ყირგიზეთი

ყირგიზეთიშ რესპუბლიკა Кыргыз Республикасы Кыргызская Республика ყირგიზეთი
ჰიმნი: ყირგიზეთიშ რესპუბლიკაშ ერუანული ჰიმნი (ყირგ. - კირგიზ რესპუბლიკასნ მამლექეტიკ გიმნი) National_Anthem_of_Kyrgyzstan.ogg
ნანანოღა		ბიშკეკი 42.866667,74.642°52′ ოორ. გ. 74°36′ ელ. გ.
უდიდაში ნოღა		ბიშკეკი, ოში, ჯალალ-აბადი, კარაკოლი
ოფიციალური ნინა(ეფი)		ყირგიზული, რუსული
რელიგია		ისლამი
თარობა		რესპუბლიკა
-	პრეზიდენტი	სადირ ჟაპაროვი (ს/მ)
-	პრ.-მინისტრი	სადირ ჟაპაროვი
ფართობი
-	გვალო	199,900 კმ2 (86-ა)
-	წყარი (%)	3.6
მახორობა
-	2005 ფასებათ	5,264,000 (111-ა)
-	census	4,896,100
-	მეჭედალა	6 ად ად/კმ2 (176-ა)
ედპ (ჸუპ)		2005 ფასებათ
-	გვალო	$10.764 მილიარდი (134-ა)
-	ართ მახორუშე	$2,150 (140-ა)
აგი (2007)		0.696 (ოშქაშე) (116-ა)
ვალუტა		ყირგიზული სომი (KGS)
ბორჯიშ ორტყაფუ		(UTC +6სთ.)
ქიანაშ კოდი		KGZ
Internet TLD		.kg
ოტელეფონე კოდი		+996

ყირგიზეთი (ოფიციალურო ყირგიზეთიშ რესპუბლიკა, (ყირგ. - Кыргызстан, (qyrgyz'stan))) — ევრაზიაშ ცენტრის მადვალუ სახენწჷფო, ედომუშამო ორხველჷ აზიას. იდვალუაფუ ტიან-შანიშ ბჟადალი დო ცენტრალური ნორთეფიშ დო პამირიშ ოორუე ნორთეფს შქას. სახენწჷფოშ პრეზიდენტი — სადირ ჟაპაროვი (ს/მ).

ჯოხოდვალა

• ოფიციალური: ყირგიზეთიშ რესპუბლიკა.
• ერუანული: Кыргызстан; Kyrgyz Respublikasy.

გეოგრაფია

ყირგიზეთიშ რესპუბლიკა

ქიანა ცენტრალურ აზიას. მახურგე ქიანეფიე - ჩინეთი, ტაჯიკეთი, უზბეკეთი დო ყაზახეთი. ფართობი - 198.500 კვ.კმ. ორთა - ქიანაშ ტერიტორიაშ 90% ზუღაშ დონეშე 1500 მეტრაშ სიმაღალას იდვალუაფუ. უდიდაში ტობა - ისიკ-ყული. ქიანაშ უდიდაში კონკა რე გომორძგუაშ პიკი - 7439 მ.

სახენწჷფო

• სახენწჷფო სისტემა - რესპუბლიკა.
• სახენწჷფოშ მადუდე - პრეზიდენტი. 2005 წანაშე ყურმანბეკ ბაკიევი.
• კანონდუმადვალუ ორგანო - ჟირპალატიამი პარლამენტი (ჟოგორკუ კენეში - 70 მაკათური, კანონდუმადვალუ ასამბლეა - 35 მაკათური).

ტერიტორიული მონწყუალა

ყირგიზეთი ადმინისტრაციულო ირთუ 7 აკანო (oblasty) დო 2 ნოღათ (shaar), თენეფიე:

1. ნოღა ბიშკეკი
2. ნოღა ოში
3. ბატკენიშ აკანი
4. ოშიშ აკანი
5. ჩუიშ აკანი (ცენტრი - ბიშკეკი)
6. ჯალალაბადიშ აკანი
7. ნარინიშ აკანი
8. ტალასიშ აკანი
9. ისიკ-ყულიშ აკანი (ცენტრი - კარაკოლი)

ადმინისტრაციული დორთუალა

თარი სტატია : ყირგიზეთიშ ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული დორთუალა.

ადმინისტრაციულ-ტერიტორიულ ართულეფო იკოროცხუ ნოღეფი, რაიონეფი, თაშჷნეშე айылные аймаки (აილნიე აიმაკი) (ტერიტორიული გუმნაქიმჷნა, ნამუთ აკმოდირთუ ართი ვარდა მუსხირენ ოფუტეშე). ყირგიზეთიშ აკოდგინალუაშა მიშმურს:

• 498 მუნიციპალური გუმნაქიმჷნა, თაურჷშე:
  • 2 ონოღე აკანი,
  • 7 ობლასტი,
  • 40 მუნიციპალური რაიონი,
  • 28 ონოღე,
  • 423 ოფუტე აკანი (айыл өкмөтү).

№	შილა	აკანი	ადმინისტრაციული ცენტრი	ფართობი, კმ2	მახორობა, ადმ.
1		ჩუიშ აკანი	ნ. ბიშკეკი	20 200	814 900
2		ისიკ-ყულიშ აკანი	ნ. კარაკოლი	43 100	444 500
3		ტალასიშ აკანი	ნ. ტალასი	11 400	231 800
4		ნარინიშ აკანი	ნ. ნარინი	45 200	262 100
5		ჯალალ-აბადიშ აკანი	ნ. ჯალალ-აბადი	33 700	1 036 700
6		ოშიშ აკანი	ნ. ოში	29 200	1 130 900
7		ბატკენიშ აკანი	ნ. ბატკენი	16 995	441 100

დემოგრაფია

• მახორობა - 4.892 ვითოში (2003), თინეფს შქას 52% ყირგიზი, 18% რუსი, 13% უზბეკი, 2,5% უკრაინალი, 2,4% გერმანალი.
• სახენწჷფო ნინეფი - ყირგიზული დო რუსული.
• რელიგია - ისლამი.
• ნანანოღა - ბიშკეკი (825 ვითოში). დიდი ნოღეფი - ოში (226), ჯალალ-აბადი (76).

ეკონომიკა

მიუკუჯინალო დონორეფიშ, მაართა რანწკის ოერეფშქაშე სავალუტო ფონდიშ, დიდი მოხვარაში, ზოხორინალაშ უკული ყირგიზეთი ეკონომიკურ სიძნელეეფს გინმიცადენს. თარი ორთაშური რესურსეფი - ჰიდროენერგია, ორქო დო დიხაშ იშვიათი ლითონეფბიშ შანულამი ოზირეეფი, ქუანოშქერიშ, ნავთობიშ დო ორთაშური აირიშ ექსპლუატაცია კინე მუშ მოხვარებაშო; ვარჩხილიშწყარი, ბისმუტი, ტყვია, თუთია. საექსპორტო პროდუქცია - ოჭკომალი პროდუქტეფი, მანქანაეკოგაფაშ პროდუქცია, შალი, ლითონეფი. ერუანული ვალუტა - სომი (KGS);

უახალაში ისტორია

იანაშ ტერიტორია 1855 წანაშე რუსეთიშ იმპერიაშ აკოდგინალუას რდჷ. 1924 წანაშ აკიქიმინჷ ყარა-ყირგიზეთიშ ავტონომიური აკანქ, 1926 წანას - ყირგიზეთიშ ასსრ. 1936 წანას - აკიქიმინჷ ყირგიზეთიშ სსრ. ზოხორინალ გიმაცხადჷ 1991 წანას. 2005 წანაშ მელახის, საპარლამენტო გიშაგორუეფიშ უკული გოვითარაფილ დრამატულ მოლინეფქ გათუ ასკარ აკაევიშ 15 წანამი მართუობა.

სახენწჷფო დღახუეფი

თარი სტატია : ყირგიზეთიშ დღახუეფი.

წყუ:

თარიღი	ჯოხოდვალა მარგალურო	ჯოხოდვალა ყირგიზულო	ხვილაფეფი
1 ღურთუთა	ახალი წანა	Жаңы жыл	~
7 ღურთუთა	ქირსე	Иса пайгамбардын туулган күнү	რუსეთიშ მართლმადიდებლური ოხვამეშ კალენდარიშ მეჯინათ
23 ფურთუთა	ნანადიხაშ მათხილეშ დღა	Ата-Журтту коргоочунун күнү	~
8 მელახი	ოსურეფიშ ოერეფშქაშე დღა	Эл аралык аялдар күнү	~
21 მელახი	ნოორუზი	Нооруз	აფუნიშ ბუნიობაშ დღა
1 მესი	მაართამაისობა	1-май күнү	~
5 მესი	კონსტიტუციაშ დღა	Конституция күнү	~
9 მესი	გომორძგუაშ დღა	Жеңиш күнү	~
31 მარაშინათუთა	ზოხორინალაშ დღა	Эгемендүүлүк күнү	~
7 ნოემბერი	დიდი ოქტომბერიშ სოციალისტური რევოლუციაშ დღა	Улуу Октябрь Социалисттик революциясынын күнү

კულტურა

• არქიტექტურა: მანასიშ მავზოლეუმი (XIV ო,), ჯიხა «ბურანა» (XI ო.), მავზოლეუმი უზგენეს (XII ო.), შაჰ-ფაზილიშ მავზოლეუმი (XII ო).
• ტურიზმი: ყირგიზეთიშ უთარაში ღირსოშინე რე ისიკ-ყულიშ ტობა, ნამუშ ელმოლს ტურისტული ბაზეფი დო მასვანჯაფალი ჸუდეეფიე დვალირი.

რესურსეფი ინტერნეტის

• ყირგიზეთიშ რესპუბლიკაშ თარობაშ ოფიციალური ვებ-ხასჷლა
• ყირგიზეთიშ რესპუბლიკაშ დუდთხილუაშ სამინისტროშ ოფიციალური ხასჷლა
• ყირგიზეთიშ საინფორმაციო პორტალი
• ყირგიზეთი. ომენცარე პერიოდიკა