მონღოლეთი

მონღოლეთი
მონღოლეთი ; Монгол Улс ; Mongol Uls; მონღოლეთი
	ჰიმნი: Монгол Улсын төрийн дуулал; ;
	მონღოლეთიშ ორენი
ნანანოღა	ულან-ბატორი; 47°55′ ოორ. გ. 106°53′ ელ. გ. /
უკაბეტაში ნოღა	ულან-ბატორი, ერდენეტი, დარჰანი
ოფიციალური ნინა(ეფი)	მონღოლური
რელიგია	51.7% ბუდიზმი ; 40.6% ვა რელიგიური ; 3.2% ისლამი ; 2.5% შამანიზმი ; 1.3% ქირსიანობა ; 0.7% შხვა ;
თარობა	უნიტარული გვერდო საპრეზიდენტო რესპუბლიკა
ფართობი
მახორობა
ედპ (ჸუპ)	2023 ფასებათ
აგი (2022)	0.741 (მაღალი) (96-ა)
ვალუტა	ტუგრიკი (MNT)
ბორჯიშ ორტყაფუ	UTC+8:00 (UTC+7:001)
ქიანაშ კოდი	MN
Internet TLD	.mn
ოტელეფონე კოდი	+976
	1კანკალე რეგიონს რე UTC+7:00 ბორჯიშ ზონა

მონღოლეთი^{[კომ. 1]} ზუღაშა გიშალიშ უღვენი სახენწჷფო ბჟაეიოლ აზიას, ნამუსჷთ ოორუეშე უხურგანს რუსეთი, ობჟათშე, ბჟაეიოლშე დო ბჟადალშე — ჩინეთიშ ოკათე რესპუბლიკა. ქიანაშ ფართობი რე 1,564,116 კმ² 3.5 მილიონიანი მახორობათ, ნამუშით მოსოფელს არძაშე თხიტხას დოხორელი სუვერენული სახენწჷფო რე. მონღოლეთი მოსოფელს არძაშე უკაბეტაში ზუღაშ კარშა გიშალიშ უღვენი სახენწჷფოეფი რე, ნამუთ ვამძღჷ ინოხვილერი ზუღას, ტერიტოირიაშ უმენტაშობა უკებჷ დოლოამი სტეპეფს, ოორუეშე დო ბჟადალშე გვალეფს, ობჟათეშე — გობიშ ტიოზის. ულან-ბატორი — ქიანაშ ნანანოღა დო უკაბეტაში ნოღა, სოდე ქიანაშ მახორობაშ დოხოლაფირო გვერდი ოხორანს.

თეხანური მონღოლეთიშ ტერიტორიას გამაგენდეს შხვადოშხვა გეგია სახენწჷფო, თინეფს შქას ხუნუ, სიანბეი, ჟუჟანიშ სახაკანო, თურქეფიშ სახაკანო, მაჟირა ბჟაეიოლი თურქეფიშ სახაკანო, უიღურეფიშ სახაკანო დო შხვ. 1206 წანას, ჩინგიზ-ყაენქ ქუდარსხჷ მონღოლეთიშ იმპერია, ნამუქჷთ ისტორიას გჷნირთუ უკაბეტაში მოხურგე ოსქირონე იმპერიათ. ჩინგიზ-ყაენიშ მოთა ყუბილაი-ყაენქ ქჷდიჸუნუ დინოხოლენი ჩინეთი დო ქუდარსხჷ იუანიშ დინასტია. იუანიშ აკოცჷმაშ უკული, მონღოლეფქ დირთეს მონღოლეთშა დო მაახალეს დინოხოლენი მოზოგ-მოზოგური კონფლიქტეფი, დაიან-ყაენიშ დო ტუმენ ზასაგტ ყაენიშ ბორჯიშ მოხ.

XVI ოშწანურას, მონღოლეთის ტიბეტური ბუდიზმიქ მადჷ, ნამუშ უკული გეგნოდჷ მანჯურეფიშით დჷნარსხუებუ ცინიშ დინასტიას, ნამუქთ XVII ოშწანურას ქიანა მუშ აკოდგინალუაშა გენშეჸონუ.XX ოშწანურაშ დაჭყაფუშო, ქიანაშ ძინათებული ქომოლი მახორობაშ მეხოლაფირო ნასუმოსი ბუდისტი ბერი რდჷ.^[5]^[6] 1911 წანას, ცინიშ დინასტიაშ აკოცჷმაშ უკული, მონღოლეთიშ ზოხორინალა გჷმაცხადუ დო 1921 წანას ფაქტიური ზოხორინალა მიპალჷ ჩინეთიშ რესპუბლიკაშე. თე მოლინაშე ჭიჭე ხანიშ უკული, ქიანაქ სხუნუეფიშ რსხუშ სატელიტი სახენწჷფოთ გჷნირთუ. 1924 წანას გიჭყჷ მონღოლეთიშ ოკათე რესპუბლიკაქ მუჭოთ სოციალისტური სახენწჷფო.^[7] 1989 წანაშ ანტიკომუნისტური რევოლუციაშ უკული, 1990-იანი წანეფიშ დაჭყაფუს მონღოლეთის მოხვადჷ თინჩალი დემოკრატიული რევოლუციაქ. თეს მაჸუნუ ანდაპარტიული სისტემაქ, 1992 წანაშ ახალი კონსტიტუციაქ დო რთულას, მარა იშენით გინულაქ საბაზარო ეკონომიკაშა.

მახორობაშ დოხოლაფირო 30% მეჸუნს გეგია ვარ-და გვერდო გეგია რინაშ წესის; მეცხენობა ჯვეშობურო სქიდჷ კულტურაშ უგურთუ ნორთო. ბუდიზმი უმენტაშობაშ (51,7%) რელიგია რე, ვარელიგიური მახორობა (40,6%) მაჟირა უკაბეტაშ ბუნა რე. ისლამი სიკაბეტათ მასუმა რელიგური გემაჸვენჯობა რე (3,2%), სოდე უმენტაშო აკოდვალირი რე ეთნიკურო ყაზახეფით. ქიანაშ მენმოღალეეფიშ უმენტაშობა რე ეთნიკურო მონღოლი, მახორობაშ დოხოლაფირო 5% აკმადგინანა ყაზახეფი, ტუვალეფი დო შხვა ეთნიკური უჭიჭაშობეფი, ნამუეფჷთ გიშაკერზაფილო ოხორანა ქიანაშ ბჟადალი რეგიონეფს. მონღოლეთი გეჸვენჯი ერეფოშქაშე ორგანიზაციეფიშ მაკათური რე: გოერო, აზიაშ წოროხანდაშ დიალოგი, G77, აზიაშ ინფრასტრუქტურული საინვესტიციო ბანკი, უგინობირაფუობაშ ყარაფი დო NATO-შ გლობალური პარტნიორალა. 1997 წანას, ქიანქ ქაკათჷ მოსოფელიშ სავაჭრე ორგანიზაციას დო ოცადჷ მუში კათაფაშ გოძინას რეგიონალურ ეკონომიკური დო სავაჭრე ბუნეფს.^[2]

თაშნეშე ქოძირით

რესურსეფი ინტერნეტის

სათარობო ტურისტული საიტი (ინგ.) Archived 2008-10-25 ვებ-ხასჷლას Portuguese Web ArchiveCategory:Webarchive template other archives
ტურისტული საიტი მონღოლეთშე (რუს.)
მონღოლეთი www.worlds.ru-ს (რუს.) Archived 2015-06-18 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
სათარობო საიტი (ინგ.) (მონღ.) Archived 2008-11-01 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
გობიშ ტიოზი (ინგ.) Archived 2009-02-05 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
გობიშ ტიოზი დო მოგვალრზენარეფი გობიშ ტიოზის (ინგ.) Archived 2009-03-07 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
ულან-ბატორი (ინგ.) Archived 2015-05-10 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
მონღოლეთიშ აკოანჯარაფილი ნძალეფი (ინგ.)
ჩინგის ხანი დო მონღოლეფი (ინგ.)
ჩინგის ხანი (ინგ.)
ღურა, ბადება დო შხვა (ინგ.)
დემოგრაფია (ინგ.);(რუს.);(ფრანგ.);(იტალ.)დო შხვ. Archived 2016-03-05 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
ბაღანეფიშ ღურა (ინგ.)
მონღოლეთიშ მახორობა (ინგ.)
მოგვალრზენობა (ინგ.)
მოგვალრზენობა 1 (ინგ.) Archived 2015-06-17 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
მონღოლეთიშ სტეპი (ინგ.) Archived 2009-02-01 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
შარალუა მონღოლეთის (ინგ.)
ულან-ბატორი (რუს.) Archived 2014-08-02 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
მონღოლეთიშ მახორობაშ მუდანობაშ რკება. РИА "Новости"-ის ჟურნალისტიშ სტატია (რუს.)
მონღოლეთიშ მახორობა (რუს.) Archived 2009-04-13 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
მონღოლეთიშ რუკა შხვადოშხვა მეღანკუეფით (რუს.)
მონღოლეთიშ რუკა Google-ის დო შხვადოშხვა მუნაჩემეფი (რუს.)
მონღოლეთიშ გეოგრაფია (რუს.)
მონღოლეთიშ ისტორია (რუს.)

კომენტარეფი

↑ მონღ. Монгол Улс; მონღოლური ჭარალუა: ᠮᠤᠩᠭᠤᠯ ᠤᠯᠤᠰ, mn, moŋɣol ulus; აიწ. „მონღოლური ერი“ ვარ-და „მონღოლეთიშ სახენწჷფო“
ⁱ/mɒŋˈɡoʊliə/ mong-GOH-lee-ə

სქოლიო

↑ Odonkhuu, Munkhsaikhan (12 February 2016). Mongolia: A Vain Constitutional Attempt to Consolidate Parliamentary Democracy. International IDEA. ციტატა: „Mongolia is sometimes described as a semi-presidential system because, while the prime minister and cabinet are collectively responsible to the SGKh, the president is popularly elected, and his/her powers are much broader than the conventional powers of heads of state in parliamentary systems.“ კითხირიშ თარიღი: 21 February 2016.
↑ ^2.0 ^2.1 Mongolia. CIA. კითხირიშ თარიღი: August 9, 2015.
↑ MONGOLIAN STATISTICAL INFORMATION SERVICE.
↑ ^4.0 ^4.1 World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Mongolia). International Monetary Fund (10 October 2023). კითხირიშ თარიღი: 16 October 2023.
↑ Michael Jerryson, Mongolian Buddhism: The Rise and Fall of the Sangha, (Chiang Mai: Silkworm Books, 2007), 89.
↑ Mongolia – Religion. კითხირიშ თარიღი: January 24, 2015.
↑ Sik, Ko Swan (1990). Nationality and International Law in Asian Perspective. Martinus Nijhoff Publishers, ხს. 39. ISBN 9780792308768.

ათე სტატია მერკე რე.
თქვა შეგილებუნა ქიმეხვარათ ვიკიპედიას დო გაგშათინათ დო გახვეიანათინ.

[5] მონღ. Монгол Улс; მონღოლური ჭარალუა: ᠮᠤᠩᠭᠤᠯ ᠤᠯᠤᠰ, mn, moŋɣol ulus; აიწ. „მონღოლური ერი“ ვარ-და „მონღოლეთიშ სახენწჷფო“
ⁱ/mɒŋˈɡoʊliə/ mong-GOH-lee-ə

[IDEA-1] Odonkhuu, Munkhsaikhan (12 February 2016). Mongolia: A Vain Constitutional Attempt to Consolidate Parliamentary Democracy. International IDEA. ციტატა: „Mongolia is sometimes described as a semi-presidential system because, while the prime minister and cabinet are collectively responsible to the SGKh, the president is popularly elected, and his/her powers are much broader than the conventional powers of heads of state in parliamentary systems.“ კითხირიშ თარიღი: 21 February 2016.

[cia-2] 2.0 ^2.1 Mongolia. CIA. კითხირიშ თარიღი: August 9, 2015.

[3] MONGOLIAN STATISTICAL INFORMATION SERVICE.

[IMFWEO.MN-4] 4.0 ^4.1 World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Mongolia). International Monetary Fund (10 October 2023). კითხირიშ თარიღი: 16 October 2023.

[6] Michael Jerryson, Mongolian Buddhism: The Rise and Fall of the Sangha, (Chiang Mai: Silkworm Books, 2007), 89.

[7] Mongolia – Religion. კითხირიშ თარიღი: January 24, 2015.

[Sik-8] Sik, Ko Swan (1990). Nationality and International Law in Asian Perspective. Martinus Nijhoff Publishers, ხს. 39. ISBN 9780792308768.

[1]

[2]

[3]

[4]

[კომ. 1]

[5]

[6]

[7]