ნეპალი

ნეპალიშ ფედერაციული დემოკრატიული რესპუბლიკა ნეპალ. सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपाल Sanghiya Loktāntrik Ganatantra Nepāl ნეპალი
დევიზი: जननी जन्मभूमिश्च स्वर्गादपि गरीयसी „ნანა დო ოდაბადე ჟიცაშ ომაფეშე ანდაღებული რე“
ჰიმნი: सयौँ थुँगा फूलका (Nepali) Sayaun Thunga Phulka "ოშობათ პეულშე კეთებული"
ნეპალიშ ორენი
ნანანოღა (დო უკაბეტაში ნოღა)		კატმანდუ 24.7,85.31666724°42′ ოორ. გ. 85°19′ ელ. გ.
ოფიციალური ნინა(ეფი)		ნეპალური
რელიგია		ინდუიზმი
თარობა		ფედერაციული საპარლამენტო რესპუბლიკა
-	პრეზიდენტი	რამ ჩამდრა პაუდელი
-	ვიცე-პრეზიდენტი	რამ საჰაია იადავი
-	პრემიერ-მინისტრი	ქადგა პრასად შარმა ოლი
ფართობი
-	გვალო	147,181 კმ2 (93-ა)
-	წყარი (%)	2.8
მახორობა
-	2024 ფასებათ	31,122,387 (49-ა)
-	მეჭედალა	180 ად/კმ2
ედპ (ჸუპ)		2023 ფასებათ
-	გვალო	$150.800 მილიარდი (84-ა)
-	ართ მახორუშე	$4,934 (150-ა)
აგი (2019)		0.602 (ოშქაშე) (142-ა)
ვალუტა		ნეპალური რუპია (NPR)
ბორჯიშ ორტყაფუ		(UTC +5:45)
ქიანაშ კოდი		NPL
Internet TLD		.np
ოტელეფონე კოდი		+977

ნეპალი, ედომუშამი ოფიციალური ჯოხოდვალა ნეპალიშ ფედერაციული დემოკრატიული რესპუბლიკა (ნეპ. नेपाल) — ზუღაშ კარშა გიშალიშ უღვენი სახენწჷფო ჰიმალაეფს, ობჟათე აზიას. ქიანაშ უმენტაში ნორთი იდვალუაფუ ჰიმალაეფს, თაშნეშე ინდ-განგიშ რზენიშ ნორთის. ოორუეშე უხურგანს ჩინეთიშ ოკათე რესპუბლიკაშ ტიბეტიშ ავტონომიური რეგიონი, ობჟათეშე, ბჟაეიოლშე დო ბჟადალშე ინდოეთი, თაშნეშე ბანგლადეშიშე მოჩილათირი რე ინწრო სილიგურიშ კორიდორით, ბჰუტანიშე — ინდოეთიშ სიკიმიშ შტატით. ნეპალს უღჷ ანდაკორობამი გეოგრაფია, თინეფს შქას ჸოფური რზენეფი, სუბალპური ტყამი სუბეეფი დო მოსოფელიშ ვითი არძაშე უმაღალაში გვალაშე ბრუო, თინეფს შქას დიხაუჩაშ უმაღალაში გვალა — ევერესტი. კატმანდუ ქიანაშ ნანანოღა დო უკაბეტაში ნოღა რე. ნეპალი რე ანდაეთნიკური, ანდანინამი, ანდარელიგიური დო ანდაკულტურული სახენწჷფო, სოდე ოფიციალური ნინა რე ნეპალური.

ჯოხო "ნეპალი" პირველაშე დინოჭარილი რე ინდოეთიშ სუბკონტინენტიშ ვედური პერიოდიშ ტექსტეფს, ჯვეში ნეპალს, მუჟანსჷთ დირსხჷ ინდუიზმიქჷნ, ნამუთ მუშჸურე ქიანაშ თარი რელიგიას წჷმარინუანს. ჩქინი წანეფიშეჭარუაშახ პირველი ვითოშწანურაშ შქა ხანეფს, ბუდიზმიშ დჷმარსხუაფალი გაუტამა ბუდაქ დებადჷ ნეპალიშ ობჟათეშე, ნოღა ლუმბინის. ოორუე ნეპალიშ ნორთი გინორსხილი რდჷ ტიბეტიშ კულტურაწკჷმა. ცენტრის მადვალუ კატმანდუშ ლეხერი მეჭედელო რე მერსხილი ინდო-არიალეფიშ კულტურაწკჷმა დო რდჷ გოპეულერი ნევარეფიშ კონფედერაციაშ აბანი, ნამუთ ჩინებული რე მუჭოთ ნეპალ მანდალა. უჯვეშაში აბრეშუმიშ რზაშ ჰიმალაიშ ნორთის დომინირენდეს ლეხერიშ ვაჭარეფი. კოსმოპოლიტურ რეგიონს გევითარჷ გინორთელი ტრადიციული ხელუანობაქ დო არქიტექტურაქ. მა-18 ოშწანურაშო, გორქჰაშ ომაფექ ქემიოჭირინჷ ნეპალიშ აკოკათუას. შაჰიშ დინასტიაქ ქჷდარსხუ ნეპალიშ ომაფე დო მოგვიანებათ ალიანსშა გენშართჷ ბრიტანეთიშ იმპერიაწკჷმა, რანაშ დინასტიაშ პრემიერეფიშ პერიოდის. ქიანა დღას ვა რდჷ კოლონიზებული, მარა ბუფერულ სახენწჷფოშ როლი უღუდჷ იმპერიულ ჩინეთიშ დო ბრიტანულ ინდოეთიშ შქას. საპარლამენტო დემოკრატია გენშეღეს 1951 წანას, მარა ჟირშა მეჭყორიდეს ნეპალიშ მონარქეფქ, 1960 დო 2005 წანეფს. 1990-იანი დო 2000-იანი წანეფიშ დაჭყაფუს, ნეპალიშ ომენოღალე ლჷმაქ გჷმიჭანუ 2008 წანას, სეკულარული რესპუბლიკაშ დორსხუაფა, ნამუშით გეთჷ მოსოფელიშ ეკონია ინდუისტური მონარქიაქ.

2015 წანაშ მენაღებჷ ნეპალიშ კონსტიტუციაშ მეჯინათ, ქიანა წჷმარინუანს სეკულარულ ფედერაციულ საპარლამენტო რესპუბლიკას, ნამუთ დორთილი რე შკვით პროვინციათ. ნეპალი გოეროშ მაკათური რე 1955 წანაშე, 1950 წანას ინდოეთწკჷმა დო 1960 წანას ჩინეთწკჷმა მაჸალობაშ ხეკულუა დოდჷ. ნეპალს იდვალუაფუ ობჟათე აზიაშ რეგიონული წოროხანდაშ ასოციაციაშ (SAARC) იროიანი სამელამოსო (შტაბ-ორენი), ნამუშ დჷმარსხუაფალი მაკათური რე. ნეპალი თაშნეშე ოკათჷ უგინობირაფუობაშ ყარაფის დო ბენგალიშ ჸუჯიშ ინიციატივას.

ჯოხოდვალა

• ოფიციალური: ნეპალიშ ფედერაციული დემოკრატიული რესპუბლიკა
• ერუანული: ნეპ. नेपाल, Sri Nepala Sarkar.
• ეტიმოლოგია: ქიანაშ ჯოხოდვალა ჯვეშინდურ ნინაშა შანენს „გვალაშ ოსხირს მადვალუს“.

ისტორია

ანტიკური ხანი

ლაოსურ ოხიდაშ თე ნახანტა ეთმეხანტუნს გაუტამა ბუდაშ ბადებაშ ლეგენდას, ჯვ. წ. 563 წანაშ ლუმბინი, ბჟადალი ნეპალი.

კატმანდუშ ლეხერს მენაგორებჷ ნეოლითური ხეჭკუდეფი ოძირანა, ნამჷ-და ჰიმალაიშ რეგიონს ადამიერეფქ ვაუგვიანაშ 11 ვითოშ წანაშ კინოხნ დიხორეს. უჯვეშაშ მახორობაძშა კუსუნდაშ კათეფი უჯოხონა. ჩქინი წანეფიშეჭარუაშახ დოხოლაფირო 600 წანაშ კინოხ, ნეპალიშ ობჟათეშე მორჩილი ომაფეეფშე დო კლანეფშე კონფედერაციეფქ გიჭყჷ. თინეფშე ართ-ართი რდჷ შაკიაშ სახენწჷფო, სოდე მოგვიანებათ დებადჷ სიდჰართა გაუტამა მაფასქირქ, ნამუქთ ისხუნჷ ასკეტური რინაშ წესი, გეგმაქიმინჷ ბუდიზმიშ რელიგია დო კჷნე მუქ აწუნჯღვერჷ თე რელიგიას; დუდშა ქეგიდჷ ჯოხო ბუდა. ჩქინი წანეფიშეჭარუაშახ 250 წანაშო, ობჟათეშ რეგიონეფქ ოორუე ინდოეთიშ ართ-ართი იმპერიაშ, მაურიაშ იმპერიაშ გაულაშ გიმე ქუმოხვადეს; მოგვიანებათ — გუფთაშ იმპერიაშ ვასალეფო გჷნირთეს.

ნეპალიშ ფირჩა პრეისტორიაშ გეშა, თარო, ნიუარიშ ლეგენდარული ტრადიციეფშე რე ჩინებული. რე თე ლეგენდეფიშ მუჭოთ ბუდისტური, თაშნეშე ინდუისტური ვერსიეფი. ნეპალიშ ლეხერი დო ნეპალიშ დაბალსუბეამი არანი ინდურ წყუეფს რე მოშინებული. თინეფიშ მეჯინათ, დოხოლაფირო 2500 წანაშ კინოხ, ცენტრალური ჰიმალაიშ გვალეფი კილერი რდჷ ინდ-განგიშ დო ოორუე-ინდური წყარმალუშ გოხოლუაშ ლეხერშო. ნეპალიშ კოგერენტული დინასტიური ისტორია ლიჩავიშ დინასტიაშ ეჸონუათ იჭყაფუ (ჩ. წ. IV-V ოშწანურა). თიშ უმკუჯინალო, ნამჷ-და უმოს ორდოიან, კირათიშ დინასტიას ოკოდჷ ქეუსქირუაფუდუკო კშათრიაშ კასტაშ მამართალიშ დო მალიმორიშ ჯოხო, ლიჩავიშ დინასტია, საეგებიოთ, ინდური ლეხერეფიშ პირველი მამართალი ფანია რდჷ. ლიჩავიშ დინასტიაშ გეშა გიშაკერძაფილო კაბეტი ინფორმაცია მიპალუაფუ დინნაჭარეფშე (დინნაჭარეფი აკეთჷ ჩინარი ბუდისტი პილიგრიმი ბერი ხუანზანგიქ) დო ქუაშ მუკნაჭარეფშე, ნამუეფჷთ თარო ჩქინი წანეფიშეჭარუაშ 500-700 წანათ ითარიღებუ. თე პერიოდის ტიბეტის ხოლო ართი აკოკათელჷ ომაფექ გიჭყჷ, ნამუშ გეშა ჰიმალაის, ოორუე მალობაშა გიშმალი რზეფქ გინწყჷნ.

ლიჩავიშ დიანსტიაქ VIII ოშწანურაშ დალიას ქუდანთხჷ, საეგებიოთ, ტიბეტიშ იმპერიაშ გაულათ დო დიჭყჷ ნეუარიშ, ანუ თაკურიშ ერაქ (897 წანაშე). XI ოშწანურაშ დალიას, ობჟათე ნეპალქ ობჟათე ინდური დინასტიაშ, ჩალუკიაშ გაულაშ გიმე ქუმოხვადჷ, ნამუქჷთ ნეპალიშ რელიგიური დნადგინა დოთირჷ, ბუდიზმი გოთირუ ინდუიზმით.

შქა ოშწანურეფი

სინჯაშ ლეხერი, ქჰასეფიშ დო ნეპალური ნინაშ გოჭყაფაშ საეგებიო აბანი, ქჰას მალაშ იმპერიაშ შქაგური

X-XVIII ოშწანურეფს, ნეპალიშ ლეხერს დო გოხოლუაშ რეგიონეფს მალაშ დინასტიაქ ქეგუდირთ ოდუდეს. თიშ უმკუჯინალო, ნამჷ-და ლიჩავიშ მაფეფი ღორონთიელი ინდუსეფი რდესჷნ, თინეფი ვაინდუსურ მახორობას ვანძალენდეს ბრაჰმანიზმიშ ღირებეფს დო წესეფს. მალაშ დინასტიაშ წჷმმარინაფალეფი შხვანერო ორწყედეს მუნეფიშ გამამინჯალას, მარა კაბეტი მალაარი მამართალი, ჯალია სთიტიქ, პირველი ლეგალური დო სოციალური კანონეფი გაჭყჷ, ნამუეფჷთ ბონას თეხანური ინდუისტური პრინციპეფშე გიშმეშეს. ჯაია სთიტიშ მონძე, იაქსამალაქ, ომაფე მუშ სუმი ქომოლსქუას გეგნურთჷ. თაურეშე გეგმიქიმინჷ კატმანდუშ, პატანიშ დო ბჰაკტპურაშ სათაროეფქ. ირი ომაფე აკონტროლენდჷ ელმოლი მადვალუ ტერიტორიეფს, გიშაკერზაფილო კაბეტი თოლჸუჯი უღუდეს ტიბეტიშ დო ობჟათე ინდოეთიშ მალობაშ ოვაჭრე რზეფშა, ანდანე ომაფეეფიშ ეკონომიკაშ გოვითარაფაშო თინეფს კაბეტი შანულობა უღუდეს.

ნეპალიშ ომაფე (1768-2008)

პრითვი ნარაიან შაჰიქ დიჭყჷ თი აკოკათუაშ პროცესი, ნამუსჷთ წჷმარინუანს თეხანური ნეპალი

ბჰიმსენ თაპაშ მართუალაშ პერიოდის, ნეპალქ მუშ გოვითარაფაშ კონკას მიოჭირინჷ

ჯანგ ბაჰადურ რანა, ნამუქჷთ 1846 წანას, ნეპალშა მიშეღჷ ავტოკრატული რანაშ რეჟიმი დო პრო-ბრიტანული გალენური პოლიტიკას მანჯენდჷ

მაფა მაჰენდრაშ მართუალაშ პერიოდის, ნეპალს მიშჷ ეკონომიკური, პოლიტიკური დო ინდუსტრიული თირუეფი

XVIII ოშწანურაშ დაჭყაფუს ართ-ართ სათაროქ, გორქჰაქ, ნამუსჷთ შაშიშ ფანია დუდენდჷ, ხემანჭუაფა მიპალჷ ნეპალიშ გვალეფშა დფო ლეხერეფშა, ქეშეცადჷ რეგიონიშ ართპიჯული მამართალო გჷნორთედუკონ. თე ბორჯის მალაშ დინასტია დადარარებული რდჷ დინოხიანი უმურაგადუობაშ გეშა დო თიში სოციალური დო ეკონომიკური დგომარობას ვალაჸუნინედჷ კაბეტი გორქჰაშ გოვითარაფაშ დონეშა. გორქჰაშ მამართალი პრითვი ნარაიან შაშიქ, ლეხერეფი 1769 წანას ქჷდიჭყუნუ დო ნანანოღა კატმანდუშა გეგნიღჷ. თაშ გაჭყჷ ოსხირქ თეხანური ნეპალიშ გჷმოქიმინუას. შაშიშ დინასტიაშ მამართალეფს ონებუდეს ნეპალიშ აკოკათუა დო ცენტრალიზება, ნამუთ ქვერსემ სირთულეფწკჷმა რდჷ მერსხილი, ანდანე ოშწანურეფიშ მეძენას რეგიონს იძირებედჷ ეთნიკური, რელიგიური დო კულტურული გინორთი. თინეფქ მიღეს შხვადოშხვა დომინანტი რეგიონიშ მართუალაშ თარი მახასიათებელეფი, ქიმიჭანუეს ლოკალური ელიტა დო გაჭყეს ცენტრალიზებული პოლიტიკური სისტემა. თინეფქ თე ქიმინუათ დეზინტეგრაციაშ მალებუ ოშქურანჯობა დუდშე ეღეს. 1775-1951 წანეფს, მიშჷ კონწარი დება ომაფე ფანია დო მუსხირენი დიდგვარიშ ფანიაშ შქას. 1772 წანაშე 1832 წანაშახ, ქიანს მართუნდჷ ჟირი მაფა, ნამუეფშე ჟირხოლოქ გემაფჷ მორჩილ ხანობას. რეგენტეფი, თეშ, მუჭოტ დიდგვარამეფი, ახალნორდი მაფეფით მანიპულირენდეს. ჟირხოლო ფრაქციას ონებუდჷ მუპალუდიკონ ხემანჭუაფა დო მონოპოლია პოლიტიკურ ოფისეფშა, ნამუქჷთ შაშიშ დინასტიაშ დოდაღარაფა გჷმიჭანუ. თე ბორჯის ხემანჭუაფაქ დიო თაფაშ (1806-1837) დო უკული რანაშ (1846-1951) ფანიაშ ხეშა გეგნორთჷ.

XIX ოშწანურაშ დაჭყაფუს, ინგლის-ნეპალიშ ლჷმაშ (1814-1816) შედეგო, ინგლისიქ ნეპალს მიარზჷ უწორწენებე ხეკულუა, ნამუშ მეჯინათ ნეპალიშ ედომუშამი გალენური პოლიტიკაქ ინგლისიშ ხეშულობაშ კონტროლშა გეგნორთჷ. 1846 წანას, ინგლისარეფიშ მოხვარათ რანაშ ფეოდალური გვარიშ მადუდე ჯანგ ბაჰადურქ სახენწჷფო გინორთაფა მანწყჷ დო არძა შხვა მაღალი პოსტი რანაშ გვარიშ მონძალური მონოპოლიათ გჷნართინუ. გალენურ ოქიანუწკჷმა იზოლაციაქ, კაპიტალიშ გინოღალაქ, ნეპალიშ ეკონომიკაშა გლახა გულა იღვენუ, 3 მლნ.-შე უოსი მოხანდე ჭყანაქ ნეპალშე მიდართჷ ინდოეთშა, ბირმაშა დო შხვა ქიანეფშა სამუშაშ ოგორუშა.

ინგლისიშ ჯარეფწკჷმა ართო, პირველ დო მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმეფს ნეპალიშ ჯარეფჷთ იბურჯუდეს. ინდოეთიქ ინდუისტურ ინდოეთო დო ისლამურ პაკისტანო გირთჷ. რელიგიური აწორინალაშ გეშა რეგიონს კონწარ დგომარობაქ აკინწყჷ. ინდოეთიშ პრემიერ-მინისტრმა ჯავაჰარლალ ნერუქ ნეპალს სიტუაციაშ გაკონტროლებას მოხვარა ქოთხჷ. რანაშ დინასტიაშ წჷმმარინაფალეფქ ხანგჷნძე დებაშ უკული გინოჭყვიდეს ინდოეთშა ჯარეფიშ გოტება. თინეფქ კაბეტი გაულა იღვენუეს ჩქონს სიტუაციაშ სტაბილიზაციაშ საქმეს. მაჟირა მოსოფელიშ ლჷმაშ უკული, აზიაშ ქიანეფს ერუანულ-გჷმადუდიშულაფარი ბურჯაფიშ წჷმი ულაქ დო კოლონიალიზმიშ მარცხებაქ ხე ქეშუნწყჷ ნეპალარი კათაშ ანტიფეოდალური დო ანტიიმპერიალური ბურჯაფიშ გოვითარაფას. შანულამო გეაქტიურჷ ნეპალიშ პოლიტიკური ემიგრაციაშ საქვარუაქ ინდოეთის. 1947 წანას, კალკუტას დირსხჷ ნეპალიშ ერუანული კონგრესიქ (1950 წანაშე ნეპალიშ კონგრესი). 1949 წანას დირსხჷ ნეპალიშ კომუნისტური პარტიაქ. გიჭყჷ ანტირანული ნძალეფიშ ართამი ფრონტიქ (ქიმინენდჷ 1951-1952 წწ.), ნამუქჷთ ბოლო მუღჷ რანაშ პატჷნალას (1951 წანაშ რევოლუცია). 1951 წანაშ 10 პირელს გეგმიბჟინჷ ობორჯე კონსტიტუციაქ, ნამუქჷთ კონსტიტუციური მონაქრია გეგმაცხადჷ. მენმოღალეეფს ქიმიაჩეს საარძო ოგიშაგორუე ნება, პარტიეფიშ გოჭყაფაშ ნება დო თ.უ, მარა ნეპალს დემოკრატიული პოლიტიკური სისტემაშ იშაღალა სირთულეფწკჷმა რდჷ მერსხილი, ანდანე ქიანას ვაუღუდჷ ტიომბა დემოკრატიული ტრადიციეფი დო გჷმოცახება დო ვა რდჷ მერჩქვანელი ავტოკრატიას. 1959 წანას, გეგმიბჟინჷ ახალი კონსტიტუციაქ, ნამუქჷთ გოხურგჷ მახორობაშ დემოკრატიული ნებეფი დო დუდიშულა. პარლამენტიშ პირველ გიშაგორუეფს (1959) გიმორძგუეს ნეპალიშ კონგრესიშ პარტიაშ კანდიდატეფქ, ნამეფქჷთ კათას დეპირეს ოფუტეშ მეურნალაშ რეფორმაშ მანჯება, ადმინისტრაციული აპარატიშ რეორგანიზაცია, მოხანდეეფიშ დგომარობაშ გაუჯგუშება, მარა თინეფს ვაუკეთებჷნა მუთუნი დაპირებაშ ომანჯებელო. გაკონწარებული სოციალურ-ეკონომიკური კონფლიქტეფიშ დგომარობას, მაფა მაჰენდრაქ (მაფენდჷ 1955-1972 წწ.) 1960 წანაშ 15 ქირსეთუთას, დითხინჷ პარლამენტი დო ხეშა ქეშეჸოთჷ კანონმადვალუ დო ემაჸონაფალი ხემანჭუაფა.

1962 წანაშ ქირსეთუთას, გეგმიბჟინჷ ახალი კონსტიტუციაქ, ნამუშით გიხურგჷ არძა პოლიტიკურ პარტიაქ დო ორგანიზაციაქ. პარლამენტიშ აბანი დეკჷ ერუანული პანჩაიატიქ. პარტიეფიშ მანგიორო გიჭყჷ თარობაშ კონტროლს დოჸუნაფილი თ.ჯ. კლასობური ორგანიზაციეფქ - დაღარეფიშ, მოხანდეეფიშ, ახალნორდეფიშ, ოსურეფიშ, ბარანეფიშ დოხვ. 1963 წანაშ აგრარული რეფორმაქ ფორმალურო გაუქვუ შხუ მუმალონური დიხაშ დორხველუა დო გენშეღჷ დიხაშმინჯალაშ მაქსიმუმი. ნეპალიშ თარობაქ გალენური პოლიტიკაშ თარ პრინციპო გჷმაცხადუ უგინობირაფუობა; არძა ქიანაწკჷმა მაჸალური ურთიართობა. 1955 წანას, ნეპალქ გოეროშ მაკათურო გჷნირთუ. ნეპალიშ ჯარალუაშ პროგრესული თაჯეფი აქტიურო ოკათუდეს აფრიკა-აზიაშ სოლიდარალაშ ყარაფის დო თინცალაშო ბურჯაფის, კერზოთ, ნეპალიშ წჷმმარინაფალეფი ოკათუდეს თინცალაშმოჸოროფე ნძალეფიშ მოსოფელიშ კონგრესის (მოსკოვი, 1973).

1980 წანაშე დიჭყჷ მახორობაშ გიშულეფქ დემოკრატიული დუდიშულეფიშ მოპალუაშო, ნამუსჷთ მაჸუნჷ ართპარტიული სისტემაშ აკოცჷმაქ. 1981 წანას, ნძალაშა გენშართჷ ეკონომიკური დო კულტურული მაამშვა ხუთწანიან გეგმაქ (1981-1985). 1991 წანას მანჯებულ გიშაგორუეფს პარტია ნეპალიშ კონგრესიქ გიორძგჷ. ქიმინჯენდჷ კონსტიტუციური მონარქია. 1996 წანას, ნეპალიშ კომუნისტური პარტიაქ ჭიე-ჭიეთ ომაფე საპარლამენტო სისტემაშ დინორთირუა დიჭყჷ. თექ ქიანა ომენოღალე ლჷმაშა ქჷმიჸონუ, ნამუქსჷთ 12 ვითოში ადამიერქ გოჭყორდჷ. 2001 წანაშ 1 მანგის, ომაფე დოხორეს მასობურ ჸვილუაქ მოხვადჷ. დოჸვილეს მაფა ბირენდრა, დიაფალი აიშვარია დო ომაფე ფანიაშ ხოლო 7 მაკათური. მაჸვილარი ართ-ართი მაფასქირი დიპენდრა რდჷ, ნამუქჷთ სუმი დღაშ უკული დუდი დიჸვილჷ. მაფასქირიშ აგრესია თიქ გჷმიჭანუ, ნამჷ-და მასქერეფქ თიში საჸოროფო ოსურიშ ჩილო მოჸონაფაშენ ვარი გაცხადესჷნ. ჸვილუა-ჟილიტუაშ უკული, მაფა ბირენდრაშ ჯიმა გიანენდრაქ დეკჷ ხვისტა. 2005 წანაშ პირველ ფურთუთას, მაფა გიანენდრაქ ედომუშამი თარობა დითხინჷ დო მაოისტური ყარაფიშ ინოშქვიდაფას ქეშეცადჷ, მარა 2006 წანას, დემოკრატიული ყარაფიქ მაფა აძვილჷ სუვერენული ხემანჭუაფა კათაშა გეგნუჩამუდუკონ.

რესპუბლიკა (2008)

2008 წანას, ნეპალიშ აკოკათელი კომუნისტური პარტიაქ გიშაგორუეფს ხონარეფიშ უმენტაშობა მიპალჷ დო გეგმაქიმინჷ სათარობო კოალიცია. ახალას გიშნაგორა ოშაყარუქ, 2008 წანაშ 28 მესის, კატმანდუს ეკიშაყარჷ. ხონარიშ მეჩამაშ შედეგო 564 გიშმაგორალშე 560-ქ ახალი თარობაშ გჷმოქიმინუას მეჩჷ ხონარი. ტე ბორჯიშო ნეპალი სეკულარულ დო ინკლუზიურ დემოკრატიულ რესპუბლიკათ რდჷ აღიარაფილი, მარა პოლიტიკური დაძაბულობა დო ხემანჭუაფაშო ბურჯაფი ვეთებუდჷ.

2009 წანაშ მესის, მაოისტური თარობაქ ქუდანთხჷ დო ახალი კოალიციური თარობაქ გეგმიქიმინჷ, ნამუშათ არძა შხუ პოლიტიკური პარტია მიშმეშჷ, მაოისტურიშ მოხ.

2014 წანაშ ფურთუტას, სუშილ კოილარა ნეპალიშ ახალ პრემიერ-მინისტრო გეგშაგორეს.

2015 წანაშ ეკენიას, ახალი კონსტიტუაცია მიღეს, ნამუქჷთ ქიანა პრაქტიკულო ფედერალუ-დემოკრატიულ რესპუბლიკათ გეგნაქიმინჷ, ნამუთ ადმინისტრაციულო დორთილი რე 7 პროვინციათ.

2015 წანაშ გჷმათუთას, პრეზიდენტო ბიდჰია დევი ბჰანდარი გეგშაგორეს, ნამმუთ ნეპალიშ ისტორიას პირველი ოსური პრეზიდენტი რდჷ.

2023 წანაშ 13 მელახშე, ნეპალიშ პრეზიდენტი რე რამ ჩამდრა პაუდელი.

გეოგრაფია

ქიანა ჰიმალაიშ გვალონას. ქიანაშ ტერიტორიას იდვალუაფუ 14-შე 8 ვითოშიანი კონკა, თინეფს შქასიე გვალა ევერესტი (ნეპალურო - საგარმათჰა, ტიბეტურო - ჯომოლუნგმა). მოხურგე ქიანეფიე: ჩინეთი, ინდოეთი. ფართობი: 140.797 კვ.კმ.

ორენი

ნეპალიშ ტოპოგრაფიული რუკა

ნეპალიშ რუკა

ნეპალიშ რესპუბლიკა იდვალუაფუ ობჟათე აზიას.

ნეპალი იდვალუაფუ, მოსოფელიშ არძაშე უმოსო დოხორელი ქიანეფს შქას. ქიანას ოორუეშე უხურგანს ტიბეტი — ჩინეთიშ ავტონომიური რეგიონი, ობჟათე ხურგას, ბჟადალშე ბჟაეიოლშა, ნეპალი უხურგანს ინდოეთიშ გეჸვენჯი შტატეფს: უტარაკჰანდი, უტარ-პრადეში, ბიჰარი, ბენგალი დო სიკიმი.

ნეპალი ოორუეშე გოხურგელი რე კაბეტი ჰიმალაიშ ქჷნდჷრით, ნამუთ რჩქინელი რე მუსხირენ 8 000 მეტრიშე უმოსი სიმაღალეეფით, ნამუეფიშ შქას რე ევერესტი (8848 მ) — დიხაუჩაშ უმაღალაში გვალა.

ნეპალიშ უდაბალაში ჭურჭული ზუღაშ დონეშე 70 მეტრას იდვალუაფუ. ნეპალიშ ტერიტორიაშ 40%-შე უმოსი 3000 მ სიმაღალას იდვალუაფუ, თაშ ნამჷ-და ნეპალი არძაშე მაღალგვალამი ქიანა რე მოსოფელს.

ევერესტი — მოსოფელიშ უმაღალაში გვალა.

სახენწჷფო

• სახენწჷფო სისტემა : რესპუბლიკა.
• სახენწჷფოშ მადუდე : პრეზიდენტი .
• კანონმადვალუ ორგანო : ჟირპალატიანი პარლამენტი (60+205 მაკათური).
• ადმინისტრაციული დორთულა : 14 ზონა (anchal).

მახორობა

• მახორობაშ მუდანობა — 28 875 140 ადმ.
• წანმოწანური ძინა — 1,4 % (მოკათალა — 2,5 ჩქჷჩქჷ 1 ოსურშა)
• თელარაშ ოშქაშე ხანგჷრძალა — 64,6 წანა კომოლკოჩეფს, 67 წანა ოსურკათას
• აივ ვირუსით დოინფიცირაფა — 0,5 % (2007 წანაშ ფასებათ)
• ონოღე ძინა — 17 %
• ჭარუა-კითხირიშ რჩქინა — 62,7 % ქომოლკათა, 34,9 % ოსურკათა (2001 წანაშ ეჭარუათ)

ეკონომიკა

• რესურსეფი: წყარი, აკაგაფალი ჯა-ტყა, ჰიდროენერგია, ლინჯი, კობალტი, რკინაშ მადანი.
• ექსპორტი: კაკალურობა, ჯუთი, ჯა-ტყა, ოდიარეეფი.
• ერუანული მუშნაველი ართ შურშა : 230 $.
• ვალუტა: ნეპალური რუპია (NPR).

ადმინისტრაციული დორთუალა

ნეპალი დორთილიე 14 ზონათ დო 75 რაიონო, ნამუთ აკობუნელიე 5 რაიონს. ირი რაიონი იმართუ სახენწჷფო მოხელეთ.

ოლქეფი: შორბჟადალური: მაჰაკალი (9), სეთჰი (14) ოშქაშებჟადალური: კარნალი (6) ბჰერი (2), რაპტი (12) ბჟადალური: დჰავალაგირი (3), განდაკი (4), ლუმბინი (8) ცენტრალური: ბაგმატი (1), ჯანაკპური(5), ნარაიანი (11) ბჟაეიოლური: საგარმათჰა (13), კოსი (7), მეჩი (10)

№	ზონა	ცენტრი	ფართობი, კმ²	მახორობა (202 312), ადმ.
1	ბაგმატი	კატმანდუ	9 428	3 008 487
2	ბჰერი	ნეპალგანჯი	10 545	1 417 085
4	განდაკი	პოქჰარა	12 275	1 487 954
12	კოსი	დჰარანი	9 669	2 110 664
8	ლუმბინი	ბუტვალი	8 975	2 526 868
9	მაჰაკალი	მაჰენდრანაგარი	6 989	860 475
10	მეჩი	ილამი	8 196	1 307 669
11	ნარაიანი	ჰეტუადა	8 313	2 466 138
12	რაპტი	ტულსიპური	10 482	1 286 806
13	საგარმათა	რაჯბირაჯი	10 591	1 926 143
14	სეთი	დჰანაგადჰი	12 550	1 330 855

ოქინაფუეფი

საგარმათაშ ერუანული პარკი, კატმანდუშ ლეხერი, ჩიტვანიშ ომაფე პარკი, ლუმბინი (ბუდაშ დაბადებაშ აკანი).

• ნეპალი
• 
  კატმანდუ
• 
  სვაიამბჰუნათი
• 
  პატანი
• 
  ბჰაკტაპური
• 
  ჰიმალაი
• 
  ჰიმალაი
• 
  კასკიშ რაიონი
• 
  მუსტანგი
• 
  მუსტანგი

სქოლიო

ვიკიოწკარუეს^? რე ხასჷლა თემაშენ:

ნეპალი

რესურსეფი ინტერნეტის

• მასალეფი ნეპალიშ უახალაში ისტორიაშ გეშა Archived 2014-04-07 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
• Glacial Lakes and Glacial Lake Outburst Floods in Nepal. — International Centre for Integrated Mountain Development, Kathmandu, March 2011 Archived 2011-09-01 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.