ბოსნია დო ჰერცეგოვინა
| ბოსნია დო ჰერცეგოვინა | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| ჰიმნი: Državna himna Bosne i Hercegovine Државна химна Босне и Херцеговине „ბოსნია დო ჰერცეგოვინაშ ერუანული ჰიმნი“ |
||||||
 |
||||||
| ნანანოღა (დო უკაბეტაში ნოღა) | სარაევო[1] | |||||
| ოფიციალური ნინა(ეფი) | აკა ვარი[1][2][3][4] | |||||
| თარობა | ფედერალური საპარლამენტო[5] დირექტორატული რესპუბლიკა | |||||
| - | უჟინაში წჷმმარინაფალი | კრისტიან შმიდტი[კომ. 1] | ||||
| - | პრეზიდიუმიშ მადუდე | ჟელკო კომშიჩი | ||||
| - | პრეზიდიუმიშ მაკათურეფი | დენის ბეჩიროვიჩი ჟელკა ცვიანოვიჩი |
||||
| - | მინისტრეფიშ კაბინეტიშ მადუდე | ბორიანა კრიშტო | ||||
| ფართობი | ||||||
| - | გვალო | 51,209[6] კმ2 (125-ა) | ||||
| - | წყარი (%) | 1.4 | ||||
| მახორობა | ||||||
| - | 2023 ფასებათ |  2,904,256[7] (137-ა) |
||||
| - | მეჭედალა | 179 ად/კმ2 (156-ა) | ||||
| ედპ (ჸუპ) | 2025 ფასებათ | |||||
| - | გვალო |  $77.90 მილიარდი[8] (110-ა) |
||||
| - | ართ მახორუშე | $22,610[8] (83-ა) |
||||
| აგი (2023) | 0.804 (74-ა) | |||||
| ვალუტა | კონვერტირაფონი მარკა (BAM) |
|||||
| ბორჯიშ ორტყაფუ | +1 | |||||
| - | ზარხულიშ (DST) | +2 (UTC) | ||||
| ქიანაშ კოდი | BA | |||||
| Internet TLD | .ba | |||||
| ოტელეფონე კოდი | +387 | |||||
 |
||||||
ბოსნია დო ჰერცეგოვინა (ბოსნ. Bosna i Hercegovina, ხორვატ. Bosna i Hercegovina, სერბ. Босна и Херцеговина); თაშნეშე უჯოხონა ბოსნია-ჰერცეგოვინა ვარ-და კუნტას ბოსნია — სახენწჷფო ობჟათე-ბჟაეიოლი ევროპას. იდვალუაფუ ბალკანეთიშ ჩქონს, ბჟაეიოლშე უხურგანს სერბეთი, ობჟათე-ბჟაეიოლშე — მონტენეგრო, ოორუეშე დო ობჟათე-ბჟადალშე — ხორვატია, თაშნეშე ობჟათეშე ომძღჷ 2ო კმ-შ სიგჷნძაშ ადრიატიკაშ ზუღაპიჯი. ბოსნიას უჩქუ ზჷმიერი კონტინენტური კლიმატი ჩხე ზარხულეფით დო რგილი, თირამი ზოთონჯეფით. ქიანაშ რელიეფი უმენტაშო გვალამი რე, გიშაკერზაფილო ცენტრალური დო ბჟაეიოლი რაიონეფი, სოდე დომინირენს დინარიშ ლაკადა. ჰერცოგოვინას, უმოსი მორჩილი, ობჟათეშე მადვალი რეგიონს უჩქუ სქირონაშქა ზუღაშ კლიმატი დო უმენტაშო გვალამი რე. ქიანაშ ნანანოღა დო კაბეტაში ნოღა რე სარაევო.
თეხანური ბოსნია დო ჰერცეგოვინაშ ტერიტორია დოხორელი რე არძაშ უკულაში ჟილენი პალეოლითიშ ბორჯიშე, სოდე ადამიერეფიშ იროიანი ხორუეფი ბუტმირიშ, კაკანიშ დო ვუჩედოლიშ ნეოლითურ კულტურეფს ორხველჷნა. პირველი ინდოევროპალეფიშ მოულაშ უკული, თე ტერიტორია დოხორელი რდჷ მუზმარენი ილირიული დო კელტური ცივილიზაციეფით. თეხანური ბოსნიაშ კაბეტი ნორთი, ჯვ. წ. I ოშწანურაშ შქა ბორჯიშო რომიშ პროვინცია დალმაციაშ აკოდგინალუას რდჷ. თეხანური ობჟათე სლავური კათეფიშ ნოგორეფქ მაამშვა დო მაჩხორა ოშწანურეფიშ ოშქაშეს მორთეს. XII ოშწანურას ბოსნიაშ ბანატიქ დირსხჷ, მუჭოთ პირველი ზოხორინელი ბოსნიური პოლიტიათ,[9] ნამუქჷთ თაშ-თაში წიმიძინჷ დო გიძინჷ ბოსნიაშ ომაფეთ დო XIV ოშწანურაშო ბჟადალი ბალკანეთიშ არძაშე უჸონიერაში სახეწნჷფოთ გჷნირთუ.[9] ოსმალეთიშ იმპერიაქ რეგიონი 1463 წანას ქიმკირსხჷ დო ისლამი გენშიღჷ. XIX ოშწანურაშ დალიაშე პირველ მოსოფელიშ ლჷმაშახ ქიანა ანექსირებული რდჷ ავსტრია-უნგრეთიშ მონარქიაშით. ლჷმეფოშქაშე ბორჯის, ბოსნია დო ჰერცეგოვინა იუგოსლავიიაშ ომაფეშ ნორთი რდჷ. მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმაშ უკული, თის რსული რესპუბლიკაშ სტატუსიქ მიაჩჷ ახალგჷნაჭყეფუ იუგოსლავიაშ სოციალისტურ ფედერაციულ რესპუბლიკას. 1992 წანას, იუგოდლავიაშ აკოცჷმაშ უკული, რესპუბლიკაქ ზოხორინალა გჷმაცხადუ. თეს მაჸუნუ ბოსნიაშ ლჷმაქ, ნამუქჷთ 1995 წანაშ დალიაშახ გეგჷნძორუ დო დეიტონიშ აპიჯალაშ ხემოჭარუათ გეთჷ.
2023 წანაშ ფასებათ, ბოსნია დო ჰერცეგოვინას მეხოლაფირო 2.9 მილიონი ადამიერი ოხორანს, ნამუეფჷთ თარო სუმი შანულამ ეთნიკური ბუნაშე აკმოდირთუ: ბოსნიარეფი, ნამუეფჷთ მახორობაშ მეხოლაფირო ჟირ ნახუთალს აკმადგინანა, უკული ეკოჸუნა სერბეფი ართი ნასუმორით დო ხორვატეფი ართი ნახუთალით; უჭიჭაშობეფს შქას რენა ურიეფი, ჩაჩანეფი, ალბანარეფი, მონტენეგროალეფი, უკრაინალეფი დო თურქეფი, ნამუეფჷთ 17 აღიარებულ „ერუანულ ჭიჭაშობეფშა“ მიშმულა. ბოსნია დო ჰერცეგოვინას უღჷ ჟიპალატამი კანონმადვალუ ორგანო დო პრეზიდიუმი, ნამუთ აკმოდირთუ სუმი შანულამი ეთნიკური ბუნაშე ირს აკა მაკათურით. ცენტრალური თარობაშ ხემანჭუაფა ნომინალური რე, ანდანე ქიანა თარო დეცენტრალიზებული რე; ქიანა აკმოდირთუ ჟირი ავტონომიურ ართულშე - ბოსნია დო ჰერცეგოვინაშ ფედერაცია დო სერბეფიშ რესპუბლიკა, თაშნეშე მასუმა ართულშე — ბრჩკოშ ოლქიშე, ნამუსჷთ დორხველი აბანობური თარობა გამაგენს.
ბოსნია დო ჰერცეგოვინა წჷმმაძინე ქიანა რე დო ოშქაშეშე მაღალი მუშნაველიშ ეკონომიკა უღუ, სოდე დომინირენს ხერეჭუა დო ოფუტეშ მეურნობა, უკული გეჸუნს ტურიზმი დო ნინალა; ეკონია წანეფს ტურიზმიქ შანულამო გიძინუ.[10][11] ქიანას უღუ სოციალური უნარღელჸუაშ დო უნივერსალური ჭყანთხილუაშ სისტემა, თაშნეშე დაჭყაფური დო ოშქაშე გონათუა უფასო რე. ბოსნია დო ჰერცეგოვინა ევროპაშ რსხუშ კანდიდატი ქიანა რე დო 2010 წანაშ პირელშე — ნატოშა კათაფაშ კანდიდატი.[12]
ჯოხოდვალა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- ოფიციალური: ბოსნია დო ჰერცეგოვინა.
- ოდაბადური: Bosna i Hercegovina.
- ეტიმოლოგია: ტრადიციულო, ქიანა ჟირ ტერიტორიულ ართულო მიაზრებუ (Bosna i Hercegovina). მუში ოორუე ნორთიშ ჯოხო წყარმალუ ბოსბაშე მოურს, ჭიჭე ობჟათე ნორთიშ - გერმანული ტიტულშე Herzog, ნამუშ შანულობა რე „ჰერცოგი, დიდი პატჷნი“. თე ტერიტორიაშ მამართვალს სტეფან ვიკჩიჩის 1448 წანას იმპერატორ ფრედერიკ IV-ქ დიდი ვოევოდაშ ტიტული ქიმეჩჷ.
გეოგრაფია
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]
ქიანა ბალკანეთიშ ჩქონს იდვალუაფუ, იკათუანს ჟირი ისტორიულ-გეოგრაფიული ოლქიშ - ბოსნიაშ დო ჰერცეგოვინაშ დიხეფს. ომძღჷ ქიანეფი: სერბეთი, მონტენეგრო დო ხორვატია. ფართობი - 51.129 კვ.კმ.
სახენწჷფო
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- სახენწჷფო სისტემა: გავითარებადი ფედერაციული დემოკრატიული რესპუბლიკა.
- სახენწჷფოშ მადუდური: ოპრეზიდენტე სხუნუშ დუდმახვენჯი. თენა რე კოლეგიალური ორგანო, ნამუთ აკმოდირთუ 4 წანაშ ვადათ გჷშასხუნილი სუმი მაკათურშე. თენეფშე ართი რე ბოსნიარი, მაჟირა - ხორვატი, მასუმა - სერბი. როტაციაშ წესით თინეფი დუდმახვენჯენა სხუნუს დო ითირუნა ირი 8 თუთას.
- კანონიშდუმადვალუ ორგანო: ჟირპალატამი სკუპშტინა (42+15 მაკათური).
ადმინისტრაციული დორთუალა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]ქიანაშ ტერიტორიას ათეჟამო სუმი პოლიტიკურ-ეთნიკური ართული რე: სერბიული რესპუბლიკა, მუსულმანურ-ხორვატული ფედერაცია დო ოერეფოშქარე კონტროლიშ თუდო რინელი ბრჩკოშ რაიონი (Brcko Disrtikt).
- ბოსნია-ჰერცეგოვინაშ ფედერაცია (Federacija Bosna i Hercegovina) - ხორვატულ-მუსულმანური პოლიტიკური ართული. მახორობა – 2.023 ვითოში. ფართობი - 26.076; პარლამენტი ჟირპალატამი რე: წჷმმარინაფალეფიშ პალატა (140 მაკათური), ოკათე პალატა (74 მაკათური, თენეფშე 30 ბოსნიარი, 30 ხორვატი, 14 უჭიჭაშობაშე). ნანანოღა - სარაევო.
- სერბიული რესპუბლიკა (Republika Srpska). მახორობა - 1.505 ვითოში. ფართობი - 25.053. პარლამენტი (ერუანული ასამბლეა) 140 მაკათურამი რე. ნანანოღა - ბანია ლუკა.
ნოღა ბრჩკო, ნამუთ ქიანაშ ოორუე-ბჟაეიოლს იდვალუაფუ, რე მუშითმართვადი პოლიტიკური ართული.
დემოგრაფია
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- მახორობა - 4.025 ვითოში (2004), თენეფშე (ლჷმაშახიანი პერიოდიშ მუნაჩემეფი) - ბოსნიარეფი 48%, სერბეფი 37%, ხორვატეფი 14%.
- სახენწჷფო ნინა - ბოსნიური, სერბული დო ხორვატული.
- რელიგია - მუსულმანეფი, მართლმადიდებელეფი, კათოლიკეფი.
- ნანანოღა - სარაევო (581 ვითოში).
- ნოღეფი - ბანია ლუკა (189 ვითოში), ტუზლა (119), მოსტარი (91), ზენიცა (135), ბიჰაჩი (62).
ეკონომიკა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- რესურსეფი - ქუანოშქერი, რკინა, ბოქსიტეფი, მანგანუმი, ტყალეფი, ლინჯი, ქრომი, ტყვია, თუთია, ჰიდროენერგია.
- ერუანული ღალა ართ შურშე - 1.270 $.
- ვალუტა - მარკა (BAM).
ისტორია
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]1945 წანაშე რდჷ იუგოსლავიაშ ფედერაციაშა მიშმაულარი ართ-ართი რესპუბლიკა. 1990 წანაშ ეშასხუნუეფიშ უკული ოდუდეშა ნაციონალისტეფქ ქუმორთეს. სერბულ-ხორვატულ კონფლიქტიქ გიფაჩ ბოსნიაშ ტერიტორიას ხოლო დო 1991 წანას სერბეფიშ არმიაქ დეკინჷ მოხურგე რაიონეფი. რესპუბლიკაქ გაგჷმაცხადჷ სუვერენიტეტი, მუსჷთ წოხლე აწუდირთჷ სერბ მახორობაქ. გეტირხჷ კონფლიქტიქ. 1992 წანას ევრორსხუქ დო ააშ-ქ გაგმაცხადჷ ბოსნია-ჰერცეგოვინაშ ზოხორინელობა. თიმ წანას მიღებულქ იჸუ გოართოიანაფილი ერეფიშ ორგანიზაციაშ აკოდგინალუაშა. გოართოიანაფილი ერეფიშ ორგანიზაციაშ დო ნატოშ მოხვარათ მიხუჯინჷ კონფლიქტიშ გაჩერებაქ. 1997 წანს ჩეტარ მიარეერუანულ ეშასხუნუეფქ. ლჷმაშ თებაშე 10 წანაშ უკული ხოლო ვარე მოწესრიგებული ურთიერთობები ეთნიკურ ბუნეფს შქას, ეკონომიკა ტომბა კრიზისის რე. დეიტონიშ აპიჯაფათ თაქ ფაქტიურო გოართოიანაფილი ერეფიშ ორგანიზაციაშ პროტექტორატი რე. ოერეფოშქარე კონტროლიშ მონწყჷმაშ შემთხვევას, ფედერაციაშ სუბიექტეფი ოეგებიეთ ართიანს დეთხიებუნა, თიშენ, ნამდა სეპარატისტული ტენდენციეფი ძალიერი რე.
მონძალა
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]რომაული ფორტი ბანია-ლუკას (III ოშწ.), შქაოშწანურეფიშ მუდგაზმარენი მეჩეთი სარაევოს დო ტუზლას.
კომენტარეფი
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- ↑ The high representative is an international civilian overseer of the Dayton Agreement with authority to dismiss elected and non-elected officials and enact legislation.
სქოლიო
[რედაქტირაფა | წყუშ რედაქტირაფა]- ↑ 1.0 1.1 „ბოსნია დო ჰერცეგოვინაშ კონსტიტუცია“] (PDF) from the original on 28 October 2015. Retrieved 6 March 2015.
- ↑ Faingold, Eduardo D. (2004). „Language rights and language justice in the constitutions of the world“. Language Problems & Language Planning 28 (1): ხს. 11–24. DOI:10.1075/lplp.28.1.03fai. ISSN 0272-2690.
- ↑ Sadurski, Wojciech (2005). Rights Before Courts: A Study of Constitutional Courts in Postcommunist States of Central and Eastern Europe. Springer, ხს. 342. ISBN 1402030061.
- ↑ (2012) Languages at War: Policies and Practices of Language Contacts in Conflict. Basingstoke: Palgrave Macmillan, 111–120 ხს.. ISBN 978-0230368774.
- ↑ CIA 2019.
- ↑ Demografija, 2023.. Agency for Statistics of Bosnia and Herzegovina (31 October 2024). კითხირიშ თარიღი: 22 May 2025.
- ↑ “Alarmantna situacija u BiH: Kad se spoje kontinuirano iseljavanje i pad nataliteta, rezultat je pusta zemlja“, 3 August 2025. კითხირიშ თარიღი: 5 August 2025.
- ↑ 8.0 8.1 Bosnia and Herzegovina Datasets.
- ↑ 9.0 9.1 Bosnia and Herzegovina - Ottoman, Yugoslav, War | Britannica (en) (2025-06-02). კითხირიშ თარიღი: 2025-06-04.
- ↑ Human Development Indices and Indicators: 2018 Statistical Update. UNDP. კითხირიშ თარიღი: 16 September 2018.
- ↑ International tourism, number of arrivals – Bosnia and Herzegovina. World Bank. კითხირიშ თარიღი: 14 November 2020.
- ↑ Membership Action Plan (MAP). NATO. ციტატა: „In April 2010, when the foreign ministers of NATO member countries met in Tallinn, after reviewing the progress that Bosnia and Herzegovina had made in its reform efforts, they invited the country to join the Membership Action Plan.“ კითხირიშ თარიღი: 6 April 2015.
| |||||||||||
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
