ჰანს ბეთე
| ჰანს ბეთე | |
| გერმ. Hans Bethe | |
 | |
| დაბადებაშ თარიღი: | |
|---|---|
| დაბადებაშ აბანი: | |
| ღურაშ თარიღი: |
მელახი 6, 2005 (98 წანერი) |
| ღურაშ აბანი: | |
| მენოღალობა: | |
| ომენცარე სფერო: | |
| სამუშაშ აბანი : |
ტიუბინგენიშ უნივერსიტეტი |
| ალმა-მატერი: | |
| ომენცარე ხემანჯღვერი: | |
| ჯოხოშინელი მოგურაფეეფი: |
ჯეფრი გოლდსტოუნი |
| ჯილდოეფი დო პრემიეფი: |
ჰენრი დრეიპერიშ მენდალი (1947) |
| ხეშმოჭარუა: |
|
.jpg)
ჰანს ალბრეხტ ბეთე (გერმ. Hans Albrecht Bethe; დ. 2 კვირკვე, 1906, სტრასბურგი, გერმანიაშ იმპერია — ღ. 6 მელახი, 2005, იტაკა, ნიუ-იორკი, ააშ) — გერმანალი-ამერიკალი ფიზიკოსი, ნამუთ უმოსო მოღალენდჷ ბირთვული ფიზიკაშ დარგის. მურიცხული ნუკლეოსინთეზიშ თეორიაშ მენცარული რკვიებაშ გეშა გინოჩეს ნობელიშ პრემია ფიზიკას, 1967 წანას.
ბიოგრაფია
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ჰანს ბეთექ დებადჷ სტრასბურგის, 1906 წანაშ 2 კვირკვეს. ჸათე პერიოდის სტრასბურგი გერმანიაშ იმპერიაშ ტერიტორიაშა მიშმეშჷ. ბეთეშ დიდა რდჷ ანა კუნი, სტრასბურგიშ უნივერსიტეტიშ ფიზიოლოგიაშ პროფესორი დო მუმა - ალბრეხტ ბეთე, კილიშ უნივერსიტეტიშ ფიზიოლოგაშ ინსტიტუტიშ დო ფრანკფურტიშ უნივერსიტეტიშ ფიზიოლოგიაშ ინსტიტუტიშ დირექტორი. ჰანს ბეთე დიო გურაფულენდჷ ფრანკფურტიშ გოეთეშ გიმნაზიას, უკულ ფრანკფურტიშ უნივერსიტეტის. 1926 წანაშე ბეთექ გურაფა გაგინძორჷ მიუნხენიშ უნივერსიტეტის, სოდეთ ფიზიკას გურაფულენდჷ, არნოლდ ზომერფელდიშ ხემანჯღვერობათ. ბეთექ მიუნხენიშ უნივერსიტეტის თხილუ ოდოქტორე დისერტაცია. 1930 წანას ბეთექ როკფელერიშ ფონდიშ სტიპენდიათ, ბრიტანეთიშა მიდართჷ დო გურაფულენდჷ კემბრიჯიშ უნივერსიტეტიშ კავენდიშიშ ლაბორატორიას, რალფ ჰოვარდ ფაულერიშ ხემანჯღვერობათ. 1931 წანას ბეთექ იტალიაშა გეგნორთჷ, სოდეთ ენრიკო ფერმიშ ლაბორატორიას მუშენდჷ. 1932 წანას ბეთექ გერმანიაშა დირთჷ დო მუშობა ქიდიჭყჷ ტიუბინგენიშ უნივერსიტეტის, ასისტენტ-პროფესორო. 1933 წანას ბეთექ ტიუბინგენიშ უნივერსიტეტი ქიდიტუ დო გეგნორთჷ მანჩესტერიშ უნივერსიტეტიშა. 1934 წანას ჰანს ბეთექ ოცხოვრებშა დო ომუშებუშა ამერიკაშა მიდართჷ. ამერიკას ბეთე მუშენდჷ კორნელიშ უნივერსიტეტის. მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმაშ ბორჯის ბეთე მუშენდჷ ლოს-ალამოსიშ ერუანულ ლაბორატორიას ხოლო. ჸათაქ ბეთექ ზიმუ ატომური ანჯარეფიშ კრიტიკული მასა. ლჷმაშ თებაშ უკულ, ბეთექ მიშეღჷ დიდი თია წყარბადიშ ბომბაშ გოვითარაფაშა. უკულიან წანეფს ბეთე რდჷ ატომური ანჯარიშ ტესტირაფაშ ოპონენტი. ჰანს ბეთექ ღურუ 2005 წანაშ 6 მელახის, გურიშ ლახარათ, 98 წანერქ.
ჯილდოეფი დო პრემიეფი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ჰანს ბეთე რდჷ შხვადოშხვა პრემიეფიშ დო ჯილდოეფიშ ლაურეატი. 1947 წანაშე ბეთე რდჷ ამერიკაშ ხელუანობეფიშ დო მენცარობეფიშ აკადემიაშ მაკათური. ჸათე წანას ბეთექ მიპალუ ამერიკაშ მენცარობეფიშ ერუანული აკადემიაშ ჰენრი დრეიპერიშ მენდალი. 1955 წანას გინოჩეს მაქს პლანკიშ მენდალი დო 1959 წანას ფრანკლინიშ მენდალი. 1961 წანას ბეთეს ასტრონომიაშ ომაფე ჯარალუაქ გეგნოჩჷ ედინგტონიშ მენდალი დო ამერიკაშ ატომური ენერგიაშ კომისიაქ ენრიკო ფერმიშ პრემია. 1963 წანას ბეთეს მიაჩჷ რუმფორდიშ პრემიაქ, 1967 წანას ნობელიშ პრემიაქ ფიზიკაშ დარგის. 1975 წანას ბეთექ მიპალუ ამერიკაშ პრესტიჟული ჯილდო მენცარობაშ ერუანული მენდალი, 1993 წანას ერსტედიშ მენდალი, 2001 წანას ბრიუსიშ მენდალი. 2005 წანას, ბეთეს, ღურაშ უკულ, ამერიკაშ ფილოსოფიურ ჯარალუაქ, გინოჩჷ ბენჯამინ ფრანკლინიშ მენდალი. 1957 წანაშე ჰანს ბეთე რდჷ ლონდონიშ ომაფე ჯარალუაშ მაკათური. 1978 წანაშე ბეთე რდჷ გერმანიაშ მენცარობეფიშ აკადემიაშ - ლეოპოლდინაშ მაკათური. ბონიშ უნივერსიტეტის რე დორსხუაფილი ბეთეშ ჯოხონობაშ თეორიული ფიზიკაშ ცენტრი. ბეთეშ ჯოხონობაშ რე ართ-ართი ასტეროიდი. ამერიკაშ ფიზიკაშ ჯარალუაქ დარსხუ ჰანს ბეთეშ ჯოხონობაშ პრემია.
ლიტერატურა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- Schweber, Silvan S. (2012). Nuclear Forces: The Making of the Physicist Hans Bethe. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
რესურსეფი ინტერნეტის
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
- 1986 Video Interview War and Peace in the Nuclear Age
- 1993 Audio Interview with Hans Bethe by Richard Rhodes Voices of the Manhattan Project
- 1982 Audio Interview with Hans Bethe by Martin Sherwin Voices of the Manhattan Project
- Three Lectures by Hans Bethe, from the Cornell University