სლოვენური ნინა
| სლოვენური ნინა slovenski jezik, slovenščina | |
| გოფაჩილი რე | სლოვენია, მეძობელი ევროპული ქიანეფი დო შხვა ქიანეფი სლოვენიური დიასპორათ |
| მორაგადეეფიშ მუდანობა | ოდაბადური ნინა: 2,5 მლნ (2010)[1] |
| ოფიციალური სტატუსი |  სლოვენია ევროპაშ რსხურეგიონალური ვარა ლოკალური ოფიციალური ნინა:  ავსტრიაარეგულირენს: სლოვენიაშ მენცარობეფიშ დო ხელუანობაშ აკადემია |
| ლინგვისტური კლასიფიკაცია | ინდოევროპული ფანია:
|
| ჭარალუაშ სისტემა | ლათინური |
| ნინაშ კოდეფი | ISO 639-1: sl ISO 639-2: slv ISO/FDIS 639-3: slv |
სლოვენური ნინა (სლოვენ. slovenščina) — სლავური ნინეფიშ ობჟათე სლავური ნინეფიშ ნოჸელა. სლავური ნინეფი მუშ განშე ინდოევროპული ნინეფიშ ფანიაშა მიშმურს.
თე ნინაშა იჩიებუ 2,5 მილიონი კოჩი მოსოფელს, ნამუშ უმეტაშობა ოხორანს სლოვენიას. თენა რე თარი ნინა 1 850 000 კოჩშო დო რე ევროპაშ რსხუშ ართ-ართი სამუშა ნინა 24 ნინაშე.
კლაისიფიკაცია
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]სლოვენური რე ინდოევროპული ნინა, ნამუთ ორხველჷ სლავური ნინეფიშ ობჟათე სლავური ნოჸელაშ ბჟადალურ გიმენბუნას, სერბო-ხორვატულწკჷმა ართო. თინა ხოლოს რე სერბო-ხორვატული ნინაშ კაიკავურ დო ჩაკავურ დიალექტეფწკჷმა, მარა უმოს შორს რე შტოკავურ დიალექტიშე, ნამუშათ რე გერსხილი ბოსნიური, ხორვატული, მონტენეგრული დო სერბული სტანდარტული ნინეფი.[2] თეშ მოხ, სლოვენურს უღჷ საართო ლინგვისტური მახასიათაფალეფი არძა ობჟათე სლავურ ნინეფწკჷმა, თინეფ შქას ბჟაეიოლურ სუბბუნაწკჷმა, ნამუეფშათ მიშმურს ბულგარული. თეშ უმიკუჯინუო, ნამჷ-და სლოვენური გჷ კავკავურ დიალექტისჷნ, სერბო-ხორვატულიშ შხვა ვარიანტეფწკჷმა უღჷ გინორთეფი ლექსიკას, გრამატიკას დო გჷმოთქვინუას. სლოვენურ ნინას ბრელი საართო მახასიათაფალი გაჩქჷ ბჟადალურ სლავურ ნინეფწკჷმა ხოლო.[3]
ისტორია
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ორდოიანი ისტორია
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
თეში, მუჭოთ შხვა სლავურ ნინეფსჷნ, სლოვენურიშ ჩხვიჩხვეფი მოურს პროტო-სლავური ნინეფიშ ბუნაშე, ნამუეფშათ რდჷ გერსხილი ჯვეში საეკლესიო სლავური. სლოვენურ დიალექტიშა არძაშე ორდოიანი ჩინებული ნაჭარეფი რე ფრეიზინგული მანუსკრიპტეფი, სლოვენურო ჩინებული მუჭოთ „Brižinski spomeniki“.
თინეფიშ ჭარუაშ თარიღი რე 972-1093 წანეფს შქას (უმოსო 1000 წანაშახ). თე რელიგიური ნაჭარეფი არძაშე ჯვეში რე ამდღარშახ ასქილადირ არძა სლავურ ნინაშა ჭარილ მანუსკრიპტეფს შქას.
თი ბორჯის პროტო-სლოვენურო იჩიებუდეს უმოს დიდ ტერიტორიას, ვინდარო ამდღარ სლოვენურშა. თე ნინაშა იჩებუდეს ამდღარ ავსტრიულ შტატეფს, კარინტიას დო შტირიას, მუჭოთ ბჟაეიოლ ტიროლს, პუსტერტალს, ობჟათე ტიროლს დო ავსტრიაშ შხვა კანკალე აკანს.[4]
შქა ოშწანურეფიშ უმეტაშ ხანს, სლოვენური რდჷ ჸაზახეფიშ საკათო ნინა, თიშ უმიკუჯინუო, ნამჷ-და თე ნინაშა იჩიებუდეს სლოვენიაშ ტერიტორიას ნოღეფიშ უმეტაშობას გერმანულ დო იტალიურ ნინეფწკჷმა ართო. თიშ უმიკუჯინუო, ნამჷ-და თე პერიოდეფს გერმანული რდჷ მაღალი ფენეფიშ კათაშ ოჩიებე ნინან, სლოვენურს ხოლო უკინებუდჷ გარკვეული როლი კანკალე აკანს მაღალი ფენაშ წჷმმარინაფალეფს შქას.
მაართა ნაბეშტა სლოვენურ ტექსტიქ, „სტარა პრავდაქ“ („ჯვეში სამართალი“) მუკორჩქინდჷ 1515 წანას, ვენას.[5]
უხოლაში ისტორია
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]რომანტიკული ნაციონალიზმიშ ფალუაშ ბორჯის, XIX ოშწანურას, ლირიზმიშ დო პან-სლავიზმიშ კულტურული ყარაფეფიშ მოღალუთ სერბო-ხორვატულშე დო ჩეხურშე მიშელჷ ზიტყვეფქ სტანდარტულ სლოვენურშა ორდო ნარსხებუ გერმანული ზიტყვეფიშ მანგიორო. თე ინოვაციეფიშ უმეტაშობაქ ქჷდოსქიდჷ, თიშ უმიკუჯინუო, ნამჷ-და კანკალექ გეშალჷ იშო-იშო გოვითარაფაშ უკული. XIX ოშწანურაშ მაჟირა გვერდის ბრელ ავტორქ ხვეიანო გაგჷმირინუ სერბო-ხორვატული ზიტყვეფი.
იუგოსლავიაშ სამაფოშ ბორჯის, 1920-იანეფს დო 1930-იანეფს, კინე მირდჷ სერბო-ხორვატულიშ გოლინაქ. თე პროცესის აწუდირთეს ახალი თაობეფიშ წჷმმარინაფალ მოღალეეფქ დო ინტელექტუალეფქ.
მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმაშ ბორჯის, სლოვენია აფჷდეს გორთილი ლირე ბერლინი-რომი-ტოკიოს, ფაშისტურ იტალიას, ნაცისტურ გერმანიას დო უნგრეთის. არძა საოკუპაციო ხეშულობა ოცადჷდჷ მიოტებაფესჷკო სვლოვენურო ჩიებან, ვარა გვალო აკძრალესჷკო თე ნინა.
მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმაშ უკული, სლოვენიაქ გინირთჷ იუგოსლავიაშ სოციალისტური ფედერაციული რესპუბლიკაშ აკმადგინალ ნორთო. სლოვენური რდჷ ფედერაციაშ ართ-ართი ოფიციალური ნინა.
1991 წანაშ უკული, მუჟამსჷთ სლოვენიაქ მიპალუ ზოხორინალა, სლოვენური ნინა გჷმირინუაფუ, მუჭოთ ოფიციალური ნინა ოჯარალუ რინაშ არძა სფეროს. 2004 წანაშე გინირთჷ ევროპაშ რსხუშ ართ-ართ ნინათ.
გეოგრაფიული არეალი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]სლოვენურ ნინაშა იჩიებუ დოხოლაფირო 2,5 მილიონი კოჩი, უმოსო სლოვენიას, მარა თე ნინაშა იჩიებუნა ფრიული-ვენეცია-ჯულიას, იტალიას (დოხოლაფირო 90 000 კოჩი ვენეციაშ სლოვენიას, რეზიას დო შხვა კანკალე აკანს), ობჟათე კარინტიას დო შტირიაშ კანკალე ნორთის ავსტრიას (25 000 კოჩი). სლოვენურო იჩებუნა ხორვატიას, უმოსო ისტრიას, რიეკას დო ზაგრების (11 800-13 100 კოჩი), ობჟათე-ბჟადალ უნგრეთის (3000-3500 კოჩი), სერბეთის (5 000 კოჩი) დო სლოვენურ დიასპორას ევროპაშ დო მოსოფელიშ მასშტაბით (30 000 კოჩშახ), უმოსო ააშ-ს (უმოსო ოჰაიოშ შტატის, 3400 კოჩშახ),[6] კანადას, არგენტინას, ავსტრალიას დო ობჟათე აფრიკას.[2]
დიალექტეფი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
სლოვენური მინშა იხასიათებუ, მუჭოთ დიალექტურო არძაშე მიარეფერუანი სლავური ნინა,[7] შხვადოშხვა შანულობეფით დო გაგებუანობეფიშ ხარისხით.[8][9] სლოვენურიშ დიალექტეფი რე კლასიფიცირაფილი შკვით დიალექტურ ბუნათ,[10][11][12] მინშა მერჩქინელი რე, ნამჷ-და თე ბუნეფი ირთუ 50 დიალექტო.[13] შხვა წყუეფი აკლასიფიცირენა ჩხორო,[14] ვარა ბრუო დიალექტო.[15] გჷმოთქვინუა ხოლო დიდო გინორთელი რე შხვადოშხვა აკანეფ შქას, მარა ართიანიშ გაგებინებას ვარცილჷ თე გინორთეფი.
რესურსეფი ინტერნეტის
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
გრამატიკა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- სლოვენური გრამატიკა [PDF] მარკ გრინბერგიშე
- სლოვენური გრამატიკა
ლექსიკონეფი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- (სლოვენური) სტანდარტული სლოვენური ლექსიკონი (SSKJ)
- (სლოვენური) სლოვენური ლექსიკონეფიშ ედომუშამი ერკებული Archived 2018-02-09 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- (სლოვენური) Spletni Slovar (მიარენინამი ლექსიკონი)
სქოლიო
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- ↑ “International Mother Language Day 2010“, Statistical Office of the Republic of Slovenia, 19 February 2010. კითხირიშ თარიღი: 29 January 2011.
- ↑ 2.0 2.1 Greenberg, Marc L., A Short Reference Grammar of Slovene, (LINCOM Studies in Slavic Linguistics 30). Munich: LINCOM, 2008. ISBN 3-89586-965-1
- ↑ Dular, Janez (2001). Jezikovni položaj (Slovene). Government of the Republic of Slovenia. კითხირიშ თარიღი: 11 May 2012.
- ↑ Bogo Grafenauer, Karantanija: izbrane razprave in članki (Ljubljana: Slovenska matica, 2000)
- ↑ Štih, Peter (2000). "Slovenski kmečki upor", Ilustrirana zgodovina Slovencev (Slovene). Mladinska knjiga, ხს. 142. ISBN 86-11-15664-1.
- ↑ http://www.usefoundation.org/view/29 Archived 2009-05-25 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- ↑ “International Mother Language Day“, Statistical Office of the Republic of Slovenia, 19 February 2009. კითხირიშ თარიღი: 3 February 2011.
- ↑ F. Xavier Vila (13 November 2012). Survival and Development of Language Communities: Prospects and Challenges. Multilingual Matters, 56– ხს.. ISBN 978-1-84769-837-7.
- ↑ Merritt Ruhlen (1991). A Guide to the World's Languages: Classification. Stanford University Press, 60– ხს.. ISBN 978-0-8047-1894-3.
- ↑ McDonald, Gordon C. 1979. Yugoslavia: A Country Study. Washington, DC: American University, p. 93
- ↑ Greenberg, Marc L. 2009. "Slovene." In Keith Brown & Sarah Ogilvie (eds.), Concise Encyclopedia of Languages of the World, pp. 981–984. Oxford: Elsevier, p. 981.
- ↑ Brown, E. K. & Anne Anderson. 2006. Encyclopedia of Language & Linguistics: Sca-Spe. Oxford: Elsevier, p. 424
- ↑ Sussex, Roland, & Paul V. Cubberley. 2006. The Slavic languages. Cambridge: Cambridge University Press, p. 502.
- ↑ Sławski, Franciszek. 1962. Zarys dialektologii południowosłowiańskiej. Warsaw: PAN.
- ↑ Priestly, Tom M. S. 1993. "On 'Drift' in Indo-European Gender Systems.' Journal of Indo-European Studies 11: 339–363.