ბურკინა-ფასო

ბურკინა-ფასო
ბურკინა-ფასო Burkina Faso; ბურკინა-ფასო
	დევიზი: ფრან. - Unité–Progrès–Justice; (ართოობა-პროგრესი-სამართლიანობა)
	ჰიმნი: ფრან. - Une Seule Nuit; (ხვალე ართი სერი);
	ბურკინა-ფასოშ ორენი
ნანანოღა; (დო უკაბეტაში ნოღა)	უაგადუგუ
ოფიციალური ნინა(ეფი)	ფრანანგული
თარობა	უნიტარული რესპუბლიკა ოურდუმე ხუნტაშ მართუალაშ გიმე
ფართობი
მახორობა
ედპ (ჸუპ)	2012 წანაშ ფასებათ
აგი (2013)	0.388 (ოშქაშე) (181-ა)
ვალუტა	ბჟადალი აფრიკული CFA ფრანკი (XOF)
ბორჯიშ ორტყაფუ	(UTC+0)
Internet TLD	.bf
ოტელეფონე კოდი	+226

ბურკინა-ფასო (ფრანგ. - Burkina Faso), ედომუშამი ოფიციალური ჯოხოდვალა — ბურკინა-ფასო — სახენწჷფო ბჟადალი აფრიკას. 1984 წანაშ მარაშინათუთაშახ — ჟიმოლენი ვოლტა რდჷ.

ოორუეთ უხურგანს მალი, ბჟაეიოლშე - ნიგერი, ობჟათე-ბჟაეიოლშე - ბენინი, ობჟათეთ - ტოგო დო განას დო ობჟათ-ბჟადალშე - კოტდ'ივუარს. ზუღაშა გიშალი ვაუღუ.

ქიანაშ ჯოხოდვალა „მართალი კათაშ ოდაბადეს“ შანენს (მოორეშ ნინაშე გინოთანგუათ „ბურკინა“ — „მართალი კათა“, დიულაშ ნინაშე „ფასო“ — „ოდაბადე“). გინოთანგუაშ მაჟირა ვერსიათ — „ღირსული კათაში ქიანა“ . ხოლო გიმირინაფუ ქიანაშ ჯოხოდვალაშ მერკე ფორმა - ბურკინა (Burkina).

ქიანაშ ტერიტორია — 274,200კმ², მახორობა — 15,7 მლნ ადამიერი (2009 წანას). ნანანოღა — უაგადუგუ.

ისტორია

ორდოიანი ისტორია

XI ოშწანურაშ დაჭყაფუს, განაშ ამდღანერი ტერიტორიაშ ოორუე-ბჟაეიოლშე, ბურკინა-ფასოშ ასეიანი ტერიტორიაშა მოსიშ ტომქ მორთჷ. მოსიშ ტომქ აბანური ტომეფი - ნიენიესა, გრუსი დო ბუსა დიქვემდებარჷ. დოგონიშ ტომქ ოორუეშა დიკინჷ. XIV ოშწანურაშე, ასეიანი ბურკინა-ფასოშ ტერიტორიას არსებენდჷ სახენწჷფო უაგადუგუ, იატენგა, ტენკოდოგო დო ფადან-გურმაი. XIV ოშწანურაშე XVI ოშწანურაშახ იატენგაშ სახენწჷფოქ მეძობელი მალიშ დო სონგაიშ ტერიტორიაშ ნორთი ეჭოფუ.

კოლონიური პერიოდი

XIX ოშწანურაშ ბოლოს, ფრანფეფქ დიხეფიშ კოლონიზაცია ქიდიჭყეს. 1895 წანას, იატენგაშ სახენწფოშ ჯარქ აკოცუ, 1897 წანას ფადა-გურმაქ საფრანგეთიშ პროტექტორატი აღიარუ. 1904 წანაშე 1919 წანაშახ, ჟიშენი ვოლტა, საფრანგეთიშ ჟიშენი სენეგალი-ნიგერიშ კოლონიაშა მიშმეშჷ, უკული გირთჷ ზოხო კოლონიათ. 1934 წანას, რკინაშ შარაქ ქიდიგჷ აბიჯანიშახ. 1947 წანას, ჟიშენი ვოლტაში კოლონია კინე აკადგინეს. ნძალას ეკმიკათუანდჷ აფრიკული დემოკრატიული გოართოიანაფა (ადგ), ნამუსჷთ დუდშე ხემანჯღვერენდჷ კულიბალი, უკული მორის იამენგო. 1947 წანაშე 1958 წანაშახ საფრანგეთიშ ჟიშენი ვოლტა საფრანგეთიშ ზუღაშ მელეიანი ტერიტორია რდჷ, უკული ეკიხანდჷ მუჭოთ ჟიშენი ვოლტაშ რესპუბლიკაშ ავტონომია, საფრანგეთიშ წორომაჸალობაშ აკოდგინალუას. 1959 წანას, ქიანაშ პრეზიდენტი იამეოგო რდჷ, ნამუქჷთ მაართათ არძა პოლიტიკური პართია გაუქვუ, მუშ პარტიაშ მოხ.

ორთა

ქიანაშ ტერიტორიაშ უმენტაში ნორთი — მოსიშ რეღმამი პლატოს უკებჷ (სიმაღალა 200—500 მ.), სოდეთ იდვალუაფუ გიშართილი 750 მეტრაშახ სიმარალაშ ქჷნდჷრეფი.

კლიმატი - სუბეკვატორიული, სქირე სეზონეფით (გერგობათუთაშე მელახიშახ; ქიანაშ ოორუე რაიონეფს 8—10 თუთას იგინძარებუ).

ოწყარმალუე რშვილი — დოხოლაფირო 20 წყარმალუ რე; თაურჷშე არძაშე უმოს შანულამიე — უჩა ვოლტა დო ჩე ვოლტა. სქირე სეზონს არძა წყარმალუ ეთმესკირუ ვარდა ონდეთ მეხჷრჩანს.

ქიანაშ ტერიტორიაშ უმენტაშობა ფორილიე ტიპიური დო მაღალტყალამი სავანათ; აბან-აბანი იდვალუაფუ - სავანაშ ტყალეფი, ქვერჩხონი. ქიანაშ ტერიტორიაშ დოხოლაფირო 9 % ტყას უკებჷ.

ტყარი ჩხოლარეფიშ მუდანობა ირკენს. თაქ ხე ნჯილოეფი, ლეოპარდეფი, მუნჭყვეფი, კამბეშეფი, ანტილოპეფი. ბრელიე მაფურინჯე დო მახოხინე. წყარმალუეფიშ ჭყენჭყამი წყარპიჯეფს ხე - ბეჰემოთეფი, ნიანგეფი, წყარიშ კუეფი. ქიანაშ ობჟათეთ გოფაჩილიე ჭანჯი ცეცე.

ბენინი დო ნიგერიშ ხურგაწჷკმა იდვალუაფუ ერუანული პარკი - W (დაბლ-ვ), რეზერვატეფი.

პოლიტიკური დონწყუალა

სახენწჷფოშ მადუდე — პრეზიდენტი, საარძო ხონარიშ მეჩამათ გიშეგორუაფუ.
ხეშუულაშ მადუდე — პრემიერ-მინისტრი, დუთმარინუანს პრეზიდენტი.
ართპალატამი პარლამენტი — ერუანული ასამბლეა, 111 მაკათური გიშმეგორუაფუ საარძო ხონარიშ მეჩამათ, 5 წანაშ ვადათ.

ეკონომიკა

ორთაშობური რესურსეფი — მარგანეციშ მადენიშ, ორქოშ, ფოსფორიტეფიშ - საბადოეფი, ლინჯიშ, ნიკელიშ, ტიტანიშ მადანი.

ბურკინა-ფასო — მოსოფელიშ ართ-ართი უდაღარაში ქიანა რე. მოხანდეეფიშ 90 % ორთაშობური ოფუტე მეოურნობათიე დოკაფილი, ნამუსჷთ გოლოფა ოცილჷ. თარი საექსპორტო კულტურა — ბამბე.

ედპ ართი მახორუშო (2009) — 1,2 ვთშ. ააშ დოლარი (206-ა აბანი მოსოფელს). სიდაღარაშ დონეშ გიმე რე - დოხოლაფირო მახორობაშ გვერდი.

ოფუტეშ მეურნობა — ბამბე, არაქისი, ზეთიშ ჯა, სორგო, პურასქია, ლაიტი, ორზა; იმიარებუაფუ შხურეფი დო თხალეფი.

წარმებაა — ბამბეშ დამუშება, ოშუმალეფიშ წარმება, ოფუტეშ პროდუქციაშ დამუშება, საპონიშ, სიგარეტიშ დო ტექსტილიშ წარმება, ორქოშ შიბა.

გალენი ვაჭრუა

ექსპორტი — 0,5 მლრდ. ააშ დოლარი 2008 წანას — ბამბე, ორინჯი, ორქო, ხორცი, ტყები.

თარი მაჸიდეეფი — სინგაპური 16,6 %, ბელგია 12,6 %, ჩინეთი 11 %, ტაილანდი 8,9 %, განა 6,8 %, ინდოეთი 6,3 %.

იმპორტი — 1,3 მლრდ. ააშ დოლარი 2008 წანას — ოწარმობუე მეკონ-მოკონი, ოჭკომალი პროდუქტეფი, ნაბთობპროდუქტეფი.

თარი მიშმაღალარეფი — კოტ დ’ივუარი 26,7 %, საფრანგეთი 20 %, ტოგო 8 %, ლიბია 4,6 %.

ოკათჷ ოერეფშქაშე ორგანიზაცია - აკრ-შ ქიანეფს.

ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული გორთუალა

ბურკინა-ფასო გორთილიე 13 აკანო , 45 პროვინციათ დო 301 დეპარტამენტო.


№	აკანი	კოხოდვალა ფრანგულო	ადმინისტრაციული ცენტრი	პროვინციეფიშ მუდანობა	ფართობი, კმ²	მახორობა (2006), ადმ.	მეჭედალა, ადმ/კმ²
1	ბულკე-დუ-მუხუნი	Boucle du Mouhoun	დედუგუ	6	34 479	1 434 847	41,62
2	კასკადეფი	Cascades	ბანფორა	2	16 663	524 956	31,50
3	ცენტრალური	Centre	უაგადუგუ	1	2 805	1 523 980	543,31
4	ბჟაეიოლ-ცენტრალური	Centre-Est	ტენკოდოგო	3	14 852	1 132 023	76,22
5	ოორუე-ცენტრალური	Centre-Nord	კაია	3	19 508	1 203 073	61,67
6	ბჟადალ-ცენტრალური	Centre-Ouest	ქუდუგუ	4	21 853	1 183 473	54,16
7	ობჟათე-ცენტრალური	Centre-Sud	მანგა	3	11 313	638 379	56,43
8	ბჟაეიოლი	Est	ფედა-ნგურმა	5	46 256	1 209 399	26,15
9	ჟიშენი ბასეინეფი	Hauts-Bassins	ბობო-დიულასო	3	26 606	1 410 284	53,01
10	ოორუე	Nord	უახიგუია	4	17 601	1 182 770	67,20
11	ცენტრალური პლატო	Plateau-Central	ზინიარი	3	8 545	647 516	75,78
12	სახელი	Sahel	დორი	4	36 130	808 928	22,39
13	ობჟათე-ბჟადალი	Sud-Ouest	გაუა	4	16 576	623 056	37,59
	არძო ართო			45	273 187	13 522 684	49,50

მახორობა

ბურკინა-ფასოშ ჯინჯიერი მახორობა ჟირ თარი ეთნიკური ბუნას ორხველჷ: გურეფი (კათა), ნამუშათ მიშმჷურს ქიანაშ უდიდაში მახორობა მოსი (ნთელ მახორონაშ - 4 8,6 %), თეწკჷმა ართო შხვადოშხვა ტომეფი დო კათეფი - სისალა, მბუინი, გა, ბობო (6,8 %), ლობი (4,3 %), გურუნსი (6 %), გურმა (7 %), სენუფო (2,2 %); დო მანდე, ნამუსჷთ ორხველჷ - ბუსა, ბისა, სამო (სანუ) 6,5 %, ხაუსა, სონიკე, დიულა, ფულბე; ქიანაშ ოორუეთ - სონგაი დო ტუარეგეფი ოხორანა.

რელიგია — მუსულმანეფი - 60,5 %, აბორიგენული კულტეფი - 15,3 %, ქირსიანეფი (უმენტაშო კათოლიკეფი) — 23,2 %.

ნოღაშ მახორობა — 20 %. მახორობაშ მეჭედალა 48,2 ადმ./კმ².

მახორობაშ მუდანობა: 16,2 მლნ (2010 წანაშ კვირკვეშ ფასებათ).

ნანდული ძინა:

3,1 % (11-ა აბანი მოსოფელს)

მახორობაშ ხანობური აკოდგინალუა:

0-14 წანა: 46,2 %
15-64 წანა: 51,3 %
65 წანა დო ეშე: 2,5 %

მახორობაშ ოშქაშე ხანი:

გვალო — 16,8 წანა, თენეფს შქას
- ქომოლკათა 16,6 წანა
- ოსურკათა 17 წანა

დაბადება:

44,0 - 1000 ადამიერშო (4-ა აბანი მოსოფელს)

ღურა:

13,0 - 1000 ადამიერშო

ჩქჷჩქჷშ რურა:

83 - 1000 ჩქჷჩქჷშო (13-ა აბანი მოსოფელს)

მახორობაშ თელარაშ ოშქაშე მუდანობა:

გვალო — 53 წანა (203-ა აბანი მოსოფელს)
- ქომოლკათა— 51 წანა
- ოსურკათა — 55 წანა

იმუნოდეფიციტური ვირუსით დალახება (აივ) — 1,6% (2007 წანაშ ფასებათ)

მახორობას ჭარუა-კითხირიშ რჩქინა — 29% ქომოლკათა, 15% ოსურკათა (2003 წანაშ ფასებათ)

დღახუეფი

1 ღურთუთა — ახალი წანა
3 ღურთუთა — 1966 წანაშ აქციაეფიშ გოშინა
8 მელახი — ოსურეფიშ დღა
1 მესი — ხანდაშ დღა
5 მარაშინათუთა — ზოხორინალაშ დღა (საფრანგეთიშე, 1960)
11 ქირსეთუთა — ერუანული დღა ვარდა რესპუბლიკაშ დღა

რესურსეფი ინტერნეტის

ბურკინა-ფასოშ თარობაშ ვებ-ხასჷლა(ფრანგულო)
ბურკინა-ფასოშ პრეზიდენტიშ ვებ-ხასჷლა Archived 2009-02-16 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. (ფრანგულო)
სასარგებლე ინფორმაცია ბურკინა-ფასოშე Archived 2012-08-12 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
ბურკინა-ფასოშ პროფილი