გაგრა
საქორთუოშ ოკუპირაფილი ნოღა
| ნოღა
გაგრა
Гагра
|
გაგრა — ნოღა საქორთუოს, აფხაზეთიშ ავტონომიური რესპუბლიკაშ გაგრაშ მუნიციპალიტეტიშ ცენტრი. იფაჩუ 5 კილომეტრის უჩა ზუღაშ ოორუე-ბჟაეიოლ წყარპიჯიშე. ნოღაშ სტატუსით რგებაფულენს 1933 წანაშე. მუშ სუბტროპიკული კლიმატიშ ჭყოლოფათ, გაგრა რდჷ პოპულარული კურორტი რუსეთიშ იმპერიაშ დო სხუნუეფიშ სოციალისტური რესპუბლიკეფი რსხუშ ბორჯეფს. რე ჩინებული ბალნეოლოგიური კურორტი. 1989 წანას, გაგრაშ მახორობა რდჷ 26,636 კოჩი. გაგრას რე ონიშოლი დო რკინაშშარაშ ვაგზალი. 1992-93 წანეფიშ აფხაზეთიშ კონფლიქტიშ ბორჯის მოხვადჷ ქორთუეფიშ ეთნიკურ წიმინდუაქ.
გაგრა იდვალუაფუ აფხაზეთიშ რეგიონიშ ბჟადალ მუხურს დო წყარმალუ ფსოუ რთჷნს კრასნოდარიშ აკანშე (რუსეთიშ ფედერაცია).
ეტიმოლოგია
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ქორთუ მენცარეფიშ მეჯინათ, გაგრაშ ეტიმოლოგია მოურს „გაკრაშე“ დო შონურო „ნეძის“ ჯოხო. აფხაზი მენცარიშ, ვ.კვარჭიაშ მეჯინათ, გაგრა წყარპიჯის ჯოხო აფხაზურო (ჯვეშ რუკეფს გაგრა შინელი რე, მუჭოთ კაკკარა, კაკარი).
ისტორია
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ნოღა დუდშე ბერძენული კოლონია რდჷ დო ტრიგლიტი (Triglite) ჯოხოდჷ. თექ კოლხაშ ომაფეშ კათაწკჷმა ართო ბერძენეფი ხოლო ოხორანდეს. ჯვ.წ. I ოშწანურას გაგრაქ პონტოშ იმპერიაშ ხეშა გინილჷ, სოიშახ თის რომიშ იმპერია ეჭოფუნდუნ. რომიშ იმპერიაშა მიშულაშ უკული, ნოღას ნიტიკაქ (Nitica) ქიგიადუ. გეოგრაფიული დვალაფაშ გეშა რომალეფქ ნოღას ფორტიფიკაციეფი გეუკჷდეს, ნამუეფსჷთ გიანთხუდეს გოთეფი დო შხვა ბარბაროსი კათეფი. რომიშ იმპერიაშ დონთხაფაშ უკული, ნოღაქ გინილჷ ბიზანტიაშ იმპერიაშ ხეშა. IX ოშწანურას შხვა აფხაზურ ტერიტორიეფწკჷმა ართო, ნოღა იმერეთიშ ომაფექ ქჷდეკჷნ. მალას გაგრაქ ოვაჭარებელ ცენტრო გინირთჷ. ჯოხო გაგრაქ მაართათ პიეტრო ვისკონტიშ რუკას, 1308 წანას გორჩქინდჷ. თი რუკა ასე სან-მარკოშ ბიბლიოთეკას რე ჩუალირი. ნოღას გენუარეფქ ოვაჭრებელი ფაქტორიეფი, „სანტა-სოფია“ დო „პიცუნდო“ ქჷდარსხეს.
XVI ოშწანურას გენუარეფი დო ვენეციარეფი უჩა ზუღაშ პიჯიშე ოსმალეფქ გეგნორაჸეს.
XVIII ოშწანურაშე ონიშოლი ვანჭარეფქ ქჷდიტეს დო თინეფიშ აბანი მეკობრეეფქ ქჷდეკჷნეს. ფშხირას არაგუდეს ართიანს აბაზგეფი დო საძეფი.
გაგრა რუსეთიშ იმპერიაშ ბორჯის
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
1801 წანას ბჟაეიოლ საქორთუო რუსეთიქ ქიმკირსხჷ. აფხაზეთიშ თარიშ თხუალათ სოხუმიშ ჯიხა რუსულ ფლოტიქ ქჷდეკჷნჷ. აფხაზეთიქ, ინგირიშე ბზიფიშა რუსეთიშ ნორთო გჷნირთჷ. თარო საფარ-ბეი შერვაშიძე (ჩაჩბა) ქჷდარინეს, მარა მორჩილ აფხაზეთიქ, ბზიფიშე ხოსტაშა, ნამუშ ნორთი რდჷ გაგრა, საფარ-ბეი ვაღიარჷ დო 20 წანას დუდიშულო ქჷდოსქჷდჷ.
თე პერიოდეფს გაგრა გლახა კლიმატურ პიჯალეფს რდჷ. ჯიხა-ნოღაშ მუკი-მუკის ოლონტყეშეეფი რდჷ, ნამუთ მალარიაშ გოფაჩუას უნწყჷნდჷ ხეს. 1841 წანას ტყაშ ჭკჷრუა დო ოლონტყეშეშ სქჷრაფა ქჷდიჭყეს. ყირიმიშ ლჷმაშ ბორჯის ნოღა აფეთქეს ფრანგეფიშ ესკადრილიაშ შიშით. ლჷმაშ თებაშ უკული რუსეფქ კჷნ დირთეს დო ჯიხა კჷნ გეკჷდეს.
XIX ოშწანურაშ 60-იან წანეფშე გაგრა მოკვანწილი ნოღა რე.
1817-78 წანეფიშ რუსეთი-თურქეთიშ ლჷმაშ ბორჯის ნოღა თურქეფქ გეჭოფეს დო თაქიანი მახორუეფი თურქეთშა გეგნახორეს.
XIX ოშწანურაშ ეკონიაშე თაქ ოკურორტე ეკიდუეფქ ქჷდიჭყჷ. 1911 წანაშო გაგრას ელიტარული კურორტიშ სტატუსი უღუდჷ დო თაქ მასვანჯებუშა ევროპაშ ქიანეფშე ხოლო მიშეს.
სხუნუეფიშ ნწყილობა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
1921 წანაშ ფურთუთაშე გაგრაქ ჭითა არმიაშ ხეშა გინილჷ. 30-იან წანეფშე გაგრა თელ წანაშ კურორტი რე, ვლადიმერ ლენინიშ ინიციატივათ. მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმაშ ბორჯის გაგრაშ არძა სანატორიუმი ოურდუმე ჰოსპიტალო გინაშქვეს. ლჷმაშ უკული ნოღა გაახალეს. თაქ ქოძირეს თერმულ-მინერალური წყარი დო ბალნეოლოგიური კურორტი გეკჷდეს.
