მავრიკი
| მავრიკიშ რესპუბლიკა | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| დევიზი: Stella Clavisque Maris Indici ლათ. ინდოეთიშ ოკიანეშ მურიცხი დო კილა (ლათ.) |
||||||
| ჰიმნი: „ოდაბადე“ |
||||||
.svg) |
||||||
| ნანანოღა (დო უკაბეტაში ნოღა) | პორტ-ლუი / | |||||
| ოფიციალური ნინა(ეფი) | აკა ვარი (დე იურე) (დე ფაქტო)[1] |
|||||
| რელიგია |
|
|||||
| თარობა | უნიტარულ საპარლამენტო რესპუბლიკა | |||||
| - | პრეზიდენტი | დჰარამ გოქული | ||||
| - | პრემიერ-მინისტრი | რობერტ ჰანგლი | ||||
| ფართობი | ||||||
| - | გვალო | 2,040 კმ2 (169-ა) | ||||
| - | წყარი (%) | 0.07 | ||||
| მახორობა | ||||||
| - | 2022 ფასებათ | 1,235,260 | ||||
| - | მეჭედალა | 605.5 ად/კმ2 | ||||
| ედპ (ჸუპ) | 2025 ფასებათ | |||||
| - | გვალო | $42.810 მილიარდი (137-ა) | ||||
| - | ართ მახორუშე | $33,954 (60-ა) | ||||
| აგი (2023) | 0.806 (ძალამ მაღალი) (73-ა) | |||||
| ვალუტა | მავრიკული რუპია (MUR) |
|||||
| ბორჯიშ ორტყაფუ | UTC+4 | |||||
| ქიანაშ კოდი | MU | |||||
| Internet TLD | .mu | |||||
| ოტელეფონე კოდი | +230 | |||||
 |
||||||
მავრიკი (ინგლ. Mauritius; ფრანგ. ⓘ) — კოკ სახენწჷფო ინდოეთიშ ოკიანეშ ობჟათე-ბჟადალშე, ბჟაეიოლ აფრიკაშ ობჟათე-ბჟაეიოლ წყარპიჯიშე მეხოლაფირო 2,000 კილომეტრიშ მეძენას. მადაგასკარიშ ბჟაეიოლშე მოჩილათირ რე 900 კილომეტრით. რესპუბლიკაშ აკოდგინალუაშა მიშმურს კოკეფი: მავრიკი (არძაშე უდიდაში, 1865 კმ²) დო როდრიგესი (104 კმ²), ნამუთ მასკარენიშ კოკეფიშ ნორთ რე. თაშნეშე მიშმურს არქიპელაგ კარგადოს-კარახოსი, აგალეგაშ კოკეფ დო შხვა ანდა მორჩილ კოკი. მავრიკიშ დო როდრიგესიშ კოკეფ, თაშნეშე გოხოლუად მადვალუ რეუნიონი (საფრანგეთიშ ზუღაშმელენი დეპარტამენტი) მასკარენიშ კოკეფიშ აკოდგინალაუშა მიშმულა. 2022 წანაშ ფასებათ, მახორობაშ მუდანობა აკმადგინანს 1,235,260 ადამიერს. ქიანაშ ფართობი - 2045 კმ². ნანანოღა — პორტ-ლუი, ნამუთ კოკ მავრიკის იდვალუაფუ.
1502 წანაშ პორტუგალიურ კანტინოშ პლანისფეროქ კანკალე ისტორიკოსის ოფირქებაფუ, ნამჷ-და არაბ მეზუღეეფ რდეს პირველეფი, ნამუეფქჷთ უდუხორუ კოკის მეხოლაფირო 975 წანას მიოგორუს დო ჯოხოთ გიოდვეს Dina Arobi (დინა არობი).[3][4] ორდოიან პორტუგალიურ რუკეფს კოკის ჯოხოდჷ Ilha do Cirne ვარ-და Ilha do Cerne, 1507 კოკის პორტუგალიარ მეზუღეეფქ ესურეს.[5] ადმირალ ვან უორვიკიშ დუდელ ჰოლანდიური ფლოტიქ ქემერთ თი აბანშა, ნამუთ ასე გრანდ-პორტიშ ოლქ რე დო კოკი 1598 წანას გეჭოფუ, თის ორანჟიშ მაფასქირიშ, მორიციშ, ჯოხო გიოდჷ. ჰოლანდიარეფიშ კუნტახანიან ცადებეფ იროიან ხორუეფიშ მიშაღალაშო ოშწანურეფიშ განწეხანს მიშჷ, ნამუშ ღანკ რდჷ აბანობურ ებანოზიშ ტყაეფიშ ექსპლუატაცია, შანქარიშ დო არაკიშ წარმებაშ გიმორინა იავაშე მოღალირ ლარჭემიშ ჩანარიშ ლერწეფშე, სოდე გჷმორინაფილ რდჷ სუმოშშე უმოს მალაგასარ ჭკორი, მარა ირფელქ უშედეგოქ იჸუ.[6] 1715 წანას დიჭყჷ ფრანგულ კოლონიზაციაქ, კოკის ჯოხოთ გიადჷ „ილ-დე-ფრანსი“. 1810 წანას, გოართოიანაფილ ომაფექ კოკი ქეიტჷ დო პარიზიშ ხეკულუაშ მეჯინათ, საფრანგეთიქ მავრიკი დო თიშა დოჸუნელ ტერიტორიეფ გოართოიანაფილ ომაფეს გეგნოჩჷ. მავრიკიშ ბრიტანულ კოლონიაშა ასე მიშმეშჷ როდრიგესი, აგალეგა, სენტ-ბრანდონი, ჩაგოსიშ არქიპელაგი დო 1906 წანაშახ სეიშელიშ კოკეფი. მავრიკი დო საფრანგეთი ნირზენა ტრომელენიშ კოკიშა სუვერენიტეტიშენ, ხეკულუას თინა კონკრეტულო ვა რე ნაშინებჷ.[7] მავრიკიქ ბრიტანეთიშ იმპერიაშ თარ შანქარიშ მახერეჭე კოლონიათ გჷნირთუ დო 1968 წანას ზოხორინალაშ მოპალუაშახ, თარო შანქარიშ პლანტაციეფშა გერსხილ კოლონიათ სქიდუდჷ.[8] 1992 წანას ქიანაქ მონარქია გაუქვუ დო თინა პრეზიდენტით დოთირჷ.
1965 წანას, მავრიკიშ ზოხორინალაშ მოპალუაშახ სუმ წანაშ კინოხ, გოართოიანაფილ ომაფექ მავრიკიშე გეგშართჷ ჩაგოსიშ არქიპელაგი, სეიშელიშ კოკეფშე — ალდაბრაშ, ფარქუარიშ დო დეროშიშ კოკეფი, ნამუეფშეთ გიჭყჷ ბრიტანეთიშ ინდოეთიშ ოკიანეშ ტერიტორიაქ (BIOT).[9] აბანობურ მახორობა აძვილებურო გეგნორაჸეს დო უკაბეტაშ კოკი, დიეგო-გარსია, ააშ-ს სახვარებათ გინაჩჷ, ნამუშით გიხურგუ არქიპელაგშა ჭირინაფაქ.[10] სუვერენიტეტიშ ნირზიშ გოსხუნუაშ უკული, გოეროშ ერეფოშქაშე სასამართალოქ ზოჯჷ ჩაგოსიშ კოკეფიშ მავრიკიშა დორთინაფა, ნამუქჷთ გჷმიჭანუ 2025 წანას კოკეფშა თიშ სუვერენიტეტიშ აღიარაფაშენ ჟირჸურენ აპიჯალა დო ხემოჭარილქ იჸუ თიმ წანაშ მესის.[11][12][13][14]
გეოგრაფიულ ორენიშ დო კოლონიურ ულირიშ გოთოლწონუათ, მავრიკიშ მახორობა ანდაკორობამ რე ეთნიკურ გოჭყაფათ, კულტურათ, ნინათ დო რწუმათ. მავრიკი აკა ქიანა რე აფრიკას, სოდე ინდუიზმი არძაშე მოდვალირ რელიგია რენ.[15][16] ინდო-მავრიკალეფი მახორობაშ თარ ნორთის წჷმარინუანა შანულამ კრეოლურ, სინო-მავრიკიულ დო ფრანკო-მავრიკიულ უჭიჭაშობეფით. კოკიშ გამაგალა მეჭედელო რე გეგაფილჷ ვესტმინსტერიშ საპარლამენტო სისტემაშა, სოდე მავრიკი ისხუნუანს ეკონომიკურ დო პოლიტიკურ დუდიშულას. ეკონომისტიშ დემოკრატიაშ ინდექსით, მავრიკი აფრიკას აკა ქიანა რე რსულ დემოკრატიათ, V-Dem დემოკრატიაშ ინდექსეფით — ქიანას ოგიშაგორუე ავტოკრატიათ აფასენს.[17][18] მავრიკი ადამიერიშ გოვითარაფაშ ინდექსის 73-ა (ძალამ მაღალ) აბანს იკენს, მოსოფელიშ ბანკ ქიანას მაღალ მიშნაველიშ მოღვენ ეკონომიკათ აფასენს. მავრიკი აფრიკაშ რეგიონს ართ-ართ არძაშე კონკურენტმოღელ დო წუმოძინელ ეკონომიკა რე.[19] ქიანა საარძო უნარღელჸუაშ სახენწჷფო რე. თარობა უნარღელჸვენს უფასო საარძო ჭყანთხილუას, უფასო გონათუას უმაღალაშ ოკუჩხალეშამო დო უფასო ჯარალობურ ტრანსპორტის სტუდენტეფშო, ინოხანერებულ მენმოღალეეფშო დო გოხურგელ შილებუანობეფიშ მოღვენ პიჯეფშო.[20] მავრიკი იკოროცხუ იროიანო აფრიკაშ არძაშე თინჩალ ქიანათ.[21]
მასკარენიშ შხვა კოკეფიშორო, მავრიკი ჩინებულ რე მუშ დინდარ ბიოანდაკორობამ ფლორა დო ფაუნათ, ნამუეფშე უმენტაშ ქიანაშ ენდემურ უნიკალურ გვარობა რე. თარ კოკ დოდოშ აკა ჩინებული დახვენჯი რდჷ, ნამუქჷთ შხვა მუსხირენ ფურინჯიშ გვარობაშორო, ადამიერიშ დოხორუაშე, ხეთეშე გეშალჷ. შხვა ენდემურ ჩხოლარეფი, მუჭომეფით რე ექო თუთიშყუში, მავრიკულ კირკიტა დო ვარდიშფერ ტორონჯი, გინოსქიდეს დო ინტენსიურ დო წუმოძინელ მიმალ გეხანდებაშ მეკონეფ რენა.[22]
ლიტერატურა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- ქორთული სხუნუეფიშ ენციკლოპედია, ტ. 6, ხს. 345, ქართი, 1983 წანა.
სქოლიო
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- ↑ მავრიკულ კონსტიტუციას ვემიშინუაფუ ოფიციალურ ნინა. კონსტიტუციას ხვალე მოშინებულ რე, ნამჷ-და ერუანულ სამბლეაშ ოფიციალურ ნინა რე ინგლისურინ; მარა ნამდგა მაკათურს შეულებუ ასამბლეაშ დუდმახვენჯის ფრუნგულ ნინაშა მიკათასჷნ.
- ↑ 2022 Housing and Population Census. Republic of Mauritius (May 2024). კითხირიშ თარიღი: 5 June 2024.:136–138
- ↑ History. კითხირიშ თარიღი: 1 August 2021.
- ↑ (17 March 2015) International Education: An Encyclopedia of Contemporary Issues and Systems. Routledge. ISBN 978-1-317-46751-9.
- ↑ Republic of Mauritius- History. კითხირიშ თარიღი: 12 March 2023.
- ↑ Allen, Richard B. (2003-08-01). „The Mascarene Slave-Trade and Labour Migration in the Indian Ocean during the Eighteenth and Nineteenth Centuries“. Slavery & Abolition 24 (2): ხს. 33–50. DOI:10.1080/01440390308559154. ISSN 0144-039X.
- ↑ Gaymard, Hervé (20 March 2013). A. Un Différend Ancien Avec Maurice Quant À La Souveraineté Sur Tromelin. ერუანულ ასამბლეა (ანგარიში) (ფრანგული).
- ↑ Rise of the Sugar Economy. კითხირიშ თარიღი: 14 July 2023.
- ↑ Colonial Office Telegram No. 199 to Mauritius, No. 222 to Seychelles, 21 July 1965, FO 371/184524. Permanent Court of Arbitration.
- ↑ Visiting British Indian Ocean Territory. კითხირიშ თარიღი: 2018-12-16.
- ↑ UK and Mauritius joint statement, 3 October 2024. Government of the United Kingdom (3 October 2024). კითხირიშ თარიღი: 6 February 2025.
- ↑ UK and Mauritius joint statement, 3 October 2024. Government of Mauritius (3 October 2024). კითხირიშ თარიღი: 26 February 2025.
- ↑ “UK stalls Chagos Islands deal until Trump administration can 'consider detail'“, The Guardian, 2025-01-15. კითხირიშ თარიღი: 2025-01-17. (en-GB)
- ↑ UK signs £3.4bn deal to cede sovereignty over Chagos Islands to Mauritius (22 May 2025).
- ↑ Religions in Africa | African Religions | PEW-GRF. კითხირიშ თარიღი: 28 April 2020.
- ↑ The Global Religious Landscape (en-US) (18 December 2012). კითხირიშ თარიღი: 28 April 2020.
- ↑ Democracy Index 2021: the China challenge.
- ↑ Democracy Report 2024, Democracy Winning and Losing at the Ballot, V-Dem Institute.
- ↑ The Global Competitiveness Report 2017–2018. კითხირიშ თარიღი: 24 December 2018.
- ↑ Stiglitz, Joseph (7 March 2011). „The Mauritius miracle, or how to make a big success of a small economy“. The Guardian.
- ↑ Global Peace Index measuring peace in a complex world Global Peace Index 2019. Institute for Economics and Peace (2019). კითხირიშ თარიღი: 13 October 2019.
- ↑ Saving Africa's Rarest Species. კითხირიშ თარიღი: 19 May 2024.
|
ათე სტატია მერკე რე. თქვა შეგილებუნა ქიმეხვარათ ვიკიპედიას დო გაგშათინათ დო გახვეიანათინ. |
| |||||||||||
| |||||||
.svg){kind=small}
- ხასჷლეფი უნომერე formatnum არგუმენტეფით
- Pages using the Phonos extension
- ხასჷლეფი, ნამუეფჷთ გჷმირინუანა ISBN magic რსხილეფს
- ხასჷლეფი, ნამუეფჷთ გჷმირინუანა დუბლიკატ არგუმენტეფს თანგეფიშ გიშაძახებაშო
- ხასჷლა კუნტა ეჭარუათ
- მერკე სტატიეფი
- ერეფიშ წორომაჸალობაშ მაკათური ქიანეფი
- აფრიკაშ ქიანეფი
- ინგლისურნინამი ქიანეფი
- ფრანგულნინამი ქიანეფი
- გოეროშ მაკათური სახენწჷფოეფი
- კოკი სახენწჷფოეფი
- ხასჷლეფი რუკეფით