ჭყონი

ჭყონი (Quercus) — ჩანარეფიშ გვარი წიფურიშობურეფიშ ფანიაშე. იროწვანე ვარდა ზარხულწვანე ჯალეფი რე. 450-შე უმოსი გვარობა გოფაჩილი რე ოორუე გვერდოსფეროშ ზჷმიერ, სუბტროპიკულ დო ტროპიკულ ზონეფს; მორჩილი ნორთი — ობჟათე ამერიკას. კავკაციას — 18-შა გვარობა ჩანს, საქორთუოს გოფაჩილი 7 გვარობა გოართოიანაფილი რე გჷრძეყერწამი (ჰართვისიშ ჭყონი, ჭალეშ ჭყონი, იმერული ჭყონი) დო კუნტაყერწამი ვარდა ინოხვენგუმნაღელამი (პონტოური ჭყონი, ქორთული ჭყონი, მაღალგვალაშ ანუ ბჟაეიოლური ჭყონი, ჭოროხიშ ჭყონი) ჭყონეფიშ ბუნას.

საქორთუოს გოფაჩილ ჭყონეფს შქას არძაშე დიდი ფართობი უკებჷ ქორთულ ჭყონს. თინა ედომუშამ ტყალამ საქორთუოს მუთმოფხვადჷნა. მაღალგვალაშ ანუ ბჟაეიოლიშ ჭყონი (Quercus macranthera) უმენტაშო გოფაჩლი რე ბჟაეიოლ საქორთუოს. ბჟადალ საქორთუოს ხვალე რაჭას დო შონეს მუთმოფხვადჷნა. თინა 20–28 მეტრი სიმაღალაშ ჯა რე. უღუ სქელი რუმე ნაკვაცა, ფორილი კუნტა დო შხუ ღერი, ტყებიშობური, ჟიშე რუმე წვანე, გიმეშე მოჸვინთალე–მოტუტაშფერე ვარდა რუმე ქიქილით მოფინილი ფურცელეფი. ირდუ 1700–2400 მეტრ სიმაღალას დო ობჟათეშ სქირე ლაკადეფს რაყა ტყალეფს აკმოქიმინუნს. თაშნეშე ჩანს ლამე ლაკადეფს. ხარენს 450 წანაშახ. იმერული ჭყონიშ ხეუმუთხუმუ მასივეფი გორზინაფილი რე საღორიაშ დო აჯამეთიშ ტყალეფს. პონტოური ჭყონი გოფაჩილი რე ბჟადალ საქორთუოს. შხვეფშე გინორთელო, დიდი დო რსული ფურცელეფი უღუ. ჭოროხიშ ჭყონი (Quercus dschorochensis) მორჩილი ჯა ვარდა ბართვი რე. თინი ვარდა ჯაღულა რე, ჩანს აჭარას ზუღაშ დონეშე 1000 მეტრაშახ, ქუამ დო როჭკამ კართეეფს უხრავწკჷმა, ცხიმუეწკჷმა დო ფიჭვწკჷმა ართო. ბჟადალ საქორთუოს ზუღაშ დონეშე 1200 მეტრაშახ გოფაჩილი რე ჰართვისიშ ჭყონი. ჭალეშ ჭყონი (Quercus pedunculiflora, Quercus longipes) 30 მეტრაშახ სიმაღალაშ ხვეიანას ჸალერი ჯა რე. ბურთიშობური ბერძღი დო ტომბას დჷნაკვათურა ფურცელეფი უღუ. მუთმოფხვადჷნა ბჟაეიოლი საქორთუოშ რზენეფს 1100 მეტრ სიმაღალაშახ. წყარმალუ მტკვრიშ, არაგვიშ, იორიშ, ალაზანიშ დო თინეფიშ ნადუეფიშ ჭალეეფს, წყარმალუშ წყარპიჯეფიშ ტერასეფს, რზენეფს, გახეფს დო თეფეფს აკმოქიმინუნს ტყალეფს. ჭყონი ძალამ რჩქალას ირდუ, 80–100 წანელი ჯა ხოლო ირდუ სიმაღალაშა, უკული სისქაშა იძინანს, ტომბა ჯინჯეფიშ სისტემა უღუ დო ბორიაგარზე რე. თელარენს 800 წანაშე უმოსის (მორო თეჯგურა ხანერი ჭყონი ჩქინწკჷმა ძალამ ოშა-გოშათ რე).

სინთეშ დო სიტიბაშ მოჸოროფე რე, თაშნეშე ძალამ ჸინგარზე რე. იმიარებუ თასით დო ძერკვიშე ეშნარდით. კანკალეშა დოჸორშაფათ. ჭყონიშ მარქვა ჭყანიერი დო გარზე რე, მაღალი ღირსებაშ. გიმირინუანა აკოგაფას, ოხაბაკე დო ოხურიე წარმებას. ნახვაცა დო მარქვა იკათუანს მთრიმლავ ნიბთიარობეფს. კანკალე გვარობაშ (კორპიშ ჭყონი) ნახვაცა ირზენს კორპის. რკოშე აკეთენა ყავაშ სუროგატის. ჭყონიშ მიარე გვარობა (სამანგ: ჭუბურფურცელა ჭყონი — Quercus castaneifolia) დეკორატიული რე, რგუნა ბაღეფს დო პარკეფს ჯალონეფო, კანკალე გვარობას — ქუამი ლაკადეფიშ გაწვანებელო.

ლიტერატურა

• საქართველოს ფლორა, ტ. 2, თბ., 1973
• Дендрофлора Кавказа, т. 2, Тб., 1971;
• Деревья и кустарники СССР, т. 2, М.—Л., 1951

• გაგნიძე რ., ქორთული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია, ტ. 7, ხს. 228, ქართი, 1984 წანა.

ვიკიოწკარუეს^? რე ხასჷლა თემაშენ:

ჭყონი