ჩადი

ჩადიშ რესპუბლიკა République du Tchad جمهورية تشاد Jumhūriyyat Tshād ჩადი
დევიზი: Unité, Travail, Progrès" (ფრანგ. ართობა, ხანდა, პროგრესი)
ჰიმნი: La Tchadienne
ჩადიშ ორენი
ნანანოღა (დო უკაბეტაში ნოღა)		ნჯამენა 12.1,-15.03333312°06′ ოორ. გ. 15°02′ ბჟად. გ.
ოფიციალური ნინა(ეფი)		ფრანგული, არაბული
თარობა		უნიტარული გვერდოსაპრეზიდენტო რესპუბლიკა მონძალური დიქტატურა
-	პრეზიდენტი	მაჰამატ დები იტნო
-	პრ-მინისტრი	ალამაი ჰალინა
ფართობი
-	გვალო	1,300,000 კმ2 (20-ა)
-	წყარი (%)	1,9
მახორობა
-	2024 ფასებათ	19,093,595 (66-ა)
-	მეჭედალა	14.4 ად/კმ2
ედპ (ჸუპ)		2023 ფასებათ
-	გვალო	$32.375 მილიარდი (147-ა)
-	ართ მახორუშე	$1,806 (179-ა)
აგი (2022)		0.394 (დაბალი) (189-ა)
ვალუტა		ცენტრალური აფრიკული ფრანკი (XAF)
ბორჯიშ ორტყაფუ		WAT (UTC +1სთ.)
ქიანაშ კოდი		TCD
Internet TLD		.td
ოტელეფონე კოდი		+235

ჩადი, ოფიციალურო ჩადიშ რესპუბლიკა, — ზუღაშ კარშა გიშალიშ უღვენი სახენწჷფო, ნამუთ იდვალუაფუ ოორუე აფრიკაშ დო ცენტრალურ აფრიკაშ აკართუს. ქიანაშ ნანანოღა — ნჯამენა. ბჟადალშე უხურგანს ნიგერი, ნიგერია, კამერუნი, ობჟათეშე - ცენტრალური აფრიკაშ რესპუბლიკა, ბჟაეიოლშე - სუდანი დო ლიბია - ოორუეშე.

ჩადის უღჷ მუსხირენი რეგიონი: საჰარაშ ტიოზი ოორუეშე, ქიანაშ ცენტრალურ ნორთის რე არიდული ზონა, ნამუთ ჩინებული რე მუჭოთ საჰელი დო ობჟათეშე მადვალი უმოსი ჸოფიერი სუდანური სავანაშ ზონა. ჩადიშ ტობა, ნამუშე მოურს ქიანაშ ჯოხო, მაჟირა არძაშე ულამაში აბანი რე აფრიკას. ჩადიშ ოფიციალური ნინეფი რე არაბული დო ფრანგული. ქიანას დოხოლაფირო 200 შხვადოშხვა ეთნოსი ოხორანს დო მოდვალირი რე ანდა ნინაშობური ბუნა. ქიანას ისლამი (55.1%) დო ქირსიანობა (41.1%) თარი რელიგიური რწუმა რე.

ჯვ. წ. VII ვითოშწანურაშ დაჭყაფუშე, ჩადიშ ღანჩოშა კოჩიშობაშ პოპულაციაქ მასობურო ქჷდიჭყჷ გინოხორაფა. I ვითოშწანურაშ დალიას, ჩადიშ საჰელიშ ღოზის გიჭყჷ დო აკირცჷ მუსხირენი სახენწჷფოქ დო იმპერიაქ, ნამუეფშე ირი ინჭაფუდჷ რეგიონს გიშმალი ტრანსსაჰარული ოვაჭრე რზეფიშ კონტროლშო. 1920 წანაშო, საფრანგეთიქ ქჷდიჸუნუ თე ტერიტორია დო ქუკათჷ საფრანგეთიშ ეკვატორული აფრიკაშ აკოდგინალუას. 1960 წანას, ფრანსუა ტომბალაბაიშ დუდალათ ჩადიქ მიპალჷ ზოხორინალა. ქიანაშ ოორუეშე მახორუ მუსლიმეფი თიში პოლიტიკათ გადღანებული რდეს დო 1965 წანას თეთ დიჭყჷ განწეხანიშ ომენოღალე ლჷმაქ. 1979 წანას, ებუძოლირეფქ გეჭოფეს ნანანოღა დო მაბოლუეს ობჟათეშ (ქიანაშ ობჟათე ნორთიშ) ჰეგემონია. ებუძოლირეფიშ მადუდეეფი ართიანს ობურჯუდეს სოიშახ ჰისენ ჰაბრექ ვეგიორჯგინჷ მანირზეეფსჷნ. 1978 წანას, ქიანაშა ლიბიაშ მინოკათუათ დიჭყჷ ლიბია-ჩადიშ კონფლიქტიქ, ნამუთ 1987 წანას გაჩემჷ საფრანგეთიშ ჯარეფიშ ინოკათაფაქ (ოპერაცია „ბაღირე“). 1990 წანას, ჰისენ ჰაბრე ხეშუულობაშე გეგთახჷ მუში გენერალი იდრის დებიქ. საფრანგეთიშ აზარათ, 1991 წანას დიჭყჷ ჩადიშ ერუანული ჯარიშ მოდერნიზაციაქ. 2003 წანაშე, სუდანს დარფურიშ კრიზისიქ ხურგეფს გალე გეგნანჭჷ დო გეგმიჭანჷ ქიანაშ დესტაბილიზაცია. თეშით დაღარი ქიანაქ დო კათაქ, გაჭირებულო შილებუეს ოშობათ ვითოში სუდანარი რაჸილეფიშ დაბინება, ნამუეფჷთ ოხორანა ქიანაშ ბჟაეიოლშე, კარეეფს დო თინეფიშ მუკი-მუკი.

ადამიერიშ გოვითარაფაშ ინდექსით ჩადის 4-ა უდაბალაში მაძირაფალი უღჷ 0.394-ით (2022 წანაშ მუნაჩემეფით 189-აბანს რე) დო მერკეთ გოვითარაფაშ თარი პრობლემას წჷმარინუანს თინა, ნამჷ-და მოსოფელიშ ართ-ართი უდაღარაში დო კორუმპირებული სახენწჷფო რე. მახორობაშ უმენტაშობა სიდაღარეს ოხორანს, ნამუეფჷთ დაკებული რენა მეჩხოლარობათ დო დიხაშ ხანდათ. 2003 წანაშე ლეჟა ნაფთობიქ გჷნირთუ ქიანაშ თარი საექსპორტო მიშნაველქ, ნამუქჷთ აწულჷ ტრადიციული ბამბეშ ხერეჭუას. ჩადის ადამიერიშ ნებეფიშ მეჯინათ გლახა რეპუტაცია უღჷ, სოდე შხირას მუთმოხვადჷ თიჯგურა დჷნაშებუეფი, მუჭომით რე უნებელი დუდიშულაშ გოხურგუა, სასამართალოშ უმუშო ღურათ საჯება დო მუჭოთ უშქურანჯობაშ ნძალეფშე, თეშ აკოანჯარაფილი მილიციაშე ომენოღალე ნებეფიშ გოხურგუა.

ჯოხოდვალა

• ოფიციალური: ჩადიშ რესპუბლიკა.
• ერუანული: Tchad; تشاد; République du Tchad.
• ეტიმოლოგია: ჯოხოქ გიადჷ ჩადიშ ტობაშ მეჯინათ, ნამუთ ქიანაშ ობჟათე-ბჟადალ ნორთის იდვალუაფუ, ნიგერიაშ ხურგაწკჷმა.

გეოგრაფია

ჩადიშ რესპუბლიკა

ქიანა იდვალუაფუ საჰარაშ ტიოზის. მოხურგე ქიანეფი რე: ლიბია, სუდანი, ცენტრალური აფრიკაშ რესპუბლიკა, კამერუნი, ნიგერი, ნიგერია. ფართობი: 1.284.000 კვ.კმ.

სახენწჷფო

• სახენწჷფო სისტემა : რესპუბლიკა.
• სახენწჷფოშ მადუდე : პრეზიდენტი იდრის დები (Gen. Idriss DEBY, 1990).
• კანონმადვალუ ორგანო : ჟირპალატიანი პარლამენტი - ერუანული ასამბლეა.
• ადმინისტრაციული დორთუალა : 14 ოლქი (prefecture).

დემოგრაფია

• მახორობა - 9,253,493 (2005), თინეფს შქას 26% სუდანარი, 22% სარა.
• სახენწჷფო ნინა: ფრანგული დო არაბული.
• რელიგია: ისლამი 50%, ანიმიზმი 36%, ქირსიანობა 14%.

ეკონომიკა

• რესურსეფი : ნაფთობი, ურანი, ნატრონი, კაოლინი, ჩხომი (ჩადიშ ტობას).
• ექსპორტი : ბამბე, ხორცი, ჩხომი, საფექარო ნაწარმი.
• ვალუტა : აფრიკული ფრანკი (XAF).

ისტორია

1920-60 წანეფს საფრანგეთიშ კოლონია რდჷ. 60-იანი წანეფშე დოჭყაფილი ომენოღალე ლჷმა მუსულმანურ ოორუეს დო ქირსიანულ ობჟათეშ შქას, ნამუთ ასეშახ იგჷნძორებუ.

ვიკიოწკარუეს^? რე ხასჷლა თემაშენ:

ჩადი

ათე სტატია მერკე რე. თქვა შეგილებუნა ქიმეხვარათ ვიკიპედიას დო გაგშათინათ დო გახვეიანათინ.