ისლანდია

ისლანდია
ისლანდია Iceland; ისლანდია
	ჰიმნი: "Lofsöngur";
	ისლანდიაშ ორენი
ნანანოღა; (დო უკაბეტაში ნოღა)	რეიკიავიკი; 64°08′ ოორ. გ. 21°56′ ბჟად. გ. /
ოფიციალური ნინა(ეფი)	ისლანდიური
თარობა	უნიტარული, საპარლამენტო რესპუბლიკა
ფართობი
მახორობა
ედპ (ჸუპ)	2022 ფასებათ
აგი (2021)	0.959 (ძალამ მაღალი) (3-ა)
ვალუტა	ისლანდიური კრონი ((ISK)
ბორჯიშ ორტყაფუ	UTC+0
ქიანაშ კოდი	IS
Internet TLD	.is
ოტელეფონე კოდი	+354

ისლანდია^[1] (ისლ. Ísland) — ევროპაშ, ატლანტიშ ოკიანეს შქა ატლანტიკურ ქჷნდჷრს დვალირი კოკამი ქიანა.^[2] მახორობა აკმადგინანს დოხოლაფირო 320,000-ს დო ფართობი — 103000 კმ²-ს.^[3] ნანანოღა დო უდიდაში ნოღა რე რეიკიავიკი,^[4] ნამუთ მუშ მუკი-მუკიშ ტერიტორიეფით აკმადგინანს მახორობაშ ჟირ ნასუმორს. კოკი წჷმარინუანს ვულკანურო დო გეოთერმულო აქტიურ რეგიონს.

ჯოხოდვლა

ოფიციალური - ისლანდიაშ რესპუბლიკა.
ოდაბადური – Island, Lydhveldidh. ჯოხოდვალა შანენს „ჸინუამ ქიანას“. თაშ მიშინუანა შხვა ნინეფს ხოლო. გჷმჷნარკებუ რე ლათინური, სოდეთ ისლანდიას თულეს უძახჷნა. კინ თეჯგუა ტერმინი გჷმირინუაფუ გრენლანდიაშ ჸურე.

გეოგრაფია

ქიანა მილარე ოორუეშ ზუღას. ფართობი - 103.000 კვ.კმ. ტერიტორიაშ უმენტაშ ნორთი იდვალუაფუ 400-800 მეტრაშ სიმაღალაშ პლატოს, კანკალე მასივიშ სიმაღალა 1000-1500 მეტრას ოჭირინდუანს. წყარპიჯის ზოლს რე დაბალი რზენეფი. კოკის 200-შახ ვულკანი დო გეიზერი რე. ვულკანეფშე არძაშე უმოს ჩინებული რე: ჰეკლა, ლაკი, ასკია დო ისლანდიაშ უმაღალაში კონკა ჰვანადალსჰნუკური - 2119 მ. რელიეფის იძირებე ჯვეში აკოჸინუეფიშ შანეფი.

ფლორა დო ფაუნა

ისლანდიას ეკონია აკოჸინუაშ პერიოდშე, ანუ სოდგარენ 10 000 წანაშ წოხოლენ პერიოდშე გვალო მუსხირენ გვარობაშ ორინჯ დო ჩანარქ მოხვადჷ, კანკალექ აბანობურო ეფალჷ. კოკის გვალო 1300 გვარობაშ მაჭანჯია რე, ნამუთ ძალამი დაბალი მაძირაფალი რე, მუშენდა ნთელ ქიანას ართ მილიონშე მეტი გვარობაშ მაჭანჯია ხე. მუ ბორჯისჷთ თაქ თაქ კათაქ დიხორჷ, ხვალე ართი ძუძუშმაწუალი არქტიკული მელა რდჷ, ნამუქჷთ ზუღაშ გინოკვათუთ მოხვადჷ კოკის აკოჸინუაშ ხანაშ დალიას. კოკის ვა ხე აბანობური რეპტილიეფი დო ამფიბიაშობურეფი.

ისლანდიური შხური

ფიტოგეოგრაფიულო ისლანდია ორხველჷ ცირკუმბრიული რეგიონიშ არქიტიკულ პროვინციას ბორეიშ ომაფეშ ფარგალეფს. მოსოფელიშ ორთაშ ფონდიშ მუნაჩემეფით, კოკიშ ტერიტორია ბორეული ტყალეფიშ დო ალპურ ტუნდრაშ ეკორეგიონს ორხველჷ. ისლანდიაშ სოდგარენ სუმ პროცენტის წვანე ნარგეფი ვა ფხვადუნა. ჩანარული ოფორიშ დიდი ნორთი მინდორეფიშ სახეთ რე წჷმორინაფილი, ნამუსჷთ ორინჯიშ ოდიარეთ გჷმირინუანა. ისლანდიაშო არძაშე უმოსი აბანობური ჯა რე ოორუეშ გვალაში ბული Betula pubescens; გვალაში ბულქ ისლანდიაშ ტყას უმეტაშო „ვეხიწკჷმა“ (Populus Tremola), „ჩვახაწკჷმა“ (Sorbus Aucuparia) and დო „რჩქვანილურ ღვიაწკჷმა“ (Juniperus communis) ართო იფორმირჷ, ჭიჭე ზომაშ ჯა-ბართვეფო ვაბკოროცხით-და.

კათაშ ირალ დოხორალეფქ აკარღვჷ ღარჷბი ეკოსისიტემა, ვულკანური დიხეფი დო მიარეფერუანობას თეშით წჷრილი გვარობეფი აკობორკჷ. ვითოშწანუეფიშ მალობას ტყალეფი იჭვარუდჷ დო ოხორხეფუშა იჯღონუდჷ სანცხვარებელ ღანკეფშო. ჯა-ტყაშ კვათუაქ ეროზიაშ გეშა ნერჩიშ ჟინი ნორთიშ გოდინაფა გჷმიჭანუ, თექ ხოლო, მუშ განშე, გვალაშ ბული ჯალეფიშ ეშაჭყვიდუას ხე უნწყუ. ამდღა ხვალე მუსხირენი გვალაშ ბული ჯა ფალჷნს, თინა ხოლო, იზოლირაფილ ტყაჩირეფს. ახალ ტყალეფიშ გაშენებაქ ჯალეფიშ მუდანობა გამიარჷ, მარა დუდშეიან სახეშ ეკონწყუალაქ იშენ ვემიხუჯინჷ. ბოლო წანეფიშ განაშენიანებას ბრელ ახალი ჯიშიშ ჯათ აფხვადუნა.

ისლანდიაშ ორინჯეფიშ ოქიანუ იკათუანს ისლანდიურ შხურს, ორინჯის, წიწილას, თხას დო ძალიერ ისლანდიურ ცხენს, თეშ მოხ, ისლანდიურ მეშხურეს ხოლო. კოკიშ ელმოლს, ოკიანეშ წყარეფს, ჩხომიშ ანდანერი გვარობა ხე, თაურშე შილებე ითქუას, ქიანაშ ეკონომიკაშო ჩხომჭოფუა თარი დარგი რე დო ერუანული ექსპორტიშ გვერდის აკმადგინანს. ტყარ ორინჯეფშა მიშმურს არქტიკული მელა, წაულა, ჭუკეფი, ჸორჭუკეფი, ყურდგელეფი დო ოორუეშ ირემეფი. მაფურინჯეფი, გჷშაკერძაფილო ზუღაშ მაფურინჯეეფი ისლანდიაშ ოორინჯე ოქიანუშ უთარაში ნორთი რე. პოპულაციიაშ სიხშირეთ ქარიშხალეფი (მაფურინჯეშ ბუნა) დო მაზუღაშნერეფი გიშეგორუნა.

სახენწჷფო

სახენწჷფო სისტემა — ოპარლამენტე რესპუბლიკა.
სახენწჷფოშ მადუდე — პრეზიდენტი ო.რ. გრიმსონი (Olafur Ragnar GRIMSSON, 1996-შე).
კანონმადვალუ ორგანო — ართპალატამი პარლამენტი (63 მაკათური, ალტინგი). თექ დირცხუ 930 წანას დო იკოროცხუ უჯვეშაშ პარლამენტო მოსოფელს.
ადმინისტრაციული დორთუალა — 23 რეგიონი (sysla) დო 14 ნოღა (kaupstadhur).

დემოგრაფია

მახორობა — 364,134 (2020), თენეფ შქას 94% ისლანდიარეფი
სახენწჷფო ნინა — ისლანდიური. შხვა გოფაჩილი ნინეფი - სკანდინავიური ნინეფი, გერმანული, ინგლისური.
რელიგია — ევანგელურ-ლუთერანული.
ნანანოღა — რეიკიავიკი (118 ვითოში). შხვა ნოღეფი - კოიპავოგური, ჰაბნარფიორდური.

ეკონომიკა

რესურსეეფი — ჩხომი, ჰიდროენერგია, გეოთერმული ენერგია, დიატომიტი. ექსპორტი - ჩხომიშ ნაწარმი, ალუმინი, რკინა, დიატომიტი. ერუანული ღალა ართ შურშა - 24.950 $. ვალუტა - ისლანდიური კრონა (ISK).

ისტორია

ისლანდიაქ დიხორჷ ნორვეგიალი მიგრანტეფით IX ოშწანურაშ დალიერს. X ოშწანურას დირცხუ ოკათე კათუაქ (ალტინგი), ნამუთ სასამართლო დო ოკანონდვალე ორგანოშ ფუნქციეფს ეთმიჸონანდჷ. 1000 წანას ისლანდიაქ ქირსიანობა მიღჷ. XIII ოშწანურას დიჭყჷ დინოხოლენ ლჷმეფქ კლანეფს შქას, ნამუქჷთ გეთუ ისლანდიაშ ნორვეგიაშ ომაფეშ დოქვემდებარებაშა მიშულათ 1262 წანას. 1380 წანაშე დანიაშ ოფლობელე რდჷ. ზოხორინელო გინირთჷ 1944 წანას. 1976 წანას ბრიტანეთწკჷმა რკინაშ უკული გეგმიცხადჷ 200 მილიან ჩხომჭოფუაშ ზონაქ. 1985 წანას ისლანდიაქ უბირთვო ზონათ გეგმიცხადჷ.

ლიტერატურა

ისლანდიურ კულტურას მიარევითოშწანამ სკანდინავიურ დინოხურშა აფუ ჯინჯეფი გოდგჷმილი. არზაშე უმოს ჩინებულ ისლანდიურ კლასიკურ ნაწარმებეფშე საგები, ანუ პროზაული ეპოსეფი მიირჩქინუაფუ, ნამუთ კოკიშ დოხორინიშ ბორჯიშ რე. ბიბლიაშ გოსოფური ნათანგა ისლანდიურ ნინაშა XIV ოშწანურას ორხველჷ. ბოლო ხანეფს ალბეთ არძაშე უმოს ჩინებულ ჭარუთ შილებე ჰალდორ კილიან ლაქსნესი მიფრჩქინათ, ნამუქჷთ 1955 წანას ნობელიშ პრემია მიღჷ.

მედია

ისლანდიას ირწანას სოდგარენი 400 წინგი დო ჟურნალი გჷშმურს. მაართა გაზეთიქ 1848 წანას გიშართჷ. ქიანას ამდღა 35 გაზეთი გიშმურს, ნამუეფიშ უმენტაშობა ირმარული რე. ხუთი ირდღალური გაზეთიშე უმენტაში ტირაჟი დუდიშალაშ პარტიაშ ობეშტუ ორგანოს - „მორგუნბლადიდს“ უღუ. დიდი პოპულარობათ რგებაულენს „DV“ დო „ულპუდიბლადეტი“. ისლანდიას ჯგირ ხანიშ მალობას ხვალე ართი რადიოსადგური რდჷ (რეიკიავიკის) სუმი რეტრანსლატორით. ასე „AM“ ფორმატიშ სუმ სადგური არებენს, 70 - „FM“ ფორმატიშ დო ართ ხოლო კუნტაპოპორამი. რადიომიმაღებუ (სტატისტიკაშ მეჯინათ) ირი ჸუდეს რე (260 000). ტელემაუჭყაფალობაქ ისლანდიას 1966 წანას დიჭყჷ. რე 14 ტელეარხი (156 რეტრანსლატორიშ მეკოროცხუათ), ხოლო სატელევიზიო სადგური ამერიკულ ბაზა კებლავიკის. ისლანდიაშ ინტერნეტდომენი რე - .is. ამდღანერდღათ ქიანას 20-შახ ინტერნეტპროვაიდერი, 263 980 ჰოსტი დო ინტერნეტქსელიშ 200300 აქტიური მახვარებუ რე.

ისლანდიური საგესქუო

თარი სტატია: ისლანდიური საგესქუო.

ისლანდიაშ საგესქუო ძალამ გჷშაკერძაფილი რე დო უმოსო, ჩხომს დო შხურიშ ხორცის გეძჷ. აბანობურ დელიკატესეფს ტორამატურ- þorramatur ჯოხო. ანდა სახეობაშ ორტვინობა მოჸუნა გეოთერმულ სატჷბარეფს. არძაშე უმოს უბრალო ოჭკომალი რე გრაფლაქსი - graflax (ინონწყილი ორაგული კამათ). ართ-ართი თარი ერუანული ოჭკომალი ჰაუკარლია რე- hákarl (ზვიგენიშ გემუანი ხორცი). ჭოფილ ზვიგენს გვერდო ქვიშას ნთხორნჷა, ნამა ჸორადუაშ მუდგარენ დონეშა ქიმერთასჷნ. თეშ უკულ გეშანთხორჷნა, ხოლო გარკვეულ პერიოდის თოკეფს მუკმაბუნუანა, უკული, კეთებული სახეთ, დჷრფაწკჷმა ართო ჭკომუნა. ისლანდიას მოსოფელს არძაშ უმოს თხჷთხჷ ქობალს ჭუნა, ნამუსჷთ ლჲოივაბრიოზს - laufabrauð უძახჷნა, თაქ აკეთენა „ვულკანურ ქობალს“ ხოლო. ისლანდიას ძირითადო ყავას შუნა. ყავახანეფს ხვალე მაართა ჭირქაშ ფარას გაფულენა, არძა გეჸვენჯის უფასოთ ღებულენა. ლუდი, ღვინი დო შხვა სახეობაშ სპირტამი ოშუმალეფი ალაზიმაფათ ძვირი რე: მაგალითო, ლუდიშ ჭე დიდ კათხა 8$ ღირჷ, ჭიჭე 5$. 1989 წანაშახ ისლანდიას თელ 75 წანაშ მალობას ლუდიშ შუმა შურო ვეშილებედჷ. ისლანდიური დჷრფა ბრენივინი კარტოფილშე აკეთენა დო ტმინით რე არომატმეჩამილი. ქიანას ბრელი რე რესტორანეფი, სოდე ერუანულ ოჭკომალეფწკჷმა ართო, ევროპულ ოჭკომალეფს ხოლო მირთვენს მაკორნებუ. რესტორანეფს საკაკალოშ ოშქარი ფასი 20-50 დოლარი რე. ოფიციანტიშო „კუჩხიშ ქირაშ“ მეჩამა ვარე რეკომენდებული.

საინტერესო ფაქტეფი

რეიკიავიკი მოსოფელიშ არძაშე უმოსი ოორუე ნანანოღა რე
ისლანდიაშ პარლამენტი ალთინგი მოსფელს არძაშე უმოსი ჯვეში პარლამენტი რე.
ისლანდია ვულკანური გორჩქინაშ არძაშე უმოსი დიდი კოკი რე
ისლანდიარეფს ბობრათუმამეფიშ პროცენტული მუდანობა უმაღალაში რე მოსოფელს, 92%, თაჸურეშე 80% რღია ბობრა რე.
კანკალეშა ისლანდიას გრენლანდიაშე აისბერგეფით მეშარე ჩე თუნთეფი ხოლო ოსუმარნა. 2008 წანაშ მესის ჟირ მარაშ გიშატებუთ ჟირ თუნთიქ გეგმორთჷ კოკშა მოხოლაფირ აისბერგიშე.
ვატნაიჲოკიუდლი — ჯიშთი ისლანდიას, არძაშე უმოსი დიდი ჯიშთი რე ევროპას.
ისლანდიაშ ტერიტორიაშ 10%-შ უმოსი ჯიშთეფით რე ფორილი. (12 ანთ. კმ²).
პოპულარული ოჭკომალი ისლანდიას ჰაკარლია, ნამუთ ვართ მეტ ვართ ნორკე, ზვიგენიშ გჷშასკირაფილი ხორცი რე.
ვულკანი ჰეკლა ევროპას უდიდაში ვულკანი რე.
წყარგელაფუ დეტიფოსი ევროპას არზაშე უმოსი დიდი რე — თიში სიმაღალა 40 მ, სიგანა 100 მ.
ისლანდიაშ უგინძაში წყარმალუ რე ტჲოურსაუ — 237 კმ.
ისლანდიარეფს ვაუღუნა გვარი. თინეფს ხვალე დაბადებაშ ბორჯის მეჩამილი მუში ჯოხო უღუნა დო მუმაშ (კანკალეშა დიდაშ) ჯოხო გითმიაძინუნა. მაგალითო ისლანდიარი მაბიე ბიორკი გუდმუნდსდოტირი რე ანუ გუდმონდიშ-ძღაბი, ქიანაშ პრეზიდენტი სულავიურ რაგნარი გრიმსონი ანუ გრიმიშ-ბოშ რე.

რესურსფი ინტერნეტის

ისლანდიაშ ისტორია Archived 2009-05-01 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. — საიტი ისლანდიაშე, ქიანაშ ისტორიაშ დეტალურ ეჭარუათ
ჯადოსნურ ისლანდია — საიტი ისლანდიაშე, თიშ კულტურაშე დო ისტორიაშე
საიტი ოხუ ისლანდიაშ კულტურას Archived 2012-01-17 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
ჯვეშისლანდიური ჭიჭე ლექსიკონი Archived 2009-05-20 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.

სქოლიო

↑ Hvert er formlegt heiti landsins okkar? (Icelandic). Vísindavefurinn. კითხირიშ თარიღი: 21 February 2010.
↑ CIA – The World Fact book – Iceland. Government. United States Government (20 July 2006). კითხირიშ თარიღი: 6 August 2006.
↑ Statistics Iceland. Government. The National Statistical Institute of Iceland (14 September 2008). კითხირიშ თარიღი: 14 September 2008.
↑ Don Young (2 September 2009). Reykjavik Iceland & it's Surroundings. Hunter Publishing, Inc, ხს. 30. ISBN 9781588437983. კითხირიშ თარიღი: 20 May 2011.

[1] Hvert er formlegt heiti landsins okkar? (Icelandic). Vísindavefurinn. კითხირიშ თარიღი: 21 February 2010.

[CIA_Govt-2] CIA – The World Fact book – Iceland. Government. United States Government (20 July 2006). კითხირიშ თარიღი: 6 August 2006.

[Statice-3] Statistics Iceland. Government. The National Statistical Institute of Iceland (14 September 2008). კითხირიშ თარიღი: 14 September 2008.

[Young2009-4] Don Young (2 September 2009). Reykjavik Iceland & it's Surroundings. Hunter Publishing, Inc, ხს. 30. ISBN 9781588437983. კითხირიშ თარიღი: 20 May 2011.

[1]

[2]

[3]

[4]