანერათ, მუნერით ჯვეშ ჩხოროწყუალ მაბირეფს ახასიათენდჷნ. ათეს რე უთარაშო თადაშ ბუნაშ დოინალაფა.

1932 წ. – თადა გოგუაშ ბუნა წჷმოძინათ ოკათ ზუგდიდც ჩუნატარებუ ორაიონე ოლიმპიადას. თაქ ბუნა დაჯილოვეს მენდალით, სიგელით დო 300 მანათით. მიკოწონებულქ იჸუ ბუნაშ ბირეფიშ თინუო დო ეთნოგრაფიული მეჯინალათ არძაშე უჯგუშო შერსულებაქ. თე წჷმოძინათ ფსუაჩანაფილი ლოტბარი ჟიდოჟი ატარენს კონცერტეფს ფუთის, სანაკის, გალს, ოჩამჩირეს, სოხუმს დო შხვ. აბანობურ პრესას ცქვაფას ვარკენა თადაშ ბუნას: „ქორთული ფოლკლორი თხილერი დო ჩუალირიე თე ბუნაშ გინოჩამათ; ჯგირი დო ოხვილური საქვარი უქიმინ თადა გოგუას ფოლკლორული ბუნაშ დორცხუაფათ დო ხალხური ბირეფიშ თინუო გინოჩამათ. თე საქვარი მოთაშოიანი საქვარიე დო თეშ გურშენი მარდიშ მეტი მუ მარაგადენა“, – იჩიებუდუ ლადო გეგეჭკორი.

1937 წანა. ოკათაშური ბირეფიშ დო სხაპუაშ თელ საქორთუოშ ოლიმპიადა

„ოკათაშური ბირეფიშ დო სხაპუეფიშ თელ საქორთუოშ ოლიმპიადაქ იტარჷ ქართის, საოპერო თეატრიშ დგჷმილს, 8-შე 13 გჷმათუთაშახ. ოლიმპიადას ოკათჷდეს არძაშ უჯგუში ოკათაშური ეთნოგრაფიული ბუნეფი, ნამუეფიშ გიშაგორუა ხვადუდუ ონოღურ დო ორაიონე ოლიმპიადეფს“, – იუჭყაფუაფუ გაზეთი „ახალგაზრდა კომუნისტი“. მოშინაფილი ოლიმპიადას თადა გოგუაშ ბუნა ჩხოროწყუშ ორაიონე ოლიმპიადას გიშაგორუაშ უკული იჯღონუ გჷშაკერძაფილი მოწონუა გჷშეჭანუ მაჯინეეფ შქას თიშ სცენას ბერგეფით შერსულებულ მარგალური ნოდურქ „ოდოიაქ“, ნამუთ „სახკინმრეწვიქ“, მუჭოთ მუსიკალური ფოლკლორიშ ართ-ართი ძალამი ოინტერესე მინუში, ფირშა ქენიჭარჷ. ოლიმპიადას ბუნაქ ეჭოფუ მაჟირა ჯილდო. თეშ უკული თადა სირჩინუეშ გეშა ბუნას ვა ხემანჯღვერენს. თიშ საქვარს დათიკო ფაცაცია აგინძორენს. წორეთ თიშ ხემანჯღვერუათ მუწოდირთუ̂ ჩხოროწყუშ ბუნაქ 1938 წანაშ ოლიმპიადას: გჷშაკერძაფილი მოწონუა ბუნაშ რეპერტუარქ დეინალჷ (უმოსო თეთ იშხვანერებუდ თინა შხვა ბუნეფშე). ჩხოროწყუალ მაბირეეფს გეგნაჩჷ მაჟირა ჯილდოქ. თადა გოგუა, თიშ უმკუჯინუო, ნამდა ბუნას ანწ ვახემანჯღვერენსინ, ლიაშა სქიდუ ქორთული ხალხური ბირაშ დიდი ქომაგო. „ამდღათ, რჩინუს, გური იშენით მიბირს, დო სოთინ ახალი მუთუნც ჸუც ქუმუკინდუანქჷნ, ძალამს დეიბნტერესებუქ დო ვოცადჷქ, ქიდიბგურუენი, – ფხშირას თქუანს ტომბას რჩინაფილი ლოტბარი.

ღურა

თადა მაშურიაშ სქი გოგუაქ ღურუ 1963 წანას, 104 წანაშ ასაკის. გოსოფური ჭკადჷქ ბრელი ფოლკლორული ჰანგი გჷთოჯერგუ, გჷშაჭკადჷ დო ვალგინოგაფირქ მიდართჷ თე ქიანაშე.

დუდი თარიღეფი

• 1859 წ. – ოფუტე ხაბუმეს (ჩხოროწყუშ რაიონი) დებად თადა მაშურიაშ სქი გოგუაქ.
• 1867 წ. – თადა შეგირდო ქიმიაბარეს საზეინკალოს. თაქნეშეს დიგურუ ჭარუა-კითხირი.
• 1874 წ. – მუშით იჭყანს ჭკადუობას ოდაბადურ ოფუტეს.
• 1919 წ. – თადა აკმოხვადუ ძუკუ ლოლუას დო თიშე მიარე ბირას გურაფულენს.
• 1922 წ. – თადა გოგუა აკმოხვადუ ზუგდიდის ბირაშ მაგურაფალო მეჭანაფილ სამუელ ჩავლეიშვილს დო ვარლამ სიმონიშვილს.
• 1928 წ. – თადა გოგუა ჩხოროწყუს ორცხუანს მობირეფიშ ბუნას; ონწყჷნს კონცერტეფს რაიონიშ შხვადოშხვა ოფუტეეფს.
• 1932 წ. – თადა გოგუაშ ბუნა წჷმოძინათ ოკათჷ უგდიდის ჩატარებულ ორაიონე ოლიმპიადას.
• 1937 წ. – საქორთუოშ მაჟირა ოლიმპიადას ბუნას გეგნაჩჷ მაჟირა ჯილდოქ.
• 1938 წ. – სირჩინუეშ გეშა თადა მითმეჭყვიდუნც ბუნაშ ხემანჯღვერუას.
• 1963 წ. – ღურუ.

სანოტო მინუშეფი

• ქორთული ფოლკლორული მუსიკა (სამეგრელო) I ტომი (შემდგ. კუკური ჭოხონელიძე), თბ., 2003 წ. „საქართველოს მაცნე”.

• 1. „დისერუ დო ვოვოთინა” – არსულენდ ბუნა თადა გოგუაშ ხემანჯღვერუათ (ნოტირებულიე 1940-იან წანეფს ჩხოროწყუშ რანიონიშ ოფ. ხაბუმეს გრიგოლ კოკელაძეშე) ხს. 76.

• 2. „ალილო” – არსულენდეს: ნ. ჯალაღონია, თადა გოგუა, დავით ფაცაცია (დინოჭარილიე 1950 წანას ჩხოროწყუშ რაიონიშ ოფ. ხაბუმეს ვლადიმერ ახობაძეშე).

• 3. "მწარე ჸოროფა" - არსულენდ ჩხოროწყუშ რაიონიშ ოფ. ხაბუმეშ ბუნა თადა გოგუაშ ხემანჯღვერუათ (ნოტირებულიე 1940 - ამ წანეფს გრ. კოკოლაძეშე ) ხს. 159."

• 3. „დიელოსა" – არსულენდ ჩხოროწყუშ ბუნა თადა გოგუაშ ხემანჯღვერუათ (დინოჭარილიე 1930-იან წანეფს გრ. კოკალაძეშე). ხს. 172.

• 4. „ჰეი რანინა” – არსულენდ ჩხოროწყუშ ეთნოგრაფიული ბუნა თადა გოგუაშ ხემანჯღვერუათ (ნოტირებულიე 1930-იან წანეფს გრ. კოკალაძეშე) ხს. 174.

• 5. „კუნტა ბედინერა” – არსულენდ ჩხოროწყუშ კოლმეურნეეფიშ ბუნა თადა გოგუაშ ხემანჯღვერუათ (ნოტირებულიე 1930-იან წანეფს გრ. კოკელაძეშე) ხს. 212. ქორთული ხალხური მუსიკა (სამეგრელო) II ტომი, (შემდგ. კუკური ჭოხონელიძე,ნინო კალანდაძე), თბ., 2005 წ., „საქართველოს მაცნე”. ზარი (?) საქორთუოშ ფოლკლორიშ სახენწჷფო ცენტრიშ მუნაჩემეფიშ ბაზას თხილერი მინუში ჩონგურული - 11/11. დინოჭ. გრ. კოკელაძეშე.

ბიბლიოგრაფია

• 1. ლადო გეგეჭკორი - ქართული ხალხური სიმღერის ოსტატები, ტ. II, თბ., 1958 წ., “ხელოვნება”;
• 2. “ყაზახიში გაზეთი”, 1932 წ., №178.
• 3. “ყაზახიში გაზეთი”, 1932 წ., №180.
• 4. გაზ. “ახალგაზრდა კომუნისტი”, 1937 წ., №213.
• 5. გაზ. “ლიტერატურული საქართველო”, 1938 წ., 30.IX
• 6. მაჸალეფიშ ბუნა - “ნეკროლოგი” (გაზ. “კოლხეთის ცისკარი”, 1963 წ., №16).
• 7. ლადო გეგეჭკორი - “ხალხური სიმღერით შთაგონებული” (გაზ. “ლიტერატურული საქართველო”, 1965 წ., №27).
• 8. ვალერიან ახალაია - ჩხოროწყუ. წარსული და დღევანდელობა, თბ., 2002 წ., “ენა და კულტურა”.

გალენი რცხუეფი

• თადა გოგუა on .::მარგალურ მედია::. მარგალურ მედიაშ გალერეა ((ქორთ.))
• საქართველოს ფოლკლორის სახელმწიფო ცენტრი, მუსიკა: მომღერლები, ლოტბარები (ქორთ.)