უკრაინა

უკრაინა
უკრაინა უკრ. Україна; უკრაინა
შილა
	ჰიმნი: ; „Ще не вмерла України і слава, і воля“; ; ;
	უკრაინაშ ორენი
ნანანოღა; (დო უკაბეტაში ნოღა)	კიივი; 50°27′ ოორ. გ. 30°30′ ელ. გ. /
ოფიციალური ნინა(ეფი)	უკრაინული
რელიგია	87.3% ქირსიანობა; 11.0% ვა რელიგიური; 0.8% შხვა; 0.9% უგამუ;
თარობა	უნიტარული გვერდო საპრეზიდენტო რესპუბლიკა
ფართობი
მახორობა
ედპ (ჸუპ)	2025 ფასებათ
აგი (2022)	0.734 (მაღალი) (100-ა)
ვალუტა	უკრაინული გრივნა ₴ (UAH)
ბორჯიშ ორტყაფუ	UTC+2
ქიანაშ კოდი	UA
Internet TLD	.ua; .укр;
ოტელეფონე კოდი	+380

უკრაინა^{[კომ. 1]} — სახენწჷფო ბჟაეიოლ ევროპას. ფართობიშ მეჯინათ მაჟირა უკაბეტაში ქიანა რე ევროპას რუსეთიშ უკული, ნამუთ უხურგანს უკრაინას ბჟაეიოლშე დო ოორუე-ბჟაეიოლშე.^{[კომ. 2]} თაშნეშე უკრაინას ოორუეშე უხურგანს ბელარუსი; ბჟადალშე — პოლონეთი დო სლოვაკეთი; ობჟათე-ბჟადალშე — უნგრეთი, რუმინეთი დო მოლდოვა^{[კომ. 3]}; ობჟათეშე დო ობჟათე-ბჟაეიოლშე ომძღჷ უჩა დო აზოვიშ ზუღეფი.^{[კომ. 4]} ქიანაშ უკაბეტაში ნოღა დო ნანანოღა რე კიივი, ნამუსჷთ სიკაბეტაშ მეჯინათ ეკოჸუნს ხარკივი, დნიპრო დო ოდესა. უკრაინაშ ოფიციალური ნინა რე უკრაინული.

უკრაინაშ ტერიტორიას ადმიერეფი ოხორანა ჩქინი წანეფიშეჭარუაშახ 32,000 წანაშე. შქა ოშწანურეფიშ განწეობას რდჷ ორდოიანი სლავეფიშ ექსპანსიაშ აბანი, ნამუქჷთ მოგვიანეთ, IX ოშწანურას გჷნირთუ ბჟაეიოლი სლავეფიშ შანულამი კულტურული ცენტრო კიევიშ რუსეთიშ სახენწჷფოშ გიმე. X დო XI ოშწანურეფს კიევიშ რუსეთიქ გჷნირთუ ევროპაშ არძაშე უკაბეტაში დო ბერდეხი სახენწჷფოთ, მარა თაშ-თაში აკოციუ ართიანიშ კონკურენტი რეგიონალური ნძალეფო დო XIII ოშწანურას მონღოლეფქ მოჯალაგეს. გეჸვენჯი 600 წანაშ განწეობას თე ტერიტორიას მიშ დებეფი, გორთუალეფი დოშხვადოშხვა გალენური ნძალეფიშით გამაგებეფი, ნამუეფიშ შქას რდეს ლიეტუვაშ კაბეტი სათარო, პოლონეთიშ ომაფე, პოლონეთ-ლიეტუვაშ წორომაჸალობა, ავსტრიაშ იმპერია, ოსმალეთიშ იმპერია დო რუსეთიშ ომაფე.

XVII ოშწანურას, ცენტრალური უკრაინაშ ტერიტორიას გიჭყჷ კაზაკეფიშ ჰეტმანატიქ (ჰეტმანშჩინა), მარა გორთილქ იჸუ რუსეთიშ დო პოლონეთიშ შქას, ნამუქჷთ XIX ოშწანურაშ დალიას რუსეთიშ იმპერიაშ აკოდგინალუაშა გენშართჷ. წუთმიძინანდჷ უკრაინული ნაციონალიზმი დო 1917 წანაშ რუსეთიშ რევოლუციაშ უკული გიჭყჷ კუნტახანიშ უკრაინაშ ოკათე რესპუბლიკაქ. ბოლშევიკეფქ გაჭყანიერეს კონტროლი ჸოფირი იმპერიაშ უმენტაში ნორთის დო გაჭყეს უკრაინაშ სხუნუეფიშ სოციალისტური რესპუბლიკა, ნამუქჷთ 1922 წანას სხუნუეფიშ რსხუშ ართ-ართი რესპუბლიკათ გჷნირთუ. 1930-იან წანეფიშ დაჭყაფუს, მილიონობათ უკრაინალქ გოჭყორდჷ ხელუანური შქირენაშ — ჰოლოდომორიშ შედეგო. მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმაშ ბორჯის, უკრაინა რდჷ გერმანიაშით ოკუპირებული დო გიშართჷ მასშტაბური ბურჯაფეფს დო უგურობას, ნამუშ შედეგო 7 მილიონი თინჩალი მახორუქ გოჭყორდჷ, ნამუშ უმენტაშობა რდჷ უკრაინალი ურია.

1991 წანას უკრაინაქ ზოხორინალა მიპალჷ სხუნუეფიშ რსხუშ აკოცჷმაშ უკული დო გჷმაცხადუ ნეიტრალიტეტი.^[5] 1996 წანას მეღებულქ იჸუ ახალი კონსტიტუციაქ, ფართოთ მოდვალირი კორუფციაშ დო სახენწჷფო კონტროლიშ მონძალაშ ფონს, ქიანაქ გეგნორთჷ საბაზარო ლიბერალური დემოკრატიაშა.^[6] 2004-2005 წანეფიშ დალიაშფერი რევოლუციაქ გაჭყჷ ოგიშაგორუე დო კონსტიტუციური რეფორმეფი. მოახალებური პოლიტიკური კრიზისეფქ, 2014 წანას, გჷმიჭანუეს მასობური დემონსტრაციეფი, ნამუთ ჩინებული რე მუჭოთ ევრომაიდანი, ნამუქჷთ გჷმიჭანუ რევოლუციეფი, ნამუშ შედეგო რუსეთიქ ართჸურენო იქუ უკრაინაშ ყირიმიშ ჩქონიშ ოკუპაცია დო ანექსია დო პრორუსული ებუძოლეფქ გეგნორთჷ დონბასიშ ლჷმაშა, რუსეთი დო რუსეთიშით ხუჯდოკინელი სეპარატისტეფწკჷმა. 2022 წანას, რუსეთიქ წჷმიჭყუ უკრაინაშა ფართომასშტაბური მინოკათუა.^[7]^[8]

უკრაინა რე უნიტარული გვერდო საპრეზიდენტო რესპუბლიკა. უკრაინას უღჷ გინმალუარი ეკონომიკა დო 2024 წანაშ დგომარობათ, ევროპას ართ შური მახორუშა არძაშე უდაბალაში ნომინალური ედპ, თეწკჷმა კორუფცია შანულამ პრობლემათ სქიდუ.^[9]^[10] ქვერსემი ჸოფური დიხეფიშ ჭყოლოფუათ, ქიანა რე ყუბერიშ შანულამი ექსპორტიორი,^[11] 2022 წანას ყუბერიშ წარმებაქ დერკჷ რუსეთიშ მინოკათუაშ გეშა, ნამუქჷთ გჷმიჭანუ გობალური ოჩამური ოშქურანჯობა.^[10]^[11]გლობალურ ურთიართობეფს უკრაინა ოშქაშე ნძალათ იკოროცხუ. ქიანაშ ოურდუმე ნძალეფი მუდანობაშ მეჯინათ მოსოფელს მაამშვა აბანს იკენს, მაბრუ აბანს რე დუდთხილუაშ ბიუჯეტიშ მუდანობათ დო უღჷ მოსოფელს ართ-ართი უკაბეტაში დო ანდაკორობამი უპილოტეოეფიშ ფლოტი. უკრაინა რე გოეროშ ართ-ართი დჷმარხუაფალი სახენწჷფო, თაშნეშე ევროპაშ სხუნუშ დო მოსოფელიშ ვაჭრუაშ ორგანიზაციაშ დო ეუწო-შ (OSCE) მაკათური. ქიანა ევროპაშ რსხუშა კათაფაშ პროცესის რე დო 2022 წანას ნატო-შა მიშულაშ გჷნაცხადი მიშეღჷ.^[12]

ქიანაშ ჯოხოდვალა

ოფიციალური (მარგალურო): უკრაინა
ოდაბადური (უკრაინულო): Україна

დემოგრაფია

უკრაინას ოხორანს 42,418,235 კოჩი, თინეფშე უკრაინალი 77,80%, რუსი 17,30%, ბელარუსი 0,60%, ყირიმალი თათარი 0,50%, მოლდოვარი 0,50%.

რელიგია

უკრაინაშ მახორობაშ უმენტაში ნორთი ქირსიანი რე.

უკაბეტაში ნოღეფი

უკრაინაშ უკაბეტაში ნოღა რე კიივი. თექ ოხორანს 2,588 000 კოჩი. შხვა კაბეტი ნოღა რე:

ხარკივი (1,435)
დნიპრო (1,026)
ოდესა (1,022)
დონეცკი (985)
ზაპორიჟია (783)
ლვივი (700)

ისტორია

უკრაინა რდჷ სხუნუეფიშ რსხუშ ართ-ართი მაკათური ქიანა. 1990 წანაშ უკული თინა დუდიშული სახენწჷფო რე.

კომენტარეფი

↑ ⁱ/juːˈkreɪn/ yoo-KRAYN; უკრ. Україна, uk
↑ უკრაინაშ ობჟათე-ბჟაეიოლშე თაშნეშე რე ფრონტი რუსეთიშით უკანონეთ ოკუპირებული დო ანექსირებული ტერიტორიეფს.
↑ ნამუშ აკოდგინალუაშა თაშნეშე მიშმურს ვაღიარაფილი სეპარატისტული სახენწჷფო დნესტრიშპიჯეთი
↑ აზოვიშ ზუღაშ გოხოლუაშ უკრაინული ტერიტორიეფი, 2022 წანაშე რუსეთიშით ოკუპირებული დო ანექსირებული რე, მარა თე ქიმინუა მოსოფელიშ ჯარალუაშით გადღანებული რე.

სქოლიო

↑ Закон України «Про Державний Гімн України» (6 березня 2003). კითხირიშ თარიღი: 13 грудня 2013.
↑ Ukraine (en). Central Intelligence Agency (23 March 2022).
↑ (2021) Ecological Intensification of Natural Resources for Sustainable Agriculture. Springer Singapore, ხს. 40. ISBN 978-981-334-203-3.
↑ ^4.0 ^4.1 ^4.2 World Economic Outlook Database, October 2024 Edition. (Ukraine). International Monetary Fund (22 October 2024). კითხირიშ თარიღი: 26 October 2024.
↑ Declaration of State Sovereignty of Ukraine. კითხირიშ თარიღი: 24 December 2007.
↑ (in en)Ukraine, Central Intelligence Agency, 2025-01-02, https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ukraine/#people-and-society, წაკითხულია: 2025-01-11
↑ “The Surprising Success of U.S. Military Aid to Ukraine“, Foreign Affairs, 2023-03-17. კითხირიშ თარიღი: 2023-04-13. (en-US)
↑ Dorfman, Zach (April 28, 2022). In closer ties to Ukraine, U.S. officials long saw promise and peril (en-US). კითხირიშ თარიღი: April 13, 2023.
↑ Mapping Support for Anti-Corruption Reforms in Ukraine with a Focus on the Justice Sector (en). კითხირიშ თარიღი: 2025-01-04.
↑ ^10.0 ^10.1 World Economic Situation and Prospects 2024.
↑ ^11.0 ^11.1 (2024-12-20) „The Russia-Ukraine war reduced food production and exports with a disparate geographical impact worldwide“ (en). Communications Earth & Environment 5 (1). DOI:10.1038/s43247-024-01915-5. ISSN 2662-4435.
↑ “Ukraine submits an application to join NATO, with big hurdles ahead.“, The New York Times, 2022-09-30. კითხირიშ თარიღი: 2022-10-01. (en-US)

თე სტატია უკრაინაშ დო უკრაინალეფიშ გეშა დიოდღარო მერკე რე. თქვა შეგილებუნა ქუმმეხვარათ დო აკაფშათ თინა.

[5] ⁱ/juːˈkreɪn/ yoo-KRAYN; უკრ. Україна, uk

[6] უკრაინაშ ობჟათე-ბჟაეიოლშე თაშნეშე რე ფრონტი რუსეთიშით უკანონეთ ოკუპირებული დო ანექსირებული ტერიტორიეფს.

[7] ნამუშ აკოდგინალუაშა თაშნეშე მიშმურს ვაღიარაფილი სეპარატისტული სახენწჷფო დნესტრიშპიჯეთი

[8] აზოვიშ ზუღაშ გოხოლუაშ უკრაინული ტერიტორიეფი, 2022 წანაშე რუსეთიშით ოკუპირებული დო ანექსირებული რე, მარა თე ქიმინუა მოსოფელიშ ჯარალუაშით გადღანებული რე.

[1] Закон України «Про Державний Гімн України» (6 березня 2003). კითხირიშ თარიღი: 13 грудня 2013.

[2] Ukraine (en). Central Intelligence Agency (23 March 2022).

[Jhariya_Meena_Banerjee_2021_p._40-3] (2021) Ecological Intensification of Natural Resources for Sustainable Agriculture. Springer Singapore, ხს. 40. ISBN 978-981-334-203-3.

[IMFWEO.UA-4] 4.0 ^4.1 ^4.2 World Economic Outlook Database, October 2024 Edition. (Ukraine). International Monetary Fund (22 October 2024). კითხირიშ თარიღი: 26 October 2024.

[gska2.rada.gov.ua-9] Declaration of State Sovereignty of Ukraine. კითხირიშ თარიღი: 24 December 2007.

[10] (in en)Ukraine, Central Intelligence Agency, 2025-01-02, https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/ukraine/#people-and-society, წაკითხულია: 2025-01-11

[:5-11] “The Surprising Success of U.S. Military Aid to Ukraine“, Foreign Affairs, 2023-03-17. კითხირიშ თარიღი: 2023-04-13. (en-US)

[:6-12] Dorfman, Zach (April 28, 2022). In closer ties to Ukraine, U.S. officials long saw promise and peril (en-US). კითხირიშ თარიღი: April 13, 2023.

[13] Mapping Support for Anti-Corruption Reforms in Ukraine with a Focus on the Justice Sector (en). კითხირიშ თარიღი: 2025-01-04.

[:8-14] 10.0 ^10.1 World Economic Situation and Prospects 2024.

[:9-15] 11.0 ^11.1 (2024-12-20) „The Russia-Ukraine war reduced food production and exports with a disparate geographical impact worldwide“ (en). Communications Earth & Environment 5 (1). DOI:10.1038/s43247-024-01915-5. ISSN 2662-4435.

[16] “Ukraine submits an application to join NATO, with big hurdles ahead.“, The New York Times, 2022-09-30. კითხირიშ თარიღი: 2022-10-01. (en-US)

[1]

[2]

[3]

[4]

[კომ. 1]

[კომ. 2]

[კომ. 3]

[კომ. 4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]