მანაგუა

ვიკიპედიაშე
შხვა შანულობეფშო ქოძირით მანაგუა (მიარეშანულამი).
ნანანოღა
მანაგუა
ესპ. Managua
შილა გერბი
შილა გერბი
ქიანა ნიკარაგუაშ შილა ნიკარაგუა
სტატუსი ნანანოღა
დეპარტამენტი მანაგუა
კოორდ. 12°09′00″ ოორ. გ. 86°16′00″ ბჟად. გ. / 
მერი რეინა რუედა
დირსხუ 1819
ფართობი 267 კმ²
ცენტრიშ სიმაღალა 83±1
მახორობა 1,055,247 კოჩი (2020)
მეჭედალა 4,000 კოჩი/კმ²
აგლომერაცია 1,401,687
ბორჯიშ ორტყაფუ UTC-6
ოფიციალური ვებ-ხასჷლა www.managua.gob.ni/

მანაგუა ორენი ნიკარაგუა

მანაგუა

მანაგუა (ესპ. Managua) — ნიკარაგუაშ ნანანოღა დო კჷნ თე ჯოხოდვალაშ დეპარტამენტიშ ადმინისტრაციული ცენტრი. ნიკარაგუაშ უკაბეტაში ნოღა იდვალუაფჷ მანაგუაშ ტობაშ ობჟათე-ბჟადალ წყარპიჯის. ნანანოღათ გჷმიცხადჷ 1852 წანას. თეიშახ ნიკარაგუაშ ნანანოღა დიო რდჷ გრანადა, უკული ლეონი. ნოღაშ მახორობა 2020 წანაშ მუნაჩემეფით 1,055,247 ადამიერს, უმენტაშო მეტისეფი დო ჩეკანამეფი რენა.

პირველი ხორუაქ თე აბანს დირსხჷ 1819 წანას, ჯოხოდვალათ ლეალ-ვილა-დე-სანტიაგო-დე-მანაგუა დო დუდმაართაშე მეჩხომეეფიშ ოფუტე რდჷ. მანაგუაშ ნანანოღათ გჷნორთინაფაშო სოფაი დიჭყეს 1824 წანაშე, მუჟამსჷთ ცენტრალური ამერიკაშ ქიანეფქ ესპანეთიშ პატჷნალაშე გოდუდიშულაფა დიჭყესჷნ. მანაგუა იდვალუაფუდჷ ჯვეში ნანანოღეფიშ - ლეონიშ დო გრანადაშ შქას, თეშენ რდჷ არძაშე კომპრომისული დო ჯგირი ვარიანტი.

ნოღა ანდაშა რდჷ პოლიტიკური ეჸონუაშ დო დონთხაფაშ მოწამე ნიკარაგუაშ ისტორიას. ნოღა მოჯალაგჷ ჟირ დიხაშნწალუაქ XX ოშწანურაშ გოძვენას. ასე მანაგუა ნიკარაგუაშ პოლიტიკური, ადმინისტრაციული, ეკონომიკური დო კულტურული ცენტრი რე.

2007 წანას, წჷმოძნელი წინგიარაფაშ კამპანიაშ უკული, მანაგუაქ გეგმიცხადჷ პირველ ნანანოღათ ცენტრალურ ამერიკას, ნამუქჷთ დუდი გიშეღჷ უწინგურუაშე.

ჯოხოდვალაა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ჯოხო „მანაგუა“ მოურს აბანობური ნაუატური ზიტყვაშე, ნამუთ შანენს „წყარითგოხურგილს“ ვარ-და „წყარწკჷმა არხოს“. ნოღა იდვალუაფჷ თი აბანს, სოდე ოხორანდჷ ენდოგენური მახორობა ესპანალი კონკისტადორეფიშ მუკორჩქინაფაშახ.

კლიმატი[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

მანაგუას, თეშ, მუჭოთ ბჟადალ ნიკარაგუას მადვალუ ხორუეფს, სიერაშ მოხ, ახასიათენს ტროპიკული კლიმატი. იროიანი ოშქაშე ტემპერატურა 28-32°C-შახ იძანძჷ. ქირსეთუთა დო ღურთუთა არძაშე რგილი თუთეფი რე.


წანმოწანური ტაროსი — მანაგუა, ნიკარაგუა
თუთა ღურ ფურ მელ პირ მეს მანგ კვირ მარ ეკე გჷმ გერ ქირ წანა
ოშქაშე მაღალი °C (°F) 31 (88) 32 (90) 33 (91) 33 (91) 33 (91) 31 (88) 30 (86) 31 (88) 30 (86) 30 (86) 31 (88) 30 (86) 31 (88)
ოშქაშე დღარი °C (°F)
ოშქაშე დაბალი °C (°F) 21 (70) 21 (70) 22 (72) 23 (73) 24 (75) 23 (73) 23 (73) 23 (73) 23 (73) 22 (72) 22 (72) 21 (70) 22 (72)
ნოლექი მმ (დუიმი) 1.0 (0) 0.0 (0) 7.0 (0.3) 14.0 (0.6) 309.0 (12.2) 313.0 (12.3) 193.0 (7.6) 271.0 (10.7) 404.0 (15.9) 330.0 (13) 63.0 (2.5) 84.0 (3.3) 1,989 (78.3)
წყუ: Weatherbase;[1] Nov 2009

ტრანსპორტი[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

მანაგუა, რუზველტიშ გამზირი.

ტრანსპორტიშ თოლწონუათ, მანაგუა რე ნიკარაგუაშ ართ-ართი საუჯგუშო ნოღა. ნიკარაგუაშ არძა თარი რზა მანაგუაშახ მეურს დო თეშო გიშართილი რე ჯგირი ჯარალობური ტრანსპორტი. რე ოთხი თარი მაგისტრალი, ნამუთ მანგაუაშა მეურსჷნ. პანამერიკული მაგისტრალი მიშმურს ნოღაშ ოორუეშე, ნამუთ მანაგუას მეთმურსხუანს ნიკარაგუაშ ოორუე დო ცენტრალურ ნორთეფს. თე მაგისტრალშა რჩქვანელობურო უჯოხონა ოორუეშ რზატკაცილს. ოთხოლო მაგისტრალი ჯგირ დგომარობას რე. რზეფს მიოხე ონდეთ გინოხარგილი ყარაფი. მაგისტრალეფს ინფრასტრუქტურა ჯგირო რე მონწყილი, თეშ, მუჭოთ გოხოლუაშ ნოღეფს.

ოტრანსპორტე ინფრასტრუქტურა კვათიერო გეფართჷ ბოლო წანეფს. რზაშ აკოგაფა ონიშოლი ნოღაშე, ელ-რამადან პერლიშ ლაგუნაშახ, ნამუთ იდვალუაფჷ ობჟათე კარიბიშ ზუღაშ წყარპიჯის, 2007 წანას გეთჷ.[2] ელ-რამა მანაგუასწკჷმა რზატკაცილით რემერსხილი. რზათ თაშნეშე რე მერსხილი მანაგუა დო პუერტო-კაბეზა, ნამუეფჷთ იდვალუაფჷნა ოორუე კარიბიშ ზუღაშ წყარპიჯიშ რეგიონს.[3] თარო, ფურინჯით შარალუა უმოსი მოხუჯური დო უჯგუში რე, ვინდარო თე რზეფიშ შარალუა, გლახა პიჯალეფიშ გეშა, გიშაკერძაფილო ჭვემეფიშ პერიოდის. დინოხოლენი ფურინუეფი იხორციელებ ოერეფოშქაშე აეროპორტიშე.

კულტურა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

მის ნიკარაგუა 2007 ქსიომარა ბლანდინო.

მანაგუა ნიკარაგუაშ კულტურული ნანანოღა რე, თაქ იდვალუაფჷ გიშაგორილი რესტორანეფი, თეატრი, მუზეუმი დო მუსხირენი ოვაჭარე ცენტრი.[4] ნოღა თაშნეშე რე ემიგრანტეფიშ ჸუდე, ნამუეფჷთ შხვადოშხვა ქიანაშე რენა მოულირი, თინეფს შქას ტაივანშე, ჩინეთშე, გერმანიშე, ააშ-შე, პალესტინაშე დო ობჟათე ამერიკაშ ქიანეფშე, მარა თე გჷმნარკი ხვალე ნორთი რე.

გასტრონომია[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ემიგრანტეფიშ დო ტურისტეფიშ გაულაშ გეშა, მანაგუას, თეშ მუჭოთ ქიანაშ მასშტაბით ძალამი ბრელი გვარობაშ ოჭკომალი რე. არძაშე უმოსო გოფაჩილი რე ორზა, ლებია, ლუყუ დო ჸვალიშ შხვადოშხვა გვარობა. რე ჸვალიშ კეთებაშ აბანობური ტრადიციეფჷთ.

მანაგუა რგებულენს ოერეფოშქაშე საგესქუოშ ფართო სპექტრით, თინეფს შქას იტალიურით, ესპანურით დო ფრანგულით, თაქ რე ევროპული დო აზიაშ ანდა ქიანაშ რესტორანი (ობჟათე კორეული, ჩინური დო ტაივანური). ნანანოღას თაშნეშე შხირას აუხვადუთ თიჯგურა ამერიკულ ოჭკომალი ობიექტეფს, მუჭოთ რე: „Burger King“, „Pizza Hut“, „McDonald's“, „Papa John's“ დო „Subway“, ნამუეფჷთ თაქ დირსხუეს 90-იანი წანეფშე. თაშNეშე რე აბანობური დო რეგიონალური ბიწორი ჭკომუაშ რშვილეფი, სამანგათ: „Tip-Top“, „Rostipollo“ დო „Pollo Campero“.

სტეიკიშ კეთება აბანობური საგესქუოშ ართ-ართი თარი კუნთხურ რე. ოჭკომალს შხირას ალათხოზუ სპეციალური სოუსი, ნამუთ ჩინებული რე მუჭოთ ჩიიმჩური, ნამუთაკმოდირთჷ ზეთიშ, ნიორიშ დო წვანე სუნელეფშე. ქიანაშ მასშტაბით ანდა ჩინებული სტეიკიშ რესტორანი რე, თინეფს შქას რე „Los Ranchos“-ი.[5] თაქ თაშნეშე რე არგენტინული, ბრაზილიური, გერმანული, ინდური, იაპონური, მექსიკური, დო მუშო ოკო რაგადი ნიკარაგუული დო შხვა ანდა ქიანაშ საგესქუო.

ართუაფა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ნოღას რე ანდა ბარი, სერიშ კლუბი, კაზინო, თეატრი დო კინოთეატრი. ბჟადალურ ფასეფწკჷმა ელაზჷმაფათ, ალკოჰოლური ოშუმალეფი, თეატრეფიშ დო კინოშ ბილეთეფი ელაზჷმაფათ ეფი რე.[6] დიდ ოვაჭარე ცენტრეფს რე კინოთეატრეფი, სოდე ოძირანა, მუჭო ინგლისურ, თეშ ესპანურნინამ ფილმეფს. მანაგუას რინელი ოჸენჯეეფი თაშნეშე აფინანსენა კინოფესტივალეფს. 90-იანი წანეფიშ ბოლოშე დო 2000-იანი წანეფიშ დაჭყაფუშე ბრელი კაზინო დო კარაოკე ბარქ გინწყჷ დო პოპულარალათ რგებულენს აბანობურ მახორობას დო შხვაშ თურ ვიზიტორეფს. პოპულარულ მუსიკათ იკოროცხჷ ლათინური მუსიკა, თაშნეშე ამერიკული პოპი დო როკი. სალსაშ სხაპუა ერუანულ დონეს რე. სერიშ კლუბეფი დო ბარეფი ანდათ რე მანაგუას, გიშაკერძაფილო, პოპულარულ აბანეფს.

თე საქვარუაშ მოხ, მანაგუას ანდაღებული ოვაჭარე ცენტრეფიშ დო მაღაზიეფიშ ფართო გიშაგორუ რე. მაჸიდეეფს შეულებჷნა დოგორანს ირფელი ავეჯიშე, ერუანული ხელუანობაშ დო ხენაკეთებუეფშე დოჭყაფილი ხილით, ორტვინობათ დო მუკაქუნალით თებული. „Pali“, „La Union“ დო „La Colonia“ აბანობური სუპერმარკეტეფი რე, ნამუეფჷთ ნოღაშ მუსხირენი რაიონს იდვალუაფჷ დო აბანობურ დო იმპორტირაფილ მეკონ-მოკონს გიმოჩანა.

კრიმინალი[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

კრიმინალური ბანდეფი[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ნოღა მანაგუას დო ართამო ნიკარაგუას ვა უღჷ სერიოზული ბანდეფიშ პრობლემეფი, თიშ კანკალე მეძობელეფწკჷმა ელაზჷმაფათ.[7][8][9] ბანდაშ მაკათურეფიშ მუდანობა დოხოლაფირო 4 500-ით რდჷ გოხუგელი ედომუშამი ქიანაშ მასშტაბით, თე მაძიტაფალო კვათიერო დაბალი რე თიშ ოორუე მეძობელეფწკჷმა ელაზჷმაფათ, ბელიზიშ მოხ.[10] 1991 წანას, მანაგუას 110 ბანდა რდჷ, 2001 წანას, ბუნეფიშ მუდანობაქ დერკჷ 96 ბანდაშახ, დო გვალო იკათუანდჷ 1 725 მაკათურს. 2005 წანაშ ბოლოს მანაგუას ბუნეფშ დო მაკათურეფიშ მუდანობაქ შანულამო დერკჷ დო ქუდოლჷ 34 ბანდაშა დო 706 მაკათურშა, თე პერიოდის ნოღას რინელი ბანდეფი ედომუშამო ქიანაშ ბანდეფიშ 38%-ის აკმადგინანდჷ, დო ბუნაშ მაკათურეფი 32%-ის.[11]

გალერეა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ნოღა მანაგუაშ პანორამა
ნოღა მანაგუაშ პანორამა

მაჸალე ნოღეფი[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ლიტერატურა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

რესურსეფი ინტერნეტის[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

სქოლიო[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

  1. [http:// www.weatherbase.com/ (ინგლ.) Weather Information for Managua]. კითხირიშ თარიღი: Nov 27 2009.
  2. Schmidt K.M. and D.B.Kramer. 2010. Road development and market access on Nicaragua's Caribbean coast: implications for household fishing and farming practices. Environmental Conservation. 36(4):289–300.
  3. Salgado, J. 2011. Carretera unirá a Bluefields con Nueva Guinea. El Nuevo Diario. 11/05/2011
  4. Managua: Attractions in Managua“, ViaNica. კითხირიშ თარიღი: 2007-08-19. 
  5. General Information: Restaurants“, Centralamerica.com. კითხირიშ თარიღი: 2007-08-19. დოარქივაფილი რე ორიგინალშე 2007-08-20-ს. 
  6. Managua“, ViaNica. კითხირიშ თარიღი: 2007-08-19. 
  7. Central America takes harder line against gangs“, The Christian Science Monitor. კითხირიშ თარიღი: 2007-09-11. 
  8. Drugs & Crime; Gang Profile: Mara Salvatrucha“ (PDF), U.S. Department of JJustice. კითხირიშ თარიღი: 2007-12-30. 
  9. Mara Salvatrucha: MS 13“ (PDF). კითხირიშ თარიღი: 2007-12-30. დოარქივაფილი რე ორიგინალშე 2008-02-16-ს. 
  10. Ribando, Clare M.. “Gangs in Central America“ (PDF), Congressional Research Service. კითხირიშ თარიღი: 2007-08-30. 
  11. The case of Managua's District V: Disinformation, prudence, or something else?“, Revista Envío, Central American University – UCA. კითხირიშ თარიღი: 2007-09-11. 
  12. Madrid city council webpage Mapa Mundi de las ciudades hermanadas. Ayuntamiento de Madrid.