გვინეა

ვიკიპედიაშე
გვინეაშ რესპუბლიკა
ფრან. République de Guinée
გვინეა
გვინეაშ
დევიზი: Travail, Justice, Solidarité
(ხანდა, სამართალიანობა, სოლიდარობა}
ჰიმნი: Liberté
(დუდიშულა)
გვინეაშ ორენი
ნანანოღაკონაკრი

9°31′ ოორ. გ. 13°42′ ბჟად. გ. / 

უკაბეტაში ნოღა კონაკრი, ნზერეკორე, კინდია
ოფიციალური ნინა(ეფი) ფრანგული
პულაარ კისი
კპელე
მანინკა
სუსუ
ტომა
თარობა რესპუბლიკა
 -  პრეზიდენტი ალფა კონდე
 -  პრემიერ-მინისტრი მოჰამედ საიდ ფოფანა
ფართობი
 -  გვალო 245 857 კმ2 (78-ო)
მახორობა
 -  2013 ფასებათ 11 176 026[1] (75-ა)
 -  მეჭედალა 39,4 ად/კმ2 
ედპ (ჸუპ) 2008 ფასებათ
 -  გვალო 10 422 მლნ[2] 
 -  ართ მახორუშე 1 014 
აგი (2013) 0,355 (დაბალი) (178-ო)
ვალუტა გვინეური ფრანკი (GNF)
ბორჯიშ ორტყაფუ +0
ქიანაშ კოდი GNF
Internet TLD .gn
ოტელეფონე კოდი +224

გვინეაშ რესპუბლიკა (ფრანგ. République de Guinée) — სახენწჷფო ბჟადალ აფრიკას. ქიანას ოორუეშე უხურგანს სენეგალი, ოორუეშე დო ოორუე-ბჟაეიოლშე — მალი, ბჟაეიოლშე — კოტ-დ’ივუარი, ობჟათეშე — ლიბერია, ობჟათე-ბჟადალშე — სიერა-ლეონე, ოორუე-ბჟადალშე — გვინეა-ბისაუ. ბჟდალშე ომძღჷ ატლანტიშ ოკიანე. ქიანაშ ნანანოღა - კონაკრი.

გეოგრაფია[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ქიანაშ ტერიტორიაშ გვერდშე უმოსი უკებჷ ოშქაშე სიმაღალეშ გვალეფს დო პლატოეფს. ქიანაშ უმაღალაში კონკა - გვალა ნიმბა — 1752 მ.

ორთა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

გვინეაშ ტერიტორია დახე ედომუშამო სუბეკვატორულ ორტყაფუს იდვალუაფუ. ატლანტიშ ოკიანეშ ინწრო წყარპიჯი ღოზი რზენს უკებჷ. ქიანაშ დინოხოლე ტომბას ეპონილიე წყარმალუეფიშ ლეხერეფით გოჭკირილი ფუტა-ჯალონიშ პლატო (გვალა ტამგე 1537 მ) დო ოორუე გვინეაშ ზუგი (გვალა ნიმბა 1752 მ). ოორუე-ბჟადალშე ვაკე რე (300-400 მ). სასარგებლე დინოხურიშეფშე მიკიგორუაფუ რკინაშ მადანი, ალმასი, ბოქსიტეფი დო ორქო.

მახორობა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ქიანაშ მახორობაშ მუდანობა — 10,6მლნ (2014 წანაშ ეჭარუაშ მეჯინათ).

ონოღე ძინა — 2,6% (ფერტილურობა — 5,2 დუნაბადი ართ ოსურშა, ჩჷქიჩჷქუეფიშ ღურაფა — 63 - 1000 დუნაბადშე).

თელარაშ ოშქაშე მუდანობა — 56 წანა ქომოლკოჩეფი, 59 - ოსურკათა.

იმუნოდეფიციდური ვირუსით დალახება (აივ) — 1,6% (2007).

ეთნიკური აკოდგინალუა: ფულბე 40%, მანდინკა 30%, სუსუ 20%, შხვეფი 10%.

თარი რელიგია — სუნიტური გეჸვენჯობაშ ისლამი, მახორობაშ 85%. მახორობაშ დოხოლაფირო 8% — ქირსიანეფი რენა. თინეფშე უმენტაში — კათოლიკეფი. აბორიგენული რწუმეფი — 7%.

ჭარუა-კითხირიშ რჩქინა — ქომოლკოჩეფიშ 42%, ოსურკათაშ 18 % (2003 წანაშ ფასებათ).

ნოღაშ მახორობა — 34% (2008 წანას)

ისტორია[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

გვინეაშ ტერიტორიას მახორუ კათეფიშ ორდოიანი ისტორია დაღარას რე დოგურაფილი. XV ოშწანურაშ ოშქაშე წანეფს გვინეაშ ტერიტორიას ქჷდიხორეს მაართა ევროპალეფქ (პორტუგალიარი მეზუღეეფი), ნამუთ XIX ოშწანურაშახ ოწიუდეს ჭკორეფით ვაჭარუას.

XIX ოშწანურაშ მაჟირა გვერდიშე, ევროპულ სახენწჷფოეფქ ქიდიჭყეს გვინეაშ ეჭოფუა. კოლონიურ იმპერიეფს შქას აწმარენჯობაქ საფრანგეთიშ გომორძგუალათ გეთუ. 1895 წანაშე, გვინეას საფრანგეთიშ ოღვენჯეფი საფრანგეთიშ კოლონია სენეგალიშ აკოდგინალუაშა მიშმეშჷ, უკული თინეფქ ზოხო კოლონიეფო გირთეს. 1904-1958 წანეფს, საფრანგეთიშ გვინეა საფრანგეთიშ ბჟადალ აფრიკაშ „ტერიტორიათ“ იკოროცხუდჷ.

1958 წანაშ 2 გჷმათუთაშე, ტერიტორიაშ ანსამბლეაქ 1958 წანაშ 28 ეკენიაშ რეფერენდუმიშ ომანგეთ ზოხორინელი გვინეაშ რესპუბლიკაშ აკოქიმინუა გეგმაცხადჷ. თიმ წანაშ ქირსეთუთას, გვინეა გოეროშა მიღეს. ქიანაშ პრეზიდენტო დო თარობაშ მადუდეთ გჷნირთჷ სეკუ ტურექ.

გვინეაშ თარობაქ ასრულჷ შანულამი ადმინისტრაციული რეფორმეფი. 1958 წანას გაუქვუ ბელადეფიშ ინსტიტუტი, გემიშეღეს აბანური ხეშუულებაშ გიშაგორუეფი; გეგმიცხადჷ ოსურკათაშ წორონებობა. 1959 წანას დიჭყეს გესვანჯაშ ანაზღაურაფა, პენსიეგი კანკალე კატეგორიაშ მახანდეეფშო. 1959 წანაშ 1 გერგობათუთას, თარობაქ გაუქვუ დიხეფიშ ჸიდირი-გიმოჩამა, იჯარა დო შხვა თარობაშ ორგანოეფიშ სანქციეფიშ უმუშო.

1970 წანაშ გერგობათუთას, პორტუგალიარეფქ გვინეაშ თარობაშ გითორაგვაფაშ ღანკით, ქიანაშ ტერიტორიაშა დაქირაფილი რაზმეფი გეგნიჸონეს, მარა თინეფი გვინეაშ აკოანჯარაფილ ნძალეფქ მოჯალაგეს. 1971 წანას მიშჷ პორტუგალიაშ აგრესიაშ შედეგეფიშ ლიკვიდაცია.

ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული დორთუალა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

გვინეა გორთილი რე 7 პროვინციათ დო 33 საპრეფექტოთ, ქიანაშ ნანანოღა კონაკრი ომანგ პროვინციაშ დონეშ ადმინისტრაციულ-ტერიტორიულ დორთუალას.

გვინეაშ რეგიონეფი.
რეგიონი რეგიონი(ფრ.) ადმინისტრაციული ცენტრი ფართობი,
კმ²
მახორობა,
ადმ. (2009)
მეჭედალა,
ადმ./კმ²
1 ბოკე Boké ბოკე 31 186 1 036 700 33,24
2 კონაკრი Conakry კონაკრი 450 1 548 500 3441,11
3 ფარანა Faranah ფარანა 35 581 777 700 21,86
4 კანკანი Kankan კანკანი 72 156 1 467 000 20,33
5 კინდია Kindia კინდია 28 873 1 432 900 49,63
6 ლაბე Labé ლაბე 22 869 919 700 40,22
7 მამუ Mamou მამუ 17 074 797 800 46,73
8 ნზერეკორე Nzérékoré ნზერეკორე 37 668 2 237 500 59,41
ედომუშამო 245 857 10 217 800 41,56

რესურსეფი ინტერნეტის[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

ლიტერატურა[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

სქოლიო[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]

  1. Census.gov (2013). Country Rank. Countries and Areas Ranked by Population: 2013. U.S. Department of Commerce. დოარქივაფილი რე ორიგინალშე 2013-05-09-ს. კითხირიშ თარიღი: 2013-05-09.
  2. 2008 წანაშ მუნაჩემეფი. World Economic Outlook Database, Guinea, ოერეფოშქაშე სავალუტო ფონდი.


wikistub ათე სტატია მერკე რე.
თქვა შეგილებუნა ქიმეხვარათ ვიკიპედიას დო გაგშათინათ დო გახვეიანათინ.