ობჟათე აფრიკაშ რესპუბლიკა

ობჟათე აფრიკაშ რესპუბლიკა
ობჟათე აფრიკაშ რესპუბლიკა 11 შხვა ოფიციალური ნინაშა აფრიკაანსი: Republiek van Suid-Afrika ; ზულუ: iRiphabhuliki yaseNingizimu Afrika ; კოსა: iRiphabhlikhi yoMzantsi Afrika ; პედი: Repabliki ya Afrika-Borwa ; ობჟათე სოტური: Rephaboliki ya Afrika Borwa ; ტსვანა: Rephaboliki ya Aforika Borwa ; ტსონგა: Riphabliki ya Afrika Dzonga ; სვაზი: iRiphabhulikhi yaseNingizimu-Afrika ; ვენდა: Riphabuḽiki ya Afurika Tshipembe ; ობჟათე ნდებელური: iRiphabliki yeSewula Afrika ; ; ობჟათე აფრიკა
	დევიზი: "ǃke e: ǀxarra ǁke" (ხამ); "ართობა ანდაკორობამობას რე"
	ჰიმნი: "ობჟათე აფრიკაშ რესპუბლიკაშ ერუანული ჰიმნი" ;
	ობჟათე აფრიკაშ ორენი
ნანანოღა	პრეტორია (ემაჸონაფალი); კეიპტაუნი (კანონმადვალი); ბლუმფონტეინი (სასამართალო);
უკაბეტაში ნოღა	იოჰანესბურგი
ოფიციალური ნინა(ეფი)	12 ნინა აფრიკაანსი; ინგლისური; ნდებელე; სეპედი; სესოტო; სეტსვანა; ობჟათე აფრიკული ჟესტეფიშ ნინა; სვაზი; ტშივენდა; კოსა; ჰიტსონგა; ზულუ; ნინეფი სპეციალური სტატუსით ხოეშ ნინეფი; ნამა; კოისანური ნინეფი; გერმანული; ბერძენული; გუჯარათული; ჰინდი; პორტუგალიური; ტელუგუ; ტამილური; ურდუ; არაბული; ურიული; სანსკრიტი ;
რელიგია	85.3% ქირსიანობა ; 7.8% ტრადიციული რწუმეფი ; 3.1% ვა რელიგიური ; 1.6% ისლამი ; 1.1% ინდუიზმი ; 1.1% შხვა; (2022)
თარობა	უნიტარული საპაელამენტო რესპუბლიკა ემაჸონაფალი პრეზიდენტით
ფართობი
მახორობა
ედპ (ჸუპ)	2024 ფასებათ
აგი (2022)	0.717 (110-ა)
ვალუტა	ობჟათე აფრიკული რანდი (ZAR)
ბორჯიშ ორტყაფუ	SAST +2
ქიანაშ კოდი	ZA
Internet TLD	.za
ოტელეფონე კოდი	+27

ობჟათე აფრიკაშ რესპუბლიკა (RSA) (აფრიკ. Republiek van Suid-Afrika; ინგლ. Republic of South Africa) – სახენწჷფო აფრიკაშ ობჟათე მუხურს. ქიანაშ ჩხორო პროვინცია ობჟათეშე გოხურგელი რე 2798 კილომეტრიანი წყარპიჯიშ ღოზით, ნამუთ გჷნოზინდილი რე ობჟათე ატლანტიშ დო ინდოეთიშ ოკიანეეფს^[7]^[8]^[9]. ოორუეშე უხურგანს ნამიბია, ბოტსვანა დო ზიმბაბვე, ოორუე-ბჟაეიოლშე — მოზამბიკი დო სვაზილენდი. ობჟათე აფრიკაშ რესპუბლიკაშ დინოხოლენი ტერიტორიას იდვალუაფუ სახენწჷფო ანკლავი ლესოთო^[10]. პრეტორია რე ადმინისტრაციული ნანანოღა, კეიპტაუნი — პარლამენტიშ ორენი, კანონმადვალუ ნანანოღა. ბლუმფონტეინი ტრადიციულო იკოროცხუ სასამართალო ნანანოღათ^[11]. არძაშე უკაბეტაში დო აკოჭიჭიხელო დოხორელი ნოღა — იოჰანესბურგი, ნამუსჷთ ეკოჸუნს კეიპტაუნი დო საჰარაშ ობჟათეშე მადვალი აფრიკაშ ქიანეფიშ არძაშე გინოხარგელი ონიშოლი ნოღა — დურბანი.

არქოლოგიური მენაგორეფი ადასურენა, ნამჷ-და შხვადოშხვა ჰომინიდიშ გვარობას უდგუდჷ შური ობჟათე აფრიკაშ რესპუბლიკაშ ტერიტორიას მეხოლაფირო 2.5 მილიონი წანაშ კინოხ, რეგიონს თეხანური ადამიერეფქ დიხორეს დოხოლაფირო 100,000 წანაშ კინოხ. პირველი ჩინებული ადამიერეფი თე რეგიონშე რენა ჯინჯიერი კოისანეფი დო ბანტუშ ნინაშა მორაგადე კათა, ნამუეფქჷთ გინიხორეს ბჟადალი დო ცენტრალური აფრიკაშე დო მოგვიანებათ ქჷდიხორეს თე რეგიონს 2,000—1,000 წანაშ კინოხ. ოორუეშე, XIII ოშწანურას გიჭყჷ მაპუნბუგვეშ ომაფექ. 1652 წანას, ჰოლანდიარეფქ ქჷდარსხუეს პირველი ევროპული ხორუა თეიბლიშ ჸუჯის, მარა 1795 დო 1806 წანეფს ბრიტანეთიშით ოკუპირებულქ იჸუ. მფეკანე, შანულამი ზაბაკიშ პერიოდი, ნამუქთ გჷმიჭანუ შხვადოშხვა აფრიკული ომაფეშ გოჭყაფა, თინეფს შქას ზულუშ ომაფე. უკულიანი პერიოდის რეგიონი კოლონიზირებული რდჷ, მეგორაფილქ იჸუ ალმასეფშა დო ორქოშა, ნამუქჷთ გჷმიჭანუ ყარაფი ინდუსტრიალიზაციაშა დო ურბანიზაციაშა. 1910 წანას ობჟათე აფრიკაშ რსხუქ გიჭყჷ ჸოფირი კაპიშ, ნატალიშ, ტრანსვაალიშ დო დინცხფერი წყარმალუშ კოლონიეფშე, რესპუბლიკათ გჷნირთუ 1961 წანას. თიშ უმკუჯინალო, ნამჷ-და კაპიშ პროვინციას ვარასობური ოგიშაგორუე ნებაშ სისტემა რდჷნ, ჭიე-ჭიეთ დინუდჷ დო უჩაკანამი ობჟათეაფრიკალეფიშ უმენტაშობას ვა უღუდჷ ოგიშაგორუე ნება 1994 წანაშახ.

1948 წანას, ერუანული პარტიაქ გენშეღჷ აპართეიდი, ნამუშით დეკანონჷ კინოხ რინელი რასობური დორთუალაქ. აფრიკაშ ერუანული კონგრესიშ დო შხვა აქტივისტეფიშ უმენტაშო ვანძალებური ბურჯაფიშ უკული, ნამუეფჷთ აპართეიდიშ მეხჷ გიშმეშეს მუჭოთ ქიანაშ დინოხოლე, თეშ ხურგიშ გალე, 1980-იანი წანეფიშ ოშქაშეშე ქჷდიჭყუ დისკრიმინაციული კანონეფიშ გოუქვაფაქ. 1994 წანას იმანჯჷ არძაშოული გიშაგორუეფქ, ნამუშ უკული ქიანშ ლიბერალური დემოკრატიას, არძა რასობური ბუნაქ მიღჷ პოლიტიკური წჷმმარინაფალობა, ნამუთ იკათუანს საპარლამენტო რესპუბლიკას დო ჩხორო პროვინციას.

ობჟათე აფრიკაშ რესპუბლიკა — ანდაეთნიკური ჯარალუა რე, ნამუთ იკათუანს კულტურეფიშ, ნინეფიშ დო რელიგიეფიშ ფართო სპექტრის; ქიანაშ შხირას უჯოხონა „ცაშორტყაფუ ქიანა“, სახენწჷფოშ ანდაკულტურული მიარეკორობუანობაშ ეიოჭარალო, გიშაკერზაფილო აპართეიდიშ უკული. მუჭოთ ერეფოშქაშე ურთიართობეფს ოშქაშე ნძალაშ მოღვენი სახენწჷფონ, ობჟათე აფრიკაშ რესპუბლიკაც გითმირზინუანს შანულამი რეგიონალური გაულას. თეშ მოხ, ქიანა ოკათჷ თიჯგურა ორგანიზაციეფს მუჭომით რე: BRICS, აფრიკაშ რსხუ, ობჟათე აფრიკაშ გოვითარაფაშ ჯარალუა, ობჟათეაფრიკული აკმაზირალი რსხუ, ერეფიშ წორომაჸალობა დო G20. ობჟათე აფრიკაშ რესპუბლიკა — გოვითარაფონი, ახალი ინდუსტრიული ქიანა რე, ნამუსჷთ ნომინალური ედპ-შ მეჯინათ, აფრიკას უშხუაში ეკონომიკა უღჷ. აფრიკას იუნესკოშ მოსოფელიშ მონძალაშ მუდანობაშ მეჯინათ პირველობას ირთუნს ეთიოპიაწკჷმა დო წჷმარინუანს ბიომიარეკორობუანობაშ ჭურჭულს უნიკალური ბიომეფით, ფლორათ დო ფაუნათ. აპართეიდიშ თებაშ უკული, თარობაშ გამამინჯალაქ დო რინაშ ხარისხიქ ოგინაფეთ გეუჯგუშუ. მარა კრიმინალი, სიდაღარა დო უწორწალა იშენით ფართას რე მოდვალირი. თიშ უმკუჯინალო, ნამჷ-და ობჯათე აფრიკაშ რესპუბლიკაშ უმაღალაში ჯინიშ კოეფიციენტი — 0,63 უღჷნ, ქიანა მოსოფელს იკოროცხუ ართ-ართი არძაშე უწორწე ქიანათ, არძაშე უმოსი ვა რე-და.

ჯოხოდვალა

ოფიციალური: ობჟათე აფრიკაშ რესპუბლიკა.
ერუანული ნინეფშა:
- ინგლისური - Republic of South Africa
- აფრიკაანსი - Republiek van Suid-Afrika
- ნდებელე - Repabliki we Sewula Afrika
- კოსა - iRiphabliki ya Mzantsi Afrika
- ზულუ - Riphabliki yase Ningizumu Afrika
- პედი - Repabliki ya Afrika-Borwa
- სესოტო - Repabliki ya Afrika-Borwa
- სვატი - Riphabliki yase Ningizumu Afrika
- სეტსვანა - Repabliki ya Afrika-Borwa
- ჩივენდა - Riphabliki ya Afrika Tschimpembe
- ტსონგა- Riphabuliki ya Afrika-Dzonga
ეტიმოლოგია: - ჯოხო აფრიკაშ კონტინენტიშ ჸურე ქიანაშ გეოგრაფიული დვალაფაშ გეშა გიადუ.
ქიანაშ კოდი: ZA.

გეოგრაფია

ქიანა იდვალუაფუ აფრიკაშ კონტინენტიშ ობჟათე ნორთის.

ფართობი: 1.221.037 კვ.კმ.
ორთა: უმაღალაში კონკა – ინჯასუტი 3.446; წყარმალეფი (კმ) – ორანჟი 1.750 (გვალო 2.092), ლიმპოპო 1.600; ტობა - სენტ-ლუსია; კოკეფი - პრინც-ედუარდიშ კოკეფი 310 კვ.კმ; კლიმატი - ზომიერო ტიბუ.
ორთაშობური რესურსეფი: ორქო, ქრომი, ქიანოშქერი, რკინაშ მადანი, მანგანუმი, ნიკელი, ფოსფატეფი, კალა, ურანი, ალმასი, პლატინა, ლინჯი, ვანადიუმი, ჯიმუ, ორთაშობური აირი.

სახენწჷფო

სახენწჷფო სისტემა: რესპუბლიკა.
სახენწჷფოშ მადუდე: პრეზიდენტი ჯეიკობ ზუმა (Jacob Zuma, 2009).
კანონიშდუმადვალუ ორგანო: ჟირპალატამი პარლამენტი (400+90 მაკათური).

ადმინისტრაციული დორთუალა

ქიანა ადმინისტრაციულო ირთუ 9 რეგიონო.

დემოგრაფია

მახორობა: 42,8 მლნ (2003), თენეფშე ¾ უჩაკანამი რე, 20,1% ზულუ, 18,8% კოსა, 9,2% ტსვანა, 8,6% აფრიკანერი.
ნინეფი: აფრიკაანსი, ინგლისური, ნდებელე, პედი, სოტო, სვაზი, ტსონგა, ტსვანა, ვენდა, ქსოსა, ზულუ.
ნოღეფი: პრეტორია (1.250; აგლომ. 1.541), იოჰანესბურგი (1.675; აგლომ. 5.102), კეიპტაუნი (2.733; აგლომ. 3.140), დურბანი (2.396), სოუეტო (1.242), პორტ-ელიზაბეთი (848; აგლომ. 1.066).

ეკონომიკა

ერუანული პროდუქტი: მოცულობა - 130 მლრდ $ (31-ე აბანი); 1 შურშე - 3.210 $; სტრუქტურა (%) - ოფუტეშ მეურნება 5, რეწუა 35, მოინალეობა 60.
ექსპორტი: ორქო, ლითონი, ალმასი, კვებაშ პროდუქტეფი.
ბიუჯეტი: 22,600 მლნ $.
ვალუტა: რანდი (ZAR).

მონძეობა

ჰომინიდეფიშ ნოხორეფი შხვადოშხვა პროვინციეფს; სენტ ლუსიაშ დო დრაკენბერგიშ პარკეფი, მაპუნგუბვეშ კულტურული ლანდშაფტი.

ჩინებული ობჟათე-აფრიკალეფი

პოლიტიკოსეფი – ნელსონ მანდელა, იან სმიტი, ლუის ბოტა, ფრედერიკ დე კლერკი;
ჭარუეფი – ჯონ კოცი;
გამანათლებელეფი – დეზმონდ ტუტუ;
ექიმეფი – კრისტიან ბარნარდი;
სპორტსმენეფი – ჯოდი შეკტერი;
არტისტეფი – შარლიზ თერონი.

რესურსეფი ინტერნეტის

Government of South Africa
Chief of State and Cabinet Members Archived 2008-11-22 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.

სქოლიო

↑ South Africa at a glance. კითხირიშ თარიღი: 18 June 2020.
↑ Principal Agglomerations of the World. City Population. კითხირიშ თარიღი: 30 October 2011.
↑ (2013) The Constitution of the Republic of South Africa, 2013 English version, Constitutional Court of South Africa.
↑ The NA Approves South African Sign Language as the 12th Official Language (3 May 2023).
↑ (2013) The Constitution of the Republic of South Africa, 2013 English version, Constitutional Court of South Africa.
↑ World Economic Outlook Database, April 2024 Edition. (South Africa). International Monetary Fund (16 April 2024). კითხირიშ თარიღი: 17 April 2024.
↑ South African Maritime Safety Authority. South African Maritime Safety Authority. კითხირიშ თარიღი: 16 June 2008.
↑ Coastline. CIA. კითხირიშ თარიღი: 16 June 2008.
↑ South Africa Fast Facts. SouthAfrica.info (April 2007). კითხირიშ თარიღი: 14 June 2008.
↑ Guy Arnold. Lesotho: Year In Review 1996 – Britannica Online Encyclopedia. კითხირიშ თარიღი: 30 October 2011.
↑ (2020-05-07) „Bloemfontein: the rise and fall of South Africa's judicial capital“. African Geographical Review 40 (1): ხს. 49–62. DOI:10.1080/19376812.2020.1760901. ISSN 1937-6812.

[1] South Africa at a glance. კითხირიშ თარიღი: 18 June 2020.

[2] Principal Agglomerations of the World. City Population. კითხირიშ თარიღი: 30 October 2011.

[3] (2013) The Constitution of the Republic of South Africa, 2013 English version, Constitutional Court of South Africa.

[4] The NA Approves South African Sign Language as the 12th Official Language (3 May 2023).

[5] (2013) The Constitution of the Republic of South Africa, 2013 English version, Constitutional Court of South Africa.

[6] World Economic Outlook Database, April 2024 Edition. (South Africa). International Monetary Fund (16 April 2024). კითხირიშ თარიღი: 17 April 2024.

[7] South African Maritime Safety Authority. South African Maritime Safety Authority. კითხირიშ თარიღი: 16 June 2008.

[8] Coastline. CIA. კითხირიშ თარიღი: 16 June 2008.

[9] South Africa Fast Facts. SouthAfrica.info (April 2007). კითხირიშ თარიღი: 14 June 2008.

[10] Guy Arnold. Lesotho: Year In Review 1996 – Britannica Online Encyclopedia. კითხირიშ თარიღი: 30 October 2011.

[11] (2020-05-07) „Bloemfontein: the rise and fall of South Africa's judicial capital“. African Geographical Review 40 (1): ხს. 49–62. DOI:10.1080/19376812.2020.1760901. ISSN 1937-6812.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]