ისლამი
ისლამი (არაბ. الإسلام ალ–ისლამ – „მორჩილება“) - დოხოლაფირო 1,3 მილიარდი მათხოზინეთ ქირსიანობაშ (დოხოლ. 2.1 მილიარდი მათხოზინე) უკული მოსოფელს მაჟირა უდიდაში რელიგია. ისლამიშ მათხოზინეს ჯოხო მუსლიმი ვარა მაჰმადიანი (მოჯვეშაფილი ფორმა). გიჭყჷ მა–7 ოშწანურას არაბეთიშ ჩქონც. ოსხირმადვალუ რე მაჰმადი, ნამუთ ისლამური გურაფაშ მეჯინათ ღორონთიშ (არაბულო: ალ-ლაჰ الله) ეკონია აწმაჩამალი რდჷ. ამდღა ისლამი გოფაჩილი რე ედომუშამი მოსოფელს, ტრადიციულო, ისლამურო იკოროცხჷ გეჸვენჯი რეგიონეფი: არხო ბჟაეიოლი, ოორუე აფრიკა, ობჟათე აზია დო ობჟათე–ბჟაეიოლი აზია.
მუსლიმეფი აკმადგინანა საქორთუოშ მახორობაშ დოხოლაფირო 10%. თინეფიშ რიცხუს ორხველჷ საქორთუოს მახორუ ეთნიკური აზერბაიჯანალეფი დო აჭარაშ ტერიტორიას მახორუ ქორთუეფი (აჭარალეფი)
არაბეფიშ რელიგია მა-6 ოშწანურას
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]არაბეფი ჯინჯიერო წჷმორთეფი რდეს. თინეფც ოართე რელიგია ვა აკმაშქვანდ: თითო ტომც მუში ოხვამერ-ჯაკონი ჸუნდჷ. მარა თინეფც უღუდეს ოართე ოხვამე მექას - ქააბა. ისლამურ გჷნოჩამაშ მეჯინათ ქააბა ეიოგჷ იბრაჰიმქ, ნამუშოთ თის ღორონთქ ცაშე უჯღონჷ უჩა ქუა. ოდო უკული არაბეფქ ქჷმიოტეს მონოთეიზმი (ჰანიფობა), ოდო ქააბაშ ოხვამეს ჯაკონეფც ქჯდუდვეს ბინა. არაბეფი მექაშა მიშეს ოხვამალო ისლამშახიანი პერიოდისჷთ. თაშ ნამდა ნამდგარდია არაბი, ნამუთ მიშუ მექაშან, თიშო ნაჩინებუ საგვარეულო ჯაკონსჷთ ძირაფულენდ. წჷმორთი არაბეფც წანდეს შურეფიშ ანუ ჯინეფიშ, ნამუეფით ოხორანდეს თუთას, ბჟას, ჯალეფც, ინჭეფც, ქუალეფც. ჯალეფი არაბული წჷმორთალას დიდი პატიჩამას იინალუანდეს – თინეფიშ მოკვათუაც~ დიდი ცოდათ იკოროცხუდჷ.
მუჰამედი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]მუჰამედი (არაბ. محمد მუჰამმად) რდჷ ადამიერი, ნამუქუთ ედომუშამო დოთირუ არაბი ტომეფიშ ტრადიციული რინა, ქჷმეჩუ თინეფც ახალი რელიგია, რინაშ წესი დო ღანკი. მუჰამედიქ დებადჷ 570 წანას მექას, თიში ფანია რდჷ ბანუ ყურაიშიშ ართ–ართი ნოელაშ, ბანუ ჰაშიმიშ წჷმმარინაფალი. მუჰამედიშ მუმაქ მუში დაბადებაშე ამშვი თუთაშ დუც დოღურუ, ორდო დოომბოლაფირი ბაღანას ბიძია – 'იმრანი (აბუ თალიბი) რდჷნდ. ართხანც მუჰამედი არქემეფიშ დო ორინჯიშ ჭყიშობას მეჸუნდ (თე საქვარუა ვართ ფერო პატიოჩამალო იკოროცხუდ არაბეფც). 40 წანერქ გინირთუნ, მუჰამედიქ მიღჷ მაართა გჷმოცხადება (გჷნოჩამათ თექ მოხვად 19 ვარა 21 რამადანიშ თუთას) ართღორონთამობაშ ქადაგებაქ დო უკოროცხუ ჯაკონეფიშ ვარაფაქ ქჷდიჭყ, ნამუეფით არაბეფიშ ტომეფც ართიანშე მუთმაჩილითუანდეს. არაბეფც ართი ღორონთიშ ოკო ურწუმებუდესკო. თე ახალი რელიგიას ისლამი გეძუდ ჯოხოთ. მექარეფქ ვეჭოფეს თიში რელიგია, გაჷშაკერძაფილო თის აწმუდირთუდეს გოლინუამი მექარეფი აბუ ჯაჰლი (ურჩქენჯეფიშ მუმა), აბუ სუფიანი უკულნეშის ისლამი გეჭოფუ), მუჰამედიშ ბიძია აბუ ლაჰაბი (ალმოდვალირეფიშ მუმა), მუჰამედი რდჷ გეძიცეფიშ დო შეურაცხყოფაშ ობიექტი 12 წანაშ განწხანს დო თიქ აძულებურქ იჸუ შხვა ნოღაშა - მედინაშა უნტებუდუკონი. თექ თიში ბრელქ ირუმუ დო ბოლოს, მჯამცჷთ 630 წანს გომორძგვილი მუჰამედიქ მექაშა დირთუნ, მექარეფქჷთ ირწუმეს თიში. გვალო კუნტა ხანც მუჰამედიშ გოხ აკოკორობილი არაბობაქ ოხვამერიშ ართგური მორწუმეეფიშ სახენწჷფოქ ქჷდარსხუ – (ოხალიფე), ნამუქუთ მუსხირენი ვითური წანაშ უკული დიდი იმპერიათ გჷნირთ. მუჰამედიშ ღურაშ უკული არაბეფიშ სახენწჷფოს თიში გამაკათა - ხალიფეფი დუდენდეს.
დუდშენო არაბეფიშ მორჩილი ბუნა აღიარენდ ახალი რელიგიას, ოდო უკული ედომუშამი არაბეთიქ, მუჭოთ ბინადარი არაბეფქ, თეშ ტიოზის მახორუ ბედუინეფქ აღიარეს თინა დო, ბოლოს, გვალო მალას, შხვა კათეფქჷთ (ირანალეფქ, თურქეფქ, ეგვიპტარეფქ, ინდოარეფქ, სლავეფიშ ნორთიქ...) ქირწუმეს.
ისლამი აღიარენც იუდეველეფიშ დო ქირსიანეფიშ ოხვამური წიგნეფც, თინეფიშ წიმინდეეფც დო აწმაჩამალეფც: ნუჰის, იბრაჰიმს, ისმაილს იაყუბის, იშაყის, მუსას, დავუდის დო სულაიმანს, წიმიდე მარიამს (მარიამ) დო იესო ქირსეს (ისა) (მორო თის ვა კოროცხუნა ოხვამერიშ სქით დო ოსქვებურო ვართ წიმინდე მარიამს - ღორონთიშ ნანთ), თარანგელოზეფც მიქაელს დო გაბრიელს (ჯაბრიილ). ისლამიშ მეჯინათ, იუდეველეფქ დო ქირსიანეფქ დოჩორთეს მუნეფიშით ნაქადაგები ჭეშმარიტება, ათეშენ ღორონთქ მუჰამედი მალაჯღონ თე ჭეშმარიტებაშ ეკანწყუალო დო კატეფიშ თინი შარას გიორინაფალო.
ისლამიშ ჯინჯიერი წყუ რე წიმინდე წიგნი ყურანი, ნამუთ აკმოდირთუ მუჰამედიშ ქადაგებეფიშ დო ხილუეფშე, დო „ჰადისეფი“ ვარა გჷნოჩამეფი მუჰამედიშ გჷმნათქუალეფიშ დო ერთეფიშ გეშა.
რესურსეფი ინტერნეტის
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]აკადემიური წყუეფი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- Patheos Library – Islam
- University of Southern California Compendium of Muslim Texts Archived 2009-02-16 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- Encyclopedia of Islam (Overview of World Religions)
- Ethical Democracy Journal views on Islam, other ethical systems and democracy
ონლაინ რესურსები
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- Islam — ენციკლოპედია ბრიტანიკა
- Islam, article at Friesian.com
- Asabiyya: Re-Interpreting Value Change in Globalized Societies, article at Repec/Ideas, University of Connecticut and IZA, Bonn, on Islam and global value change
ოხემანჯღვერეეფი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- Islam at the Open Directory Project Archived 2011-12-12 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- Islam (Bookshelf) at Project Gutenberg
- Islam from UCB Libraries GovPubs Archived 2009-03-26 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- Islam and Islamic Studies Resources from Dr. Alan Godlas, Professor, University of Georgia Archived 2012-01-01 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.