ნიგერია
ნიგერიაშ ფედერაციული რესპუბლიკა | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
დევიზი: ”ართონობა დო ნძალა, თინჩალა და პროგრესი” | ||||||
ჰიმნი: Arise, O compatriots, Nigeria's call obey |
||||||
ნანანოღა | აბუჯა / | |||||
უკაბეტაში ნოღა | ლაგოსი | |||||
ოფიციალური ნინა(ეფი) | ინგლისური | |||||
თარობა | საპრეზიდენტო რესპუბლიკა | |||||
- | პრეზიდენტი | ბოლა ტინუბუ | ||||
ფართობი | ||||||
- | გვალო | 923,769 კმ2 (31-ა) | ||||
- | წყარი (%) | 1.4 | ||||
მახორობა | ||||||
- | 2023 ფასებათ | 230,842,743 (მა-6) | ||||
- | მეჭედალა | 249.8 ად/კმ2 (42-ა) | ||||
ედპ (ჸუპ) | 2024 ფასებათ | |||||
- | გვალო | $1.443 ტრილიონი (27-ა) | ||||
- | ართ მახორუშე | $6,340 (142-ა) | ||||
აგი | 0.548 (დაბალი) (161-ა) | |||||
ვალუტა | ნაირა (₦) (NGN ) |
|||||
ბორჯიშ ორტყაფუ | WAT (UTC +1სთ.) | |||||
- | ზარხულიშ (DST) | WAT (UTC +1სთ.) (UTC) | ||||
ქიანაშ კოდი | NGA | |||||
Internet TLD | .ng | |||||
ოტელეფონე კოდი | 234 |
ნიგერია (ინგლ. Nigeria), ოფიციალურო — ნიგერიაშ ფედერაციული რესპუბლიკა (ინგლ. Federal Republic of Nigeria) — სახენწჷფო ბჟადალ აფრიკას.[1] იდვალუაფუ ოორუეშე საჰელიშ დო ობჟათეშე გვინეაშ ჸუჯიშ შკას, ატლანტიშ ოკიანეს. ქიანაშ ფართობი რე 923,769 კმ2. 230 მილიონიანი მახორობათ, აფრიკაშ არძაშე უკაბეტაში ქიანა დო მოსოფელს — მაამშვა. ნიგერიას ოორუეშე უხურგანს ნიგერი, ოორუე-ბჟაეიოლშე — ჩადი, ოორუეშე — კამერუნი დო ბჟადალშე ბენინი. ნიგერია რე ფედერალური რესპუბლიკა, ნამუთ აკმოდირთუ 36 შტატიშე დო ნანანოღაშ ფედერალური ტერიტორიაშე, სოდე იდვალუაფუ ქიანაშ ნანანოღა — აბუჯა. ნიგერიაშ უკაბეტაში ნოღა რე ლაგოსი, მოსოფელიშ ართ-ართი უკაბეტაში მეგაპოლისი დო აფრიკაშ უკაბეტაში ნოღა.
ჩქ. წ.ე.-შახ II ოშწანურაშ დაჭყაფუშე, ნიგერიაშ ტერიტორიას რდჷ მუსხირენი ჯინჯიერი კოლონიზაციაშახიანი სახენწჷფო დო ომაფე, ჯვ. წ. XV ოშწანურას ნოკიშ ცივილიზაცია რდჷ პირველი დინოხოლენი აკოკათუა.[2] თეხანური სახენწფოქ გიჭყჷ XIX ოშწანურას, ბრიტანული კოლონიალიზმიშ შედეგო დო ასეიანი ტერიტორიული ფორმა მიღჷ 1914 წანას, ნიგერიაშ ობჟათე დო ოორუე პროტექტორატეფიშ აკოკათუათ. ბრიტანალეფქ გაჭყეს ადმინისტრაციული დო სამართლებური სტრუქტურეფი, თაშნეშე ირიბას მართუნდეს ტრადიციული მანჯღვერეეფით.[3] ნიგერიაქ ფორმალური ზოხორინელი ფედერაციათ გჷნირთუ 1960 წანაშ 1 გჷმათუთას. ქიანას 1967-1970 წანეფს მიშ ომენოღალე ლჷმა, ნამუსჷთ მაჸუნუ ოურდუმე დიქტატურეფიშ დო დემოკრატიულო გიშაგორილი ომენოღალე თარობეფიშ წოროგეჸვენჯალაქ, სოიშახ 1999 წანას, ნიგერიაშ საპრეზიდენტო გიშაგორუეფს სტაბილური თარობაქ ვამორთჷნ, ოკათე დემოკრატიული პარტიაშ კანდიდატი ოლუსეგუ ობასანჯოშ გიშაგორუათ. თეშ უმკუჯინალო ქიანაშ შხირას მუთმოხვადუ გიშაგორუეფიშ ფალსიფიცირება, ნიგერიაშ პოლიტიკური რინაშ შხვადოშხვა დონეს კორუფციას მეუღუ.
ნიგერია ანდაერუანული სახენწჷფო რე, სოდე ოხორანს 250-შე უმოსი ეთნიკური ბუნა, ნამუეფჷთ 500 შხვადოშხვა ნინაშა რაგადანა, თინეფშე არძა მუნეფიშ დუდს გინორთი კულტურაშ წჷმმარინაფალო მითმირჩქინანს.[4][5][6] სუმი უკაბეტაში ეთნიკური ბუნა რე: ჰაუსა ოორუეშე, იორუბა ბჟადალშე დო იგბო ბჟაეიოლშე, თინეფი ართო ქიანაშ მახორობაშ 60%-ის აკმადგინანა.[7] ოფიციალური ნინა რე ინგლისური, ნამუთ გიშაგორილი რე ერუანულ დონეშა ლინგვისტური ართუანობაშ გალექინებელო.[8] ნიგერიაშ კონსტიტუცია უნარღელჸენს დე იურე რელიგიაშ დუდიშულას, [9] თეწკჷმა თაქ ოხორანს მოსოფელიშ ართ-ართი უკაბეტაში მუსლიმური დო ქირსიანული ჯარალუეფი.[10] ნიგერია მეხოლაფირო დორთილი რე ოორუეშე მახორუ მუსლიმეფით დო ობჟათეშე მახორუ ქირსიანეფით; ჯინჯიერი რელიგიეფი, ნამუეფთ სამანგათ, დჷმახასიათაფალი რე იგბოშ დო იორუბაშ კათაშონ, უჭიჭაშობას რენა.[11]
ნიგერია რე რეგიონაულური ნძალა აფრიკას დო ოშქაშე ნძალა ერეფოშქაშე ურთიართობეფს. ნიგერიაშ ეკონომიკა რე აფრიკაშ სიკაბეტათ მაანთხა დო მოსოფელიშ 53-ა მინიმალური ედპ-შ დო 27-ა ჸუპ-შ მეჯინათ. მუში მენმოღალეეფი ნიგერიას შხირას მიშინუანა მუჭოთ აფრიკას გიგანტის კაბეტი მახორობაშ დო კინოხ კაბეტი ეკონომიკაშ გეშა,[12] მოსოფელიშ ბანკი ქიანას კოროცხუნს გოვითარაფონ ეკონომიკათ. ნიგერია აფრიკაშ რსხუშ ართ-ართი დჷმარსხუაფალი დო ანდა ერეფოშქაშე ორგანიზაციაშ მაკათური რე, თინეფს შქას: გოერო, ერეფიშ წორომაჸალობა, უგინაბირაფუობაშ ყარაფი[13], ბჟადალი აფრიკაშ ქიანეფიშ ეკონომიკური წორომაჸალობა, ისლამური წორომაჸალობაშ ორგანიზაცია დო ნაფთობის ექსპორტიორი ქიანეფიშ ორგანიზაცია.
ჯოხოდვალა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- ოფიციალური: ნიგერიაშ ფედერაციული რესპუბლიკა.
- ინგლისური: Federal Republic of Nigeria.
- ეტიმოლოგია: წყარმალუ ნიგერიშ მეჯინათ. თაქიანეფიშ ნინაშა Ni Gir, “წყარმალუ გირი”. გჷშარჩქინალიე, მუჭო Niger ლათინურო “უჩას” შანენს.
- ქვეყნის კოდი: NG.
გეოგრაფია
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ქიანა იდვალუაფუ ბჟადალ აფრიკას. მახურგე ქიანეფი რე: ნიგერი, ჩადი, კამერუნი, ბენინი.
- ფართობი: 924.000 კვ.კმ.
- ორთა: უმაღალაში კონკა - ფოგელ-პიკი 2.042; წყარმალუეფი (კმ) – ნიგერი 1.170 (ართო 4.184), ბენუე 800 (ართო 1.400 კმ); ტობა (კვ.კმ) - ჩადი 3.800 (ართო 16.300); კლიმატი - ეკვატორული, ტროპიკული.
- ორთაშობური რესურსეფი: ორთაშობური აირი, ნაფთობი, კალა, რკინაშ მადენი, ქუანოშქერი, კირქუა, ტყვია, თუთა (ელემენტი).
სახენწჷფო
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- სახენწჷფო სისტემა: ფედერაციული რესპუბლიკა.
- სახენწჷფოშ მანჯღვერი: პრეზიდენტი Olusegun OBASANJO (1999).
- ოკანონმადვალუ ორგანო: ჟირპალატამ პარლამენტი (107+346 მაკათური).
- ადმინისტრაციული დორთუალა: ქიანა ირთუ ადმინისტრაციულ-ტერიტორიულო - 36 შტატი (state) დო ფედერალური ნანანოღა (federal capital territory).
დემოგრაფია
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- მახორობა: 133,9 მლნ (2003), თინეფ შკას 21% იორუბა, 29% ჰაუსა დო ფულანი, 18% იგბო, 12% ფულბე.
- ნინეფი: ინგლისური, ჰაუსა, იორუბა, იგბო, ფულანი.
- რელიგია: ისლამი 46%, ქირსიანობა 32%, ანიმიზმი 20%.
- ნოღეფი (ათ.) : აბუჯა (400), ლაგოსი (8.350; აგლომ. 9.530), კანო (3.330; აგლომ. 3.617), იბადანი (3.140; აგლომ. 3.755), კადუნა (1.510), პორტ-ჰარკურტი (1.093), ბენინი (1.082).
ეკონომიკა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- ერუანული პროდუქტი: მოცულობა - 33 მლრდ $; 1 ადამიერშა - 280 $; სტრუქტურა (%) - ოფუტეშ მეურნეობა 33, რეწუა 42, მოინალა 25.
- ექსპორტი: ნაფთობი, კაკაო, პალმაშ ზეთი,კაუჩუკი, ბამბე.
- ბიუჯეტი: 3,400 მლნ $.
- ვალუტა: ნაირა (NGN).
ისტორია
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]1914 წანას გეგნირთჷ ბრიტანეთიშ კოლონიათ. 1960 წანას გაგმაცხადჷ დუდიშულობა, ნამუსუთ მაჸუნჷ კონფლიქტეფქ შხვადოშხვა ეთნიკურ ბუნეფს შკას. 1967-70 ანეფს ქიანაშ ბჟაეიოლ ნოწილქ დუდი გაგმაცხადჷ ბიაფრიშ რესპუბლიკათ. ასე ქიანას დუდენს ოურდუმე ხეშულობა.
მონძალა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ოშწანურაშ კულტურული პეიზაჟეფი.
რესურსეფი ინტერნეტის
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
სქოლიო
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- ↑ About Nigeria. კითხირიშ თარიღი: 8 September 2023.
- ↑ Nigeria - Colonialism, Independence, Civil War (en). კითხირიშ თარიღი: 8 September 2023.
- ↑ Achebe, Nwando. The female king of colonial Nigeria : Ahebi Ugbabe. Bloomington. ISBN 978-0-253-00507-6. OCLC 707092916.
- ↑ Ethnicity in Nigeria. PBS (5 April 2007). კითხირიშ თარიღი: 9 May 2015.
- ↑ Nigeria. კითხირიშ თარიღი: 4 July 2019.
- ↑ Pereltsvaig, Asya (16 June 2011). Linguistic diversity in Africa and Europe – Languages Of The World. კითხირიშ თარიღი: 4 July 2019.
- ↑ Nigeria – CIA World Factbook 2019. კითხირიშ თარიღი: 25 May 2020.
- ↑ Mann, Charles C. (1990). Choosing an Indigenous Official Language for Nigeria. კითხირიშ თარიღი: 10 July 2020.
- ↑ Nigerian Constitution. Nigeria Law. კითხირიშ თარიღი: 17 July 2015.
- ↑ The countries with the 10 largest Christian populations and the 10 largest Muslim populations (en-US) (April 2019). კითხირიშ თარიღი: 25 May 2020.
- ↑ Nigeria Fact Sheet. United States Embassy in Nigeria. კითხირიშ თარიღი: 23 September 2018.
- ↑ (1959) „Nigeria: The African giant“. The Round Table 50 (197): ხს. 55–63. DOI:10.1080/00358535908452221. ISSN 0035-8533.
- ↑ Non-Aligned Movement (NAM) - The Nuclear Threat Initiative. კითხირიშ თარიღი: 19 October 2021.
|
|