ცენტრალური აზია
ნავიგაციაზე გადასვლა
ძიებაზე გადასვლა
.svg)
ცენტრალური აზია (ყაზახ. Орталық Азия, მონღ. Төв Ази, თურქმ. Merkezi Aziýa, უზბეკ. Markaziy Osiyo, ყირგ. Борбор Азия, ტაჯ. Осиёи Марказӣ, სპარს. آسیای مرکزی, ურდუ: وسط ایشیا, ჩინ. 中亚) — ორთაშობური რეგიონი აზიას, ტერმინშე ზუსტი აპიჯალა ვა არსებენს. მუჭოთ წესი, თინა იკათუანს გეჸვენჯი დიხაუჩაშ აკანეფს:
- ჸოფილი სხუნუეფიშ რესპუბლიკეფი: ყაზახეთი (მორჩილი ევროპული ნორთიშ მოხ), უზბეკეთი, ყირგიზეთი, ტაჯიკეთი, თურქმენეთი. თე ეკონია ოთხი ქიანა შქა აზიაშ რეგიონო მიშინუაფუდჷ.
- აზიაშ დინოხმატერიკული რაიონეფი: ავღანეთი, ბჟადალი ჩინეთი დო მონღოლეთი.
ცენტრალური აზიაშ ფართობი დოხოლაფირო 6 მლნ კვ.კმ. გაბარეფი დო რძენეფი აკმოქინინჷნა ჟირ თარი იარუსის, ოშქაშე სიმაღალე 500-1500 მ (გობი, ალაშანი, ორდოსი, ჯუნგარიშ დო ტარიმიშ რზენეფი) დო 4000-4500 მ (ტიბეტიშ გაბარი), ნამუთ გიშართილი რე დო აკოხურგელი რე მაღალი ქჷნდჷრეფით — ტიან-შანი, კუნლუნი, ნანშანი, ყარაყორუმი დო შხვა. კლიმატი კონტინენტური რე, ნოლექეფი რზენს 50-200 მმ რე, გვალეფს — 500-1000 მმ წანმოწანას. რეგიონს მიარეთ რე ტიოზეფი დო გვერდოტიოზეფი, ტიბეტიშ გაბარს - რგილი ტიოზეფი.
თარი ეკონომიკური დო კულტურული ცენტრეფი[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
| ნოღა | ქიანა | მახორობა | სურათი | ინფორმაცია |
|---|---|---|---|---|
| ნურსულთანი |  ყაზახეთი
|
700,000 (2009) |
|
ყაზახეთიშ ნანანოღა დო სიდიდაშ მეჯინათ ქიანაშ მაჟირა ნოღა. თაქ 1997 წანას ალმათი-შე ოფიციალურო გეგნიღეს ნანანოღა. |
| ალმათი | ყაზახეთი
|
1,420,747 (2009) |
1929 წანაშე 1997 წანაშახ ყაზახეთიშ ნანანოღა. აღიარებული რე ყაზახეთიშ დო რეგიონიშ ფინანსურ ცენტრო. | |
| აშხაბადი |  თურქმენეთი
|
695,300 (2001) |
თურქმენეთიშ ნანანოღა დო უდიდაში ნოღა. ელაზჷმაფათ ახალი ნოღა. 1818 წანას, თე ჯოხოდვალაშ ოფუტე დარსხუ რუსეთიშ იმპერიაქ. ნოღა იდვალუაფუ ნისაწკჷმა არხოს, ნამუთ პართიაშ ნანანოღა რდჷ.[1][2] | |
| ქაბული | .svg){kind=small} ავღანეთი
|
3,000,000 (2008) |
|
ავღანეთიშ ნანანოღა დო უდიდაში ნოღა. ნოღა ქირსეშმოლინაშა 2000 - 1500 წანეფს რე დორსხუაფილი.[3] |
| პეშავარი |  პაკისტანი
|
2,955,254 (2006) |
პაკისტანიშ რეგიონიშ ხაიბერ-პახტუნხვაშ ნანანოღა, ნამუთ იდვალუაფუ ხაიბერიშ გჷნალწკჷმა, ავღანეთიშ ხურგაწკჷმა არხოს. | |
| მეშჰედი |  ირანი
|
2,427,316 (2006) |
ირანიშ სიდიდათ მაჟირა ნოღა. შიიტეფიშ ართ-ართი წიმინდე ნოღა.[4] | |
| ურუმჩი |  ჩინეთი
|
2,681,834 (2006) |
სინძიანიშ რეგიონიშ ნანანოღა დო უიგურეფიშ კულტურული ცენტრი. 2000 წანაშ წიმოხ, თინა ჸანჭიშ შარაშ შანულამი ნოღა რდჷ. | |
| მაზარი-შარიფი | ავღანეთი
|
300,600 (2008) |
|
ავღანეთიშ სიდიდათ მაანთხა ნოღა დო ბალხიშ პროვინციაშ ნანანოღა. |
| ულან-ბატორი |  მონღოლეთი
|
1,067,472 (2008) |
|
მონღოლეთიშ ნანანოღა დო უდიდაში ნოღა. ნოღაქ 1639 წანას დირსხუ მუჭოთ ბუდისტური ცენტრი. XX ოშწანურას ულანბატორქ შანულამ მანუფაქტურულ ცენტრო გჷნირთჷ. |
| სამარყანდი |  უზბეკეთი
|
596,300 (2008) |
|
უზბეკეთიშ სიდიდათ მაჟირა ნოღა დო სამარყანდიშ პროვინციაშ ნანანოღა. ნოღა ჯოხოგოლაფირი რე თიში ჸანჭიშ შარას ცენტრალური დვალუაშ გეშა დო მუჭოთ ისლამიშ ოგურაფუ ცენტრი. |
| ბიშკეკი |  ყირგიზეთი
|
1,250,000 (2007) |
|
ყირგიზეთიშ ნანანოღა დო უდიდაში ნოღა, თაშნეშე ჩუიშ პროვინციაშ ადმინისტრაციული ცენტრი. |
| ტაშკენტი | უზბეკეთი
|
2,180,000 (2008) |
|
უზბეკეთიშ ნანანოღა დო უდიდაში ნოღა. ტაშკენტიქ წჷმიქიმინჷ ჩირჩიკიშ წყარპიჯის მადვალუ ოაზისშე.[5] |
| ტუსი | ირანი
|
N/A | 
|
ხორასან რეზავიშ პროვინციაშ ანტიკური ნოღა. ანტიკური ბერძენეფი თის სუსიას (ბერძ. Σούσια) უძახჷდეს. ნოღა ალექსანდრე მაკედონარქ ქირსეშმოლინაშა 330 წანას აკოგჷ. ნოღა 1220 წანას მონღოლეფქ, ჩინგიზ-ყაენიშ დუდალათ დახე ედომუშამო მოჯალაგეს. |
| დუშანბე |  ტაჯიკეთი
|
679,400 (2008) |
|
ტაჯიკეთიშ ნანანოღა დო უდიდაში ნოღა. დუშანბე ტაჯიკურო დო სპარსულო შანანეს თუთაშხას[6] |
| ბუხარა | უზბეკეთი
|
237,900 (1999) |
|
ქიანაშ სიდიდათ მახუთა ნოღა დო ბუხარაშ პროვინციაშ ნანანოღა. ბუხარა სპარსული ცივილიზაციაშ შანულამი ცენტრი რდჷ, მუშ ორდოიან პერიოდის. |
| ნიშაპური | ირანი
|
270,972 (2006) |
|
ნოღა იდვალუაფუ ხორასან რეზავიშ პროვინციას, ირანიშ ოორუე-ბჟაეიოლ ნორთის. |
საინტერესო მუნაჩემეფი[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
- აფრიგიდეფიშ დინასტია (305—995) (ხორეზმის) შხვა დინასტიეფწკჷმა გიშაკერზაფილო, დიდხანს მართჷნდჷ ცენტრალურ აზიაშ დო ედომუშამი რეგიონიშ დინასტიეფწკჷმა ელაზჷმაფათ.
- ცენტრალური აზია ოთახიშ ჭანდიშ ოდაბადე რე.
სქოლიო[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
- ↑ Konjikala: the Silk Road precursor of Ashgabat
- ↑ Konjikala, in: MaryLee Knowlton, Turkmenistan, Marshall Cavendish, 2006, pp. 40-41, ISBN 0-7614-2014-2, ISBN 978-0-7614-2014-9 (viewable on Google Books).
- ↑ The history of Afghanistan, Ghandara.com website
- ↑ Zabeth (1999) pp. 14-15
- ↑ Pulleyblank, Edwin G. 1963. "The consonantal system of Old Chinese." Asia Major 9 (1963), p. 94.
- ↑ D. Saimaddinov, S. D. Kholmatova, and S. Karimov, Tajik-Russian Dictionary, Academy of Sciences of the Republic of Tajikistan, Rudaki Institute of Language and Literature, Scientific Center for Persian-Tajik Culture, Dushanbe, 2006.