კოლხეთიშ ომაფე

კოლხეთიშ ომაფე
← ჯვ. წ. VI ოშწანურა — ჯვ. წ. II ოშწანურა →
კავკაციაშ რეგიონი ჯვ. წ. VI ოშწანურას
ნანანოღა	აია (მითიური) ილდამუსა ფაზისი
რელიგია	ჰელენიზმი წჷმორთობა
დუდალაშ ფორმა	მონარქია

კოლხეთიშ ომაფე (ბერძენ. Κολχίς, kŏl´kĬs) (ჯვ. ქორთული წყუეფით - ეგრისი) — ბჟადალ საქორთუოშ დიდი სახენწჷფობური გოართოიანაფა. ჯვეშ ბერძენულ მითოლოგიას ეჭარილი რე, მუჭოთ აიეტიშ დო მედეაშ ოდაბადე, დო არგონავტეფიშ შარალუაშ ღანკიშ აკანი. უჯვეშაში რეგიონი ფორუნდჷ ამდღანერ აფხაზეთის, სამარგალოს, შონეს, რაჭას, იმერეთის, გურიას, აჭარას დო რუსეთიშ სოჭიშ მუხურს დო ამუდღანერი თურქეთიშ რიზეშ პროვინციას, თაშნეშე ტრაპიზონიშ დო ართვინიშ პროვინციეფიშ შანულამ ნორთის.

გეოგრაფია დო ტოპონიმიკა

ანტიკური ფარანიშ კოლხეთი, ბერძენულ წყუეფშა გეპონუათ, ბეფშტელი რე ლონდონს, 1770.

კლასიკურ ავტორეფიშ მეჯინათ კოლხეთიშ ტერიტორია უხურგანდჷ ობჟათე-ბჟადალჸურე პონტუსის, ბჟადალჸურე პონტუს ევქსინუს (უჩა ზუღა) წყარმალუ კორაქსშახ (შილებე ამუდღანერი წყ. ზუფუ), ოორუეჸურე დიდი კავკაციონიშ გვალატახირს, ნამუდგაშ მელე სარმატია იდვალუაფუდჷნ, ბჟაეიოლჸურე იბერიაშ დო მორჩილ კავკაციაშ გვალატახირს, ოდო ობჟათეჸურე სომხეთის. ავტორეფიშ მეჯინათ მორჩილ გინორთა რე თიშე მუსხით იფაჩუდჷ კოლხეთიშ ტერიტორია ობჟათე-ბჟადალსჷნ: სტრაბონიშ მეჯინათ კოლხეთი იჭყაფუდჷ ტრაპიზონწკჷმა, ოდო პტოლემეშ მეჯინათ პონტუსი წყარმალუ ფაზისშახ ეშმეშჷ. პიტიუსი კოლხეფიშ ეკონია ნოღა რდჷ ოორუეს.

ჯოხოდვალა კოლხეთი მაართათ მოშინაფილი რე ესქილეშ დო პინდარიშით. უმოსი ორდოშიანი ჭარუეფი თის ჯოხოთ „აია“ მიშინუანა, აბანი სოდეთ მითიური მაფა აიეტი ოხორანდჷნ. თარი წყარმალუ რდჷ ფაზისი (თეჟამიშ რიონი), ნამუთ ქიანას შქას რთუნდჷ. თარი ნოღეფი რდჷ დიოსკურია (რომ.: სებასტოპოლისი, თეჟამიშ: სოხუმი), სარაპანა (თეჟამიშ. შორაპანი), ფაზისი (თეჟამიშ.: ფუთი), პიტიუსი (თეჟამიშ. ბიჭვინთა), აპსაროსი (თეჟამიშ. გონიო), სურიუმი (თეჟამიშ. ვანი), არქეოპოლისი (თეჟამიშ. ნოქალაქუ), ქითა ვარა ქუთათისიუმი (თეჟამიშ. ქუთეში). სკილაქსი თაშნეშე შინანს მალას ვარა მალეს, ნამუთ, მუში არზით, მედეაშ დაბადებაშ აბანი ოკო ჸოფედჷკო.

ისტორია

ორდოშიანი პერიოდი

ათე სტატია რე ნორთი სერიაშე საქორთუოშ ისტორია
უჯვეშაში ისტორია
დიაოხიშ ომაფე
კოლხეთიშ ომაფე
იბერიაშ ომაფე
ლაზიკა-ეგრისიშ ომაფე
ჯვეში დო ახალი ისტორიეფი
ტაო-კლარჯეთიშ ომაფე
აფხაზეთიშ ომაფე
ჰერეთიშ ომაფე
ქართლიშ ომაფე
კახეთიშ ომაფე
იმერეთიშ ომაფე
ქართლ-კახეთიშ ომაფე
სამცხე-საათაბაგო
ართოიანი ქორთული სახენწჷფო
რუსეთიშ იმპერიაშ აკოდგინალუას
უახალაში ისტორია
საქორთუოშ დრ
საქორთუოშ სსრ
საქორთუოშ რესპუბლიკა
საქორთუო
საქორთუოშ პორტალი

რეგიონიშ არქეოლოგიური გონთხორუეფით ეჭოფილი ჩინებეფიშ მეჯინათ თაქ ჯგირო გოვითარაფილი ბრონზეშ კულტურა ოკო ჸოფედჷკო, ჩინებული მუჭოთ კოლხური კულტურა. თინა უმოჯგირუანს მეძობელ ყუბანიშ კულტურას, ნამუქჷთ შქა ბრონზეშ ფარანს გევითარჷ. ურბანიზაციაშ პროცესი ნჭაფიერო ივითარებუ დო მოთებულ ანგარიას იძინანს ჯვ. წ.-იშ მაჟირა ვითოშწანურაშ ეკონიაშო, ბერძენეფიშ დოხორინშახ მიარე ოშწანურათ ორდოშე. გვიანიშ ბრონზეშ ფარანს (ჯვ. წ. XVI - VIII ოშწანურეფი) კოლხეფქ ქჷდიგურეს ლითონიშ ნდღულაფაშ დო ჭკადუაშ ხელუა, ევროპაშე ბრელი ხანით წოხოლე. პარალელურო ივითარებუ აგროკულტურა, თი პერიოდიშო პროგრესულ ირიგაციაშ სისტემეფით, მუსჷთ ხეს უნწყუნდჷ აბანობურ დიხაშ ოჸოფარალა დო ზონიერი ჰავა.

თე პერიოდიშ კოლხეთი დოხორინელი რდჷ მონათესე, მორო ართიანშე დასაბაღო გინორთელი ტომეფით, დოხორინელი ჯინჯიერო უჩა ზუღაშ ოძგალე ღოზის. თე ტომეფშე გჷშმეგორუდეს მაქელონეფი, ჰენიოხეფი, ზიდრეტეფი, ლაზეფი, ტიბარენეფი, მოსინიკეფი, მაკრონეფი, მოსკეფი, მარეფი, აფსილეფი, სოანეფი, სანიგეფი, გელონეფი დო მელანხლაენეფი.

თე ტომეფი თეშ იშხვანერებუდეს ნინათ დო გოჯინათ მეძობელი ერეფშე, ნამდა ჯვეში ისტორიკოსეფი თე ფენომენიშ დოსაბუთაფაშო მიარე თეორიაშენ ორჩანენდეს. ჰეროდოტეშ მეჯინათ კოლხეფი ეგვიპტარეფი დო ეთიოპიარეფწკჷმა ართო მაართეფი ორდეს მინეფქჷთ ქომოლკოჩეფიშ წჷმოწკანტუა ტრადიციათ მუშეღესჷნ. თის წანდჷ, ნამდა თინეფი ფარაონი სესოსტრის III-აშ (1878-1841 BC) არმიაშ ნოგორეფი ოკო ჸოფედესკონი, დო თენერო თინეფიშ გამნარყის ეგვიპტარეფს მიოჭარანდჷ. თაშნეშე, მუჭოთ რჩქჷნ,უჩა ზუღაშ რეგიონს ოკო ჸოფედჷკო ნეგროიდული კომპონენტით (არაბ ჭკორეფიშ ვაჭარუაშახიანი პერიოდიშე), მიდგაშ გამნარყისჷთ მეპუნთ ჯვეში ადამიერეფიშ აფრიკაშე გჷშულაშ ექსპედიციაშა, მორო თეშ არქეოლოგიურ ნტკიცებაშ ძირაფაქ დიოდღარო ვა მიხუჯინჷ.

კოლხა

კოლხური მონეტეფი

ჯვ. წ. XVII ოშწანურას რეგიონს მახორუ ტომეფიშ მარდუ კონსოლიდაციაშ გეშა ქჷდირსხუ კოლხეთიშ ომაფექ. რჯგინაქუნილ სახენწჷფო,ნამუსჷთ ბერძენულ მითოლოგიას ადიდარენა, მუჭოთ არგონავტეფიშ შარალუაშ ღანკის, მედეაშ ოდაბადეს დო ჯადური ონოფულეშ რჩქინაშ წყუს. ურარტუალეფიშით ჩინებული რდჷ მუჭოთ კოლხა. მეძობელ ერეფწკჷმა უმუხარცქუ ლჷმეფს დინოლაფირ კოლხეფქ ქჷმიხუჯეს დიაოხიშ ნორთიშ მუშაართაფა ჯვ. წ. 750-ამეფს, მორო მუსხირენი შხვა პროვინცია მიოდინეს (თინეფ შქას ომაფე ნოღა ილდამუში) ურარტუშ მაფა სარდურ II-წკჷმა ჯვ. წ. 750-748 დო 744-742 ლჷმეფიშ გეშა. თეწკჷმაშენო კოლხეთიქ გჷნირთჷ ხოლო ბჟაეიოლიშ ართ-ართი უძალიერაში ოურდუმე მანქანათ, მიდგაშ ზოჯუაშ თუდო (ბერძენულ წყუეფშა გეპონუათ) 150 000 შახ უუჯგუშაში რკინაშ ანჯარით გონწყილ მალჷმორი დო 1000 შახ ოურდუმე ხვამარდი გერდჷ, მუსჷთ ძალამ აქტიურაშო ირინუანდეს კოლხეთიშ ხეშუულეფი, გჷშაკერძაფილო ჯვ.წ. VI-III ოო-ს.

სკვითეფიშ დო კიმერიელეფიშ გენთხაფეფით დოდაღარაფილ ომაფექ ჯვ. წ. 730-720-ამეფს აქამენიდი სპარსეთიშ იმპერიაშ გოლინაშ თუდო მუთმოხვადუ ჯვ. წ. VI ოშწანურაშ შქა წანეფს. სკვითეფიშ დო კიმირიელეფიშ დიდი ნორთი გეგია რინას მეჸუნდჷ დო უთარაშო მეორინჯალას დო ცხენეფიშ დოჭყანაფას მეთხოზუდჷ. თე მალჷმორ გეგიეფიშ ცხენამ ლოშქი თი ბორჯიშო ოშქურანჯ ნძალას წჷმარინუანდჷ დო მუში ყარაფიშ შარას ირფელს მუთმოჯილიკჷნდჷ. ობჟათე კოლხეთის მახორუ ტომეფი (ტიბარენეფი, მოსინიკეფი, მაკრონეფი, მოსქეფი დო მარეფი) სპარსეთიშ მა-19 სატრაპოს მართინეს, ოდო ოორუე ტომეფქ უზისხირეთ დანებეს დუდი დო ხარკიშ სახეთ ირ ხუთ წარმოწანას 100 ბოშკოჩეფს დო 100 ცირასქუას უჯღონანდეს სპარსეთიშ მაფას. აქამენიდეფიშ ქვერსემ იმპერიაშ შხვა რეგიონეფწკმა მარდუ კომერციული დო ეკონომიკური რსხუეფიშ ჭყოლოფათ კოლხეფიშ დიხეფიშ სოციო-ეკონომიკური გოვითარაფაქ ინჭუ. ღარჯილმოკათაფილ კოლხეფქ თეშ გეშა სპარსეთიშ უღჷ გეგნაჸათეს დო კჷნე ზოხორინელი სახენწჷფო ქჷდაარსხის. რე ართი მითი, კოლხიშ აღალარიშ მეუფე ხარატა–შ გეშა ჯვ. წ. 5 ოშწანურას იჸუ კილაძირაფილქ ტრაქტატიქ ნამუდგაშ მეჯინათ მეუფე ხარატა რდჷ უღმალიარაშ კოლხეთიშ მადუდე.

ბერძენული კოლონიზაცია

ოსურღორონთ ნიკეშ მინიატურა ნაძირეფი ვანს.

რეგიონიშ გოვითარაფილი ეკონომიკა დო ხეაკმანწყუ გეოგრაფიული დო ორთაშობური პიჯალეფი კოლხეთის გჷშაკერძაფილო მიკმაჭოფალს ჸონდჷ მილესარი ბერძენეფიშო, ნამუეფქჷთ კოლხეთიშ კოლონიზაცია ქჷმიხუჯეს ჯვ. წ. VI-V ოშწანურეფს დო უჩა ზუღაშ პიჯის ფაზისის, გონიოს დო დიოსკურიას ოვაჭარე პორტეფი ქჷდაარსხის. ჯვეში ბერძენული თქუმაშ მეჯინათ თე „არძოშე შორიშიანი ვოიაჟი“ რდჷ უძგალაშ ბჟაეიოლს, ნამუთ თიბორჯიშიანი ელინისტურ ჯარალუაშო ჩინებული რდჷ, სოჸურეშეთ ბჟა ეშმეშჷნ. თე დიხა იდვალუაფუდჷ ალექსანდრე დიდიშით დაკებულჷ დიხეფიშ ბჟაეიოლ თანჯაწკჷმა. ფაზისიქ დო დიოსკურიაქ გოსოფური ბერძენული ნოღეფო გჷნირთჷ, ნამუთ დიდვაჭარი ოლიგარქეფიშით იდუდუაფუდჷ, მორო თინეფს ჟამი-ჟამო მუკი-მუკი მახორუ კოლხური ტომეფი აჭიროთენდეს, სოიშახ ოეკონიე ასიმილაციაშა გემშეშესჷნ. სპარსეთიშ იმპერიაშ დონთხაფაშ უკული კოლხეთიშ დიდი ნორთიქ აბანობურო ჩინებული, მუჭოთ ეგრისი, იბერიაშ ომაფეშ ნორთო გჷნირთჷ დოხოლ. ჯვ. წ. 302 წანას. მორო კოლხეთიქ იბერიას მალასჷნე გაგემერთჷ დო მუსხირენი მორჩილი ოთარეეფო აკიფაჩჷ. კოლხეთიშ ოთარეეფი ზოხორინალას ეთმისქილიდუანდეს რეგიონიშ მითრიდატე პონტოარიშით ეჭოფუაშახ (ჯვ. წ. 101).

კოლხეთიშ მადუდეეფი

კოლხური მონეტა ჯვ. წ. II ოშწანურა.

კოლეფიშ დუდალაშენ ბრელი ინფორმაცია ვამიპალუაფუ:

• აიეტი — ბერძენეფშე ეჭარილი რე, მუჭოთ ჯვ. წ. XVII—XVI ოო კოლხეფიშ რჯგინაქუნილ მაფა დო ნამთინე ისტორიკოსეფიშით ისტორიულ პერსონათ რე მერჩქინელი, მორო თეშ დჷმადასურაფალი შხვა წყუ ვა რე.
• ქუჯი — ეგრისიშ ერიშდუდი იბერიაშ მაფა ფარნავაზ I-იშ (ჯვ. წ. 302—237) თუდო (შქაოშწანურეფიშ ქორთულ წყუეფშა გეპონუათ).
• აკე (ბასილეუს აკუ) (ჯვ. წ. IV ოშწანურაშ დათებუ) — კოლხეფიშ მაფა; თიში ჯოხო ნაძირეფი რე თიშით გჷშაშქუმალირ მონეტას.
• არისტარქე (ჯვ. წ. 65—ჯვ. წ. 47) — დინასტია პომპეუსიშ თუდო.
• სავლაკი (ჯვ. წ. 460-420 წწ) — აიეტიდეფიშ დინასტიაშ ართ-ართი უძალიერაშ მაფა, მიქჷთ შილებუ სპარსალეფიშ რჯგინაქუნილი ჯარეფიშ დომარცხაფა დო კოლხაშ გოდუდიშალაფა სპარსული უღუშე.
• მითრიდატე (ჯვ. წ. 83) — პონტუსიშ თუდო.
• მენერტასი (ჯვ.წ. 535-495 წწ) — კოლხეთიშ რჯგინაქუნილ მაფა, მიქჷთ გეკანწყუ კოლხეფიშ გოპარტახელ ომაფე დო უძალიერაშ ოურდუმე მანქანათ გჷნაშქჷ ედომუშამი კავკაციას დო ხოლო ბჟაეიოლს (ბერძ. წყუეფშა გეპონუათ).
• მეგარონი (ჯვ.წ. 495-460 წწ) — მაფა სავლაკიშ მუმა, ვარა ართ-ართი ვერსიათ თიში ჯიჯი. აიეტიდეფიშ დინასტიაშ ხეშუული დო კოლხეთიშ რეგულარული არმიაშ დჷმარსხუაფალი.
• მაქარესი (ჯვ. წ. 65) — პონტუსიშ თუდო.

კოლხეფი ბერძენულ მითოლოგიას

კოლხეთიშ მითოლიგიური პერსონაჟეფი რენა აიეტი, ეიდია, პასიფაე, კირკე, მედეა, ქალკიოპე დო აფსირტე.

ქოძირით თაშნეშე

• ლაზიკა
• სამარგალოშ ოთარე
• საქორთუოშ ისტორია
• პონტოშ ომაფე

რესურსეფი ინტერნეტის

• კოლხეთიშ ომაფე on ბურუსი ((ქორთ.))

• კოლხური ცივილიზაცია on ბურუსი ((ქორთ.))

• ორქომიარე კოლხეთი on ბურუსი ((ქორთ.))