ცენტრალური აზია
.svg)
ცენტრალური აზია (ყაზახ. Орталық Азия, მონღ. Төв Ази, თურქმ. Merkezi Aziýa, უზბეკ. Markaziy Osiyo, ყირგ. Борбор Азия, ტაჯ. Осиёи Марказӣ, სპარს. آسیای مرکزی, ურდუ: وسط ایشیا, ჩინ. 中亚) — ორთაშობური რეგიონი აზიას, ტერმინშე ზუსტი აპიჯალა ვა არსებენს. მუჭოთ წესი, თინა იკათუანს გეჸვენჯი დიხაუჩაშ აკანეფს:
- ჸოფილი სხუნუეფიშ რესპუბლიკეფი: ყაზახეთი (მორჩილი ევროპული ნორთიშ მოხ), უზბეკეთი, ყირგიზეთი, ტაჯიკეთი, თურქმენეთი. თე ეკონია ოთხი ქიანა შქა აზიაშ რეგიონო მიშინუაფუდჷ.
- აზიაშ დინოხმატერიკული რაიონეფი: ავღანეთი, ბჟადალი ჩინეთი დო მონღოლეთი.
ცენტრალური აზიაშ ფართობი დოხოლაფირო 6 მლნ კვ.კმ. გაბარეფი დო რძენეფი აკმოქინინჷნა ჟირ თარი იარუსის, ოშქაშე სიმაღალე 500-1500 მ (გობი, ალაშანი, ორდოსი, ჯუნგარიშ დო ტარიმიშ რზენეფი) დო 4000-4500 მ (ტიბეტიშ გაბარი), ნამუთ გიშართილი რე დო აკოხურგელი რე მაღალი ქჷნდჷრეფით — ტიან-შანი, კუნლუნი, ნანშანი, ყარაყორუმი დო შხვა. კლიმატი კონტინენტური რე, ნოლექეფი რზენს 50-200 მმ რე, გვალეფს — 500-1000 მმ წანმოწანას. რეგიონს მიარეთ რე ტიოზეფი დო გვერდოტიოზეფი, ტიბეტიშ გაბარს - რგილი ტიოზეფი.
თარი ეკონომიკური დო კულტურული ცენტრეფი[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
| ნოღა | ქიანა | მახორობა | სურათი | ინფორმაცია |
|---|---|---|---|---|
| ნურსულთანი |  ყაზახეთი
|
700,000 (2009) |
|
ყაზახეთიშ ნანანოღა დო სიდიდაშ მეჯინათ ქიანაშ მაჟირა ნოღა. თაქ 1997 წანას ალმათი-შე ოფიციალურო გეგნიღეს ნანანოღა. |
| ალმათი | ყაზახეთი
|
1,420,747 (2009) |
1929 წანაშე 1997 წანაშახ ყაზახეთიშ ნანანოღა. აღიარებული რე ყაზახეთიშ დო რეგიონიშ ფინანსურ ცენტრო. | |
| აშხაბადი |  თურქმენეთი
|
695,300 (2001) |
თურქმენეთიშ ნანანოღა დო უდიდაში ნოღა. ელაზჷმაფათ ახალი ნოღა. 1818 წანას, თე ჯოხოდვალაშ ოფუტე დარსხუ რუსეთიშ იმპერიაქ. ნოღა იდვალუაფუ ნისაწკჷმა არხოს, ნამუთ პართიაშ ნანანოღა რდჷ.[1][2] | |
| ქაბული | .svg){kind=small} ავღანეთი
|
3,000,000 (2008) |
|
ავღანეთიშ ნანანოღა დო უდიდაში ნოღა. ნოღა ქირსეშმოლინაშა 2000 - 1500 წანეფს რე დორსხუაფილი.[3] |
| პეშავარი |  პაკისტანი
|
2,955,254 (2006) |
პაკისტანიშ რეგიონიშ ხაიბერ-პახტუნხვაშ ნანანოღა, ნამუთ იდვალუაფუ ხაიბერიშ გჷნალწკჷმა, ავღანეთიშ ხურგაწკჷმა არხოს. | |
| მეშჰედი |  ირანი
|
2,427,316 (2006) |
ირანიშ სიდიდათ მაჟირა ნოღა. შიიტეფიშ ართ-ართი წიმინდე ნოღა.[4] | |
| ურუმჩი |  ჩინეთი
|
2,681,834 (2006) |
სინძიანიშ რეგიონიშ ნანანოღა დო უიგურეფიშ კულტურული ცენტრი. 2000 წანაშ წიმოხ, თინა ჸანჭიშ შარაშ შანულამი ნოღა რდჷ. | |
| მაზარი-შარიფი | ავღანეთი
|
300,600 (2008) |
|
ავღანეთიშ სიდიდათ მაანთხა ნოღა დო ბალხიშ პროვინციაშ ნანანოღა. |
| ულან-ბატორი |  მონღოლეთი
|
1,067,472 (2008) |
|
მონღოლეთიშ ნანანოღა დო უდიდაში ნოღა. ნოღაქ 1639 წანას დირსხუ მუჭოთ ბუდისტური ცენტრი. XX ოშწანურას ულანბატორქ შანულამ მანუფაქტურულ ცენტრო გჷნირთჷ. |
| სამარყანდი |  უზბეკეთი
|
596,300 (2008) |
|
უზბეკეთიშ სიდიდათ მაჟირა ნოღა დო სამარყანდიშ პროვინციაშ ნანანოღა. ნოღა ჯოხოგოლაფირი რე თიში ჸანჭიშ შარას ცენტრალური დვალუაშ გეშა დო მუჭოთ ისლამიშ ოგურაფუ ცენტრი. |
| ბიშკეკი |  ყირგიზეთი
|
1,250,000 (2007) |
|
ყირგიზეთიშ ნანანოღა დო უდიდაში ნოღა, თაშნეშე ჩუიშ პროვინციაშ ადმინისტრაციული ცენტრი. |
| ტაშკენტი | უზბეკეთი
|
2,180,000 (2008) |
|
უზბეკეთიშ ნანანოღა დო უდიდაში ნოღა. ტაშკენტიქ წჷმიქიმინჷ ჩირჩიკიშ წყარპიჯის მადვალუ ოაზისშე.[5] |
| ტუსი | ირანი
|
N/A | 
|
ხორასან რეზავიშ პროვინციაშ ანტიკური ნოღა. ანტიკური ბერძენეფი თის სუსიას (ბერძ. Σούσια) უძახჷდეს. ნოღა ალექსანდრე მაკედონარქ ქირსეშმოლინაშა 330 წანას აკოგჷ. ნოღა 1220 წანას მონღოლეფქ, ჩინგიზ-ყაენიშ დუდალათ დახე ედომუშამო მოჯალაგეს. |
| დუშანბე |  ტაჯიკეთი
|
679,400 (2008) |
|
ტაჯიკეთიშ ნანანოღა დო უდიდაში ნოღა. დუშანბე ტაჯიკურო დო სპარსულო შანანეს თუთაშხას[6] |
| ბუხარა | უზბეკეთი
|
237,900 (1999) |
|
ქიანაშ სიდიდათ მახუთა ნოღა დო ბუხარაშ პროვინციაშ ნანანოღა. ბუხარა სპარსული ცივილიზაციაშ შანულამი ცენტრი რდჷ, მუშ ორდოიან პერიოდის. |
| ნიშაპური | ირანი
|
270,972 (2006) |
|
ნოღა იდვალუაფუ ხორასან რეზავიშ პროვინციას, ირანიშ ოორუე-ბჟაეიოლ ნორთის. |
საინტერესო მუნაჩემეფი[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
- აფრიგიდეფიშ დინასტია (305—995) (ხორეზმის) შხვა დინასტიეფწკჷმა გიშაკერზაფილო, დიდხანს მართჷნდჷ ცენტრალურ აზიაშ დო ედომუშამი რეგიონიშ დინასტიეფწკჷმა ელაზჷმაფათ.
- ცენტრალური აზია ოთახიშ ჭანდიშ ოდაბადე რე.
სქოლიო[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
- ↑ Konjikala: the Silk Road precursor of Ashgabat
- ↑ Konjikala, in: MaryLee Knowlton, Turkmenistan, Marshall Cavendish, 2006, pp. 40-41, ISBN 0-7614-2014-2, ISBN 978-0-7614-2014-9 (viewable on Google Books).
- ↑ The history of Afghanistan, Ghandara.com website
- ↑ Zabeth (1999) pp. 14-15
- ↑ Pulleyblank, Edwin G. 1963. "The consonantal system of Old Chinese." Asia Major 9 (1963), p. 94.
- ↑ D. Saimaddinov, S. D. Kholmatova, and S. Karimov, Tajik-Russian Dictionary, Academy of Sciences of the Republic of Tajikistan, Rudaki Institute of Language and Literature, Scientific Center for Persian-Tajik Culture, Dushanbe, 2006.